Giáo trình Cơ sở ngôn ngữ học

giỏi như nhau. 
8. Phân loại. 
Nhiều học giả phân loại các ngôn ngữ thành những ngữ hệ theo những nguồn gốc của chúng. Ví dụ, 
tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nga, tiếng Hy-Lạp, tiếng Hindi và nhiều ngôn ngữ khác của châu Âu và châu á 
thuộc về ngữ hệ ấn-Âu bởi vì chúng hoàn toàn được thừa kế từ một ngôn ngữ đơn lẻ được biết như tiếng Tiền 
ấn-Âu. Việc phân loại các ngôn ngữ Anh-điêng Mỹ thành những ngữ hệ gặp phải một số thách thức bởi vì tài 
liệu chữ viết tồn tại cho nhiều trong số những ngôn ngữ này quá nhỏ bé. Như là một kết quả, các chuyên gia 
phải suy luận nhiều từ cái đã được biết về những sự phát triển và các đặc trưng sơ khai của những ngôn ngữ 
này từ thông tin hiện đại. 
Việc phân loại đại cương đầu tiên được đề xuất vào năm 1891 bởi nhà địa chất kiêm nhà thăm dò 
người Mỹ John Wesley Powell. Trên cơ sở của những nét tương đồng bề mặt (superficial similarities) mà ông 
ta đã chú ý giữa các vốn từ vựng, ôngta đề xuất rằng các ngôn ngữ của Bắc Mỹ cấu thành nên 58 ngữ hệ độc 
lập. Tại cùng thời gian đó, nhà nhân chủng học người Mỹ Daniel Brinton đề xuất 80 ngữ chệ cho Mỹ Nam. 
Hai sự phân loại này về các ngữ hệ hình thành cơ sở của những sự phân loại kế tiếp. 
Vào năm 1929, nhà ngôn ngữ học và nhà nhân chủng học người Mỹ Edward Sapir đã đề xuất mang 
tính thăm dò việc phân loại các ngữ hệ này thành 6 nhóm lớn ở Bắc Mỹ và 15 ở Trung Mỹ. Vào năm 1987, 
nhà ngôn ngữ học người Mỹ Joseph Greenberg đã nêu giải thuyết rằng các ngôn ngữ bản xứ của những người 
Anh điêng Mỹ có thể được nhóm lại thành 3 siêu ngữ hệ (superfamilies): siêu ngữ hệ Eskimo-Aleut, siêu ngữ 
hệ Na-Dené và siêu ngữ hệ Amerind. Siêu ngữ hệ Amerind uớc định được nói chứa đựng phần lớn các ngôn 
ngữ Anh-điêng Mỹ và được phân chia thành 11 nhánh. Tuy nhiên, gần như tất cả các chuyên gia đều loại bỏ 
cách phân loại của Greenberg. 
 Trong khi những nhà ngôn ngữ học nghiên cứu nhiều hơn về các ngôn ngữ Anh-điêng, họ có thể 
phân biệt tốt hơn giữa những nét giống nhau về từ vựng và ngữ pháp là kết quả những sự vay mượn và những 
nét giống nhau mà chúng là những hệ quả của một ngôn ngữ tổ tiên chung. Sự phân loại mà đa số các nhà 
ngôn ngữ học đều xác nhận ngày nay định vị khoảng 55 ngữ hệ độc lập ở Bắc Mỹ, 15 ở Trung Mỹ và khoảng 
115 ở Nam Mỹ. 
Cơ sở ngôn ngữ học - 135 – 
Dương Hữu Biên Khoa Ngữ Văn 
9. Các ngữ hệ ở Hoa Kỳ và Canada. 
 Trong khi chúng ta di chuyển từ phía đông sang phía tây ở bắc Mỹ, số lượng của các ngữ hệ ngôn 
ngữ Anh-điêng Mỹ tăng dần. Ba ngữ hệ chính tồn tại ở phía Đông, trong khi 20 ngữ hệ được tìm thấy ở chỉ 
mình California. 
Các ngôn ngữ Anh-điêng Mỹ được những người châu Âu gặp và ghi đầu lại đầu tiên ở Bắc Mỹ là các 
ngôn ngữ Algonquian, và chúng là được biết rõ nhất trong các ngôn ngữ bản địa. Các ngôn ngữ Algonquian 
thuộc về ngữ hệ Algic, chạy dài quãng từ Labrador ở phía đông Canada tới North Carolina ở phía nam và 
hướng về phía Tây ngang qua Plains đến California. Trong số những ngôn ngữ ở nhóm này tiếng Abenaki, 
tiếng Massachusett, tiếng Narragansett và tiếng Mohegan ở phía Đông; và tiếng Shawnee, tiếng Fox - Sac-
Kickapoo, tiếng Potawatomi, tiếng Ojibwa, tiếng Cree, tiếng Menominee, và tiếng Cheyenne trên những 
miền đồng bằng. ngôn ngữ Iroquoian, ngữ hệ chính khác ở Đông Bắc, bao gồm tiếng Mohawk, tiếng Oneida, 
và tiếng Onondaga, cũng như tiếng Cherokee ở phía Nam. Ngữ hệ Muskogean ở Đông Nam bao gồm tiếng 
Chocktaw - Chickasaw và tiếng Creek. 
Hai ngữ hệ chính trên những vùng đồng cỏ (prairies) là ngữ hệ Siouan và ngữ hệ Caddo. Những ngôn 
ngữ Siouan, bao gồm tiếng Assiniboin, tiếng Crow, tiếng Sioux (cũng được biết như là tiếng Dakota hoặc 
tiếng Lakota), và tiếng Winnebago, được mở rộng các tỉnh có người Canada của Alberta và phía nam 
Saskatchewan xuyên qua Montana và Dakotas vào tới Arkansas và Mississippi, với một số thành viên ở 
Carolinas. Ngữ hệ Caddoan bao gồm tiếng Caddo, tiếng Pawnee và tiếng Wichita. 
Ngữ hệ Uto - Aztecan trải ra một vùng rộng từ Oregon đến Trung Mỹ. Các ngôn ngữ trong ngữ hệ 
này bao gồm tiếng Paiute Bắc ở phía Tây Bắc, tiếng Comanche ở Oklahoma, Và tiếng Ute, tiếng Hopi, và 
tiếng Nahuatl ở Mexico. 
Ngữ hệ Eskimo - Aleut trải ra từ Greenland ngang qua Bắc Canada, vào Alaska và những hòn đảo 
Aleutian, và cuối cùng đến Siberia ở miền Đông Russia. Ngữ hệ Athapaskan-Eyak-Tlingit, được trãi rộng từ 
Alaska đến New Mexico, bao gồm tiếng Eyak và tiếng Tlingit ở Alaska và những ngôn ngữ Athapaskan ở 
miền Tây Canada, bắc California, miền Tây Nam. Nhánh Apachean của ngữ hệ này, ở Tây Nam, bao gồm 
tiếng Navajo và tiếng Apache. 
Những ngữ hệ chính khác của vùng ven biển Tây Bắc là ngôn ngữ Tsimshian, ngôn ngữ Salishan, và 
ngôn ngữ Chinookan. Một số ngữ hệ bổ sung còn được tìm thấy ở California. 
Cơ sở ngôn ngữ học - 136 – 
Dương Hữu Biên Khoa Ngữ Văn 
LIỆU THAM KHẢO 
1. Cao Xuân Hạo (1991): Tiếng Việt. Sơ thảo ngữ pháp chức năng. Quyển I. Nxb Khoa học xã hội. Hà Nội. 
2. Cao Xuân Hạo (1998): Tiếng Việt. Mấy vấn đề ngữ âm, ngữ pháp và ngữ nghĩa. Nxb Giáo dục. Hà Nội. 
3. Đinh Văn Đức (1986): Ngữ pháp tiếng Việt. Từ loại. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
4. Đoàn Thiện Thuật (1980): Ngữ âm học tiếng Việt. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
5. Đỗ Hữu Châu & Bùi Minh Toán (1993): Đại cương ngôn ngữ học. Nxb Giáo dục. Hà Nội. 
6. Ferdinand de Saussure (1973): Giáo trình ngôn ngữ học đại cương. Nxb Khoa học xã hội. Hà Nội. 
7. Hoàng Trọng Phiến (1980): Ngữ pháp tiếng Việt. Câu. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
8. Kasevich V.B (1982): Những yếu tố cơ sở của ngôn ngữ học đại cương. (Bản dịch của Đại học Tổng hợp Hà Nội). 
9. Mác-Ănghen-Lênin bàn về ngôn ngữ. Nxb Sự thật. Hà Nội. 1962. 
10. Mai Ngọc Chừ, Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến (1997): Cơ sở ngôn ngữ học và tiếng Việt. Nxb Giáo dục. Hà 
Nội. 
11. Nguyễn Kim Thản (1994): Lược sử ngôn ngữ học. Tập 1. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
12. Nguyễn Minh Thuyết & Nguyễn Văn Hiệp (1998): Thành phần câu tiếng Việt. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Hà 
Nội. 
13. Nguyễn Tài Cẩn (1981): Ngữ pháp tiếng Việt. Tiếng - Từ ghép - Đoản ngữ. Nxb Đại học và Trung học chuyên 
nghiệp. Hà Nội. 
14. Nguyễn Thiện Giáp (1983): Từ vựng học tiếng Việt. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
15. Nguyễn Thiện Giáp (chủ biên) (1997): Dẫn luận ngôn ngữ học. Nxb Giáo dục. Hà Nội. 
16. Stêpanov. Ju. X (1977): Những cơ sở của ngôn ngữ học đại cương. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà 
Nội. 
17. Ullmann, Stephen (1957): Những nguyên lý của ngữ nghĩa học. (Bản dịch của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) 
18. Xtankêvich.N.V (1982): Loại hình các ngôn ngữ. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 
19. Akmajian, Adrian (et al) (1992): An introduction to language and communication. 3rd ed. London: The MIT Press. 
20. Anderson, Wwallace L & Stageberg, Norman C (1966): Introductory readings on language. New York: Holt, 
Rinehart and Winston. 
21. Bloomfield Leonard (1933): Language. Holt, Rinechart & Winston. 
22. Boas Frans (1911): Handbook of American Indian Languages. Smithsonian Institution. 
23. Charles Carpenter Fries (1952): The Structure of English. Camridge University Press. 
24. Chomsky, Noam (1965): Aspects of the theory of syntax. London: Cambridge, Mass. 
25. Comrie.B 1989): Language universals and linguistic typology. 2nd ed. Chicago: The University of Chicago Press. 
26. Edward Sapir 1929: Central and North American Indian languages. Trong: Encyclopedia Britannica. 14th edn, 5: 138-
141. 
27. Halliday M.A.K (1985): An introduction to functional grammar. Australia: Edward Arnold. 
Cơ sở ngôn ngữ học - 137 – 
Dương Hữu Biên Khoa Ngữ Văn 
28. Jespersen Otto (1921): Language: its nature, development and origin. Macmilan University Press. 
29. Jespersen Otto (1924) The Philosophy of Grammar. Allen & Unwin. 
30. Joseph H. Greenberg (1963): The Languages of Africa (1963). Bloomington. University of Indiana Press. 
31. Joseph H. Greenberg 1987: Language in the Americas. Stanford, CA: Stanford University Press. 
32. Lehmann.W (1973): A structural principle of Lanuage and its implication. Language. 49. 
33. Lyons, Jons (1977): Semantics. Volume II. Cambridge: Cambridge University Press. 
34. Lyons, Jons (1995): Linguistic semantics. An introduction. Cambridge: Cambridge University Press. 
35. Trask R.L (2000): The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics. Edinburgh University Press. 
36. Venneman.L (1974): Topics, Subjects, and Word Order: from SXV to SVX via TVX. Trong: Anderson J. Iones (ed): 
Historical Linguistics. Vol.I. Amsterdam, North Holland. 
37. William Bright (ed) (1992): International Encyclopedia Linguistics. 4 Volumes. Oxfors University Press. 
38. Yule Geoge (1985): The study of language. Camridge University Press. 
A H CCP (1982): . II. . . . 
 CCP (1984): . . 
 A. (1984): - . Trong: 1984; 29-38. 
 . (1979): . . 
 . (1966): . : . 
 . (1967): . . 
 H.C (1958): . .