Bài giảng Bài 3 - Tiết 11: Từ láy

SỞ GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO THỪA THIÊN HUẾ ***PHÒNG GD & ĐT TP HUẾKÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚPTRƯỜNG THCS HUỲNH THÚC KHÁNGTừTừ đơnTừ phứcTừ ghépTừ láyGhép chính phụGhép đẳng lậpLáy toàn bộLáy bộ phậnốm yếu (1), xe lam (2), xăng dầu (3), sách vở (4), nhà ăn (5), tốt đẹp (6), móc ngoặc (7), cơm nước (8), ăn mặc (9), cây cỏ (10), máu mủ (11), chờ đợi (12), cá thu (13)(1), (3),(4), (6), (7), (8), (9),(10), (11), (12) từ ghép đẳng lập(2), (5),(13) từ ghépchính phụ Tõ l¸yBài 3. Tiết 111. Ví dụ I. Các loại từ láyNh÷ng tõ l¸y (in ®Ëm) trong c¸c c©u sau (trÝch tõ v¨n b¶n “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª”) cã ®Æc ®iÓm ©m thanh g× gièng nhau, kh¸c nhau? Em c¾n chÆt m«i im lÆng, m¾t l¹i ®¨m ®¨m nh×n kh¾p s©n tr­êng, tõ cét cê ®Õn tÊm b¶ng tin vµ nh÷ng v¹ch than vÏ « ¨n quan trªn hÌ g¹ch. T«i mÕu m¸o tr¶ lêi vµ ®øng nh­ ch«n ch©n xuèng ®Êt, nh×n theo c¸i bãng bÐ nhá liªu xiªu cña em t«i trÌo lªn xe. Láy toàn bộLáy bộ phậnđăm đămmếu máo liêu xiêu- ®¨m ®¨m: c¸c tiÕng lÆp l¹i hoµn toµn.- mÕu m¸o: c¸c tiÕng lÆp l¹i phô ©m ®Çu- liªu xiªu: c¸c tiÕng lÆp l¹i phần vÇnđỏ đỏthẳm thẳmbật bậtcập cậpphớt phớtnhức nhứcnhưng nhứcphơn phớtbần bậtcầm cậpđo đỏthăm thẳm2. Ghi nhí 1: * Tõ l¸y cã hai lo¹i: tõ l¸y toµn bé vµ tõ l¸y bé phËn.- Ở tõ l¸y toµn bé, c¸c tiÕng lÆp l¹i nhau hoµn toµn, nh­ng còng cã mét sè tr­êng hîp, tiÕng ®øng tr­íc biÕn ®æi thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi (®Ó t¹o ra sù hµi hßa vÒ ©m thanh)- Ở tõ l¸y bé phËn, gi÷a c¸c tiÕng cã sù gièng nhau vÒ phô ©m ®Çu hoÆc phÇn vÇn.II. Nghĩa của các từ láyNhãm 1: NghÜa cña c¸c tõ l¸y: ha h¶, oa oa, tÝch t¾c, g©u g©u ®­îc t¹o thµnh do ®Æc ®iÓm g× vÒ ©m thanh?Nhãm 2, 3: C¸c tõ l¸y trong mçi nhãm sau cã ®Æc ®iÓm chung g× vÒ ©m thanh vµ vÒ nghÜa?lÝ nhÝ, li ti, ti hÝ.nhÊp nh«, phËp phång, bËp bÒnhNhãm 4: So s¸nh nghÜa cña c¸c tõ l¸y và nghÜa cña c¸c tiÕng gèc sau: mÒm - mÒm m¹i ®á - ®o ®á * ha h¶, oa oa, tÝch t¾c, g©u g©u dùa vµo sù m« pháng ©m thanh. * lÝ nhÝ, li ti, ti hÝ: dùa vµo khu«n vÇn cã nguyªn ©m “i” biÓu thÞ tÝnh chÊt nhá bÐ, nhá nhÑ vÒ ©m thanh, h×nh d¸ng. * nhÊp nh«, phËp phång, bËp bÒnh biÓu thÞ tr¹ng th¸i vËn ®éng khi nh« lªn, h¹ xuèng, khi næi, khi ch×m * ®á - ®o ®á, mÒm - mÒm m¹i nghÜa cña c¸c tõ l¸y gi¶m nhÑ so víi tiÕng gèc.Ghi nhí 2 NghÜa cña tõ l¸y ®­îc t¹o thµnh nhê ®Æc ®iÓm ©m thanh cña tiÕng vµ sù hßa phèi ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng. Trong tr­êng hîp tõ l¸y cã tiÕng cã nghÜa lµm gèc (tiÕng gèc) th× nghÜa cña tõ l¸y cã thÓ cã nh÷ng s¾c th¸i riªng so víi tiÕng gèc nh­ s¾c th¸i biÓu c¶m, s¾c th¸i gi¶m nhÑ hoÆc nhÊn m¹nh.Hết giờL­u ý: trong mét sè tr­êng hîp, cã mét bé phËn cña tiÕng ®­îc l¸y l¹i nh­ng ®ã kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y.Bµi tËp 1: T×m c¸c tõ l¸y vµ s¾p xÕp theo b¶ng ph©n lo¹i c¸c tõ l¸y trong ®o¹n v¨n sau:MÑ t«i, giäng kh¶n ®Æc, tõ trong mµn nãi väng ra:Th«i, hai ®øa liÖu mµ ®em chia ®å ch¬i ra ®i. Võa nghe thÊy thÕ, em t«i bÊt gi¸c run lªn bÇn bËt, kinh hoµng ®­a cÆp m¾t tuyÖt väng nh×n t«i. CÆp m¾t ®en cña em lóc nµy buån th¨m th¼m, hai bê mi ®· s­ng mäng lªn v× khãc nhiÒu. §ªm qua, lóc nµo chît tØnh, t«i còng nghe tiÕng nøc në, tøc t­ëi cña em. T«i cø ph¶i c¾n chÆt m«i ®Ó khái bËt lªn tiÕng khãc to, nh­ng n­íc m¾t cø tu«n ra nh­ suèi, ­ít ®Çm c¶ gèi vµ hai c¸nh tay ¸o. S¸ng nay dËy sím, t«i khÏ më cöa, rãn rÐn ®i ra v­ên, ngåi xuèng gèc c©y hång xiªm. Chît thÊy ®éng phÝa sau, t«i quay l¹i: em t«i ®· theo ra tõ lóc nµo. Em lÆng lÏ ®Æt tay lªn vai t«i. T«i kÐo em ngåi xuèng vµ khÏ vuèt lªn m¸i tãc. Chóng t«i cø ngåi im nh­ vËy. §»ng ®«ng, trêi höng dÇn. Nh÷ng b«ng hoa th­îc d­îc trong v­ên ®· tho¸ng hiÖn trong mµn s­¬ng sím vµ b¾t ®Çu khoe bé c¸nh rùc rì cña m×nh. Lò chim s©u, chim chiÒn chiÖn nh¶y nhãt trªn cµnh vµ chiªm chiÕp hãt. Ngoµi ®­êng, tiÕng xe m¸y, tiÕng « t« vµ tiÕng nãi chuyÖn cña nh÷ng ng­êi ®i chî mçi lóc mét rÝu ran. C¶nh vËt vÉn cø nh­ h«m qua, h«m kia th«i mµ sao tai häa gi¸ng xuèng anh em t«i nÆng nÒ nh­ thÕ nµy.Tõ l¸y toµn béTõ l¸y bé phËnbÇn bËt, th¨m th¼m, chiªm chiÕpnøc në, tøc t­ëi, rãn rÐn, lÆng lÏ, rùc rì, rÝu ran, nÆng nÒBµi tËp 2: §iÒn c¸c tiÕng l¸y vµo tr­íc hoÆc sau c¸c tiÕng gèc ®Ó t¹o ra tõ l¸y:.......... lã .............. thÊp.......... nhá .............. chÕchnhøc ......... ............ ¸ch............kh¸clÊpnhonhèikhangth©mchªnhanhPHIẾU HỌC TẬP* Khoanh tròn câu trả lời đúng nhấtCâu 1. Từ láy là gì ? A. Từ có nhiều tiếng có nghĩa.B. Từ có tiếng giống nhau về phụ âm đầu và phần vần.D. Tất cả đều đúng.Câu 2. Trong các từ sau, từ nào không phải là từ láy ?C. chăm chỉA. chiêm chiếpD. tất cả đều saiB. chùa chiềnCâu 3. Trong các từ sau, từ nào là từ láy bộ phận ?C. thâm thấpA. sạch sẽD. sầm sậpB. săm sắpC. lung linhA. mạnh mẽD. lành lạnhB. ấm ápCâu 4. Trong các từ sau, từ nào là từ láy toàn bộ ?C. Từ có sự phối thanh dựa trên một tiếng có nghĩa.Bµi vÒ nhµ: ViÕt ®o¹n v¨n tõ 6 ®Õn 8 c©u bµy tá c¶m xóc cña em vÒ ngµy Khai giảng, trong ®ã cã sö dông Ýt nhÊt 3 tõ l¸y.Xin chân thành cám ơn quý thầy cô giáo!Kính chúc quý thầy cô sức khoẻ!HuÕ, 9/2009