Bài giảng Cây và hoa trong Chinh phụ ngâm

hường trồng làm cảnh2)cây thân to,gỗ nhẹ,thường dùng làm đànHình ảnhTruyện Kiều: Thúc quê thuần hức bén mùi Giếng vàng đã rụng một vài lá ngôÝ nghĩa văn họcThời tiết khắc ngiệt tác động mạnh vào cành ngô và ta có cảm giác giống như nó tác động vào chính lòng người chinh phụTIÊUNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầncâu 222:Một hàng tiêu gió thốc ngoài hiênĐặc điểm sinh họcCây ăn quả nhiệt đới,thân ngầm,Lá có bẹ to ôm lấy nhau thành một thân giả hình trụ,Quả dài hơi cong,xếp thành buồng gồm nhiều nải.Ý nghĩa văn họcĐây là hình ảnh một loại cây quen thuộc được trồng trong vườn của các gia đình thời xưaHình ảnh hàng chuối bị gió lay làm kinh động đến người chinh phụ vừa gợi sự sợ hãi,vừa gợi sự bất an.THÔNGNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầnCâu 287: Ngàn thông chen chúc cỏ lauĐặc điểm sinh họcCây hạt trần,thân thẳng,có nhựa thơm.Tán lá hình tháp,lá hình kim.Phổ biến ở phương Tây dùng trang trí trong dịp noel.Ở Việt Nam chủ yếu trồng ở cao nguyên.Ý nghĩa văn họcNhững cây thông chen chúc nhau che khuất tầm mắt người chinh phụ trông chồng.LAUNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầnCâu 287: Ngàn thông chen chúc cỏ lauĐặc điểm sinh họcCây cùng loài với mía,mọc hoang thành bụi.Thân xốp rỗng,lá dài,trên lá có lớp bụi phấn.Hoa trắng tụ thành bông.Ý nghĩa văn họcCỏ và lau chen chúc với nhau khuất cùng với ngàn thông làm thành một bức tường chắn che khuất tầm mắt người chinh phụBỒ LIỄUNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầnCâu 320: Liễu bồ hầu dễ ép nài chiều xuânĐặc điểm sinh họcLà một loại thùy dương,mọc gần nước.Cành mềm rũ xuống,dễ úa rụng.Rụng lá sớm nhất về mùa đông.Hình ảnhThơ Hồ Xuân Hương:Phiếu mai chỉ dám tình trăng gióBồ liễu thôi đành phận mỏng manhHoa tiên:Nàng rằng: bồ liễu chút thânMóc đường những lệ chúa xuân phải phiềnÝ nghĩa văn họcChỉ người phụ nữ yếu đuốiĐÀONgữ liệuSố lần xuất hiện: 3 lầnXuất hiện ở các câu:Câu: 130: Hỏi ngày về chỉ độ đào bôngCâu 131: Nay đào đã ruổi gió đôngCâu 329: Sợ nhớ khi cành đào đóa mậnĐặc điểm sinh họcCây đào có nguồn gốc từ nước Ba Tư và được trồng ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Mông Cổ, Lào... vừa cho hoa đẹp vừa cho quả ăn.Tên khoa học: Prunus persica, Stokes (amygdalus persica Linn). Thuộc họ: Hoa Hồng (Rosaceae). Ở Việt Nam nhiều nhất là Lào Cai, Yên Bái, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang... ở Lâm Đồng được trồng tại Đà Lạt. Cây đào là loại cây nhỏ. Lá đơn, hình mác (hẹp đầu thuôn và nhọn) mọc so le, cuống ngắn, hoa màu hồng, gần như không cuống. Quả hạch hình cầu đầu nhọn có một rạch nhỏ lõm vào chạy dọc theo quả. Ngoài vỏ quả có nhiều lông mịn. Quả chín màu nâu đỏ, hột cứng trong có nhân. Cây được trồng làm cảnh vào ngày tết, và còn làm thuốc chữa bệnhHình ảnhTruyện Kiều:Quả mai ba bảy đương vừaĐào non sớm liệu xe tơ kịp thìLưu nữ tướng:Nàng rằng : từ thuở tương kìĐào yêu vẹn ước kịp thì nghi giaHoa tiên:Ngây thơ một chút yêu đàoĐào yêu vẹn ước kịp thì nghi giaQuá xuân phú: Chẳng thấy chữ đào yêu mà liệuẮt đến tuần mai phiếu hẳn rồiXuất xứ: bài “Đào yêu”: Kinh Thi Truyện Kiều:Trước sau nào thấy bóng ngườiHoa đào năm ngoái còn cười gió đôngXuất xứ:Khứ niên kim nhật thử môn trungNhơn diện đào hoa tương ánh hồngNhơn diện bất tri hà xứ khứĐào hoa y cựu tiếu đông phong (Thôi Hộ)Ý nghĩa văn họcChỉ thời gian: Mùa xuânCâu 329: mượn hình ảnh đào mận để nói con người.MAINgữ liệuXuất hiện 3 lần:câu 129:thuở đăng đồ mai chưa dạn gióCâu132:tuyết mai trắng bãi phù dung đỏ bờCâu 282:trĩ xập xè mai cũng bẻ baiĐặc điểm sinh họcTên khoa học Wrightia religiosa (Teysm et Binn) Hook.f. Họ Euphorbiaceae. Cũng như đào, chi mai là đặc sản của miền bắc, cây mai vàng là đặc sản của miền Nam vào tết. Vài mươi năm lại đây, cây hoa mai vàng đó có ở miền Bắc và cho hoa muộn vào cuối tháng 2 ta. Mai vàng thuộc họ hoàng mai ochnaeeae thực chất là một loại cây rừng. Có lẽ, sau khi chúa Nguyễn - Hoàng di dân miền Bắc vào Nam, các cụ nhớ cây Đào, cây mai tết miền Bắc mà đem cây này thế vào Cây mai vàng cũng rụng lá vào mùa đông, cho thân cành mềm mại và uyển chuyển hơn cành đào. Thân cây nhỏ,hoa màu vàngThường trồng trong chậu làm cảnh,là loại hoa phổ biến,đặc trưng nhất trong tết cổ truyền người việtLà loại hoa cần sự chăm sóc tỷ mỉ,chu đáo,uốn nắn,tạo dángTết người ta thường vặt hết lá mai đi để trơ cành,đến dịp tết búp hoa sẽ mọc lên từ thân ,cành lá đã vặt đi từ đó,dày và xum xuê,rất đẹpChất lượng hoa mai phụ thuộc rất nhiều vào sự chăm bón cẩn thận và đúng cách của người chơi loại hoa cao quý nàyMai có màu vàng , trắngHình ảnhTruyện Kiều:Hồn còn mang nặng lời thề Nát thân bồ liễu,đền nghì trúc maiTrúc,tùng,mai là 3 thứ cây được trồng quanh nơi ở,tượng trưng cho đức tính cao thượng,trong sạch,giữ trọn khí tiết của người quân tử.Bởi vì trong ngày đông tháng rét các loài cây khác đều rụng lá,khô cằn,riêng tùng vẫn xanh,trúc vẫn tươi và mai thì lại nở.Tây sương:Phủ hà trung mấy dặm tình Tin mai đã tỏ dấu hình chưa hay Hoa tiênCầu sương dặm tuyết chiều ai, Dịch mai đành để tin mai những mừng.Tin mai: Cành hoa mai đưa Tin.Lục Khải ở Giang Nam bẻ một cành hoa mai đem về Trường An tặng bạn là Phạm Hoa kèm theo một bài thơ.Bẻ mai may gặp trạm gửi người đất Lũng Đầu,Giang Nam biết có gì,xa tặng cành (hoa) xuânÝ nghĩa văn họcCâu 129:mai nở vào cuối đông,ý nói lên đường vào đầu tiết đôngCâu 132:đã hơn một năm vẫn chưa thấy người trở về(mùa đông năm sau)Câu 282:ra vẻ dè bỉuPHÙ DUNGNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầncâu 132: Tuyết mai trắng bãi phù dung đỏ bờĐặc điểm sinh họcCây phù dung (Hibiscus mutabilis L.) thuộc họ bông (Malvaeeae). Cây cho hoa to và đẹp. Buổi sáng khi mới nở màu trắng, chuyển màu sang đỏ chân tới trưa và chiều (do chất antoxyan bị oxy hóa ngoài không khí). Có hai giống: giống hoa đơn chỉ có một vòng cánh hoa cho quả và hạt. Trồng được bằng cây con gieo từ hạt. Giống hoa kép đẹp hơn. Nhiều người không thích loại hoa này vì cho rằng nó là loại hoa "trở mặt" xong cái chính là cành và lá thô kệch, hoa chỉ nở trong 1 ngày và mùa hoa chỉ vào mùa thu và rất tập trung khoảng 15 - 17 ngày trong năm Mỗi chùm có 10 - 15 hoa, ngày nở 1 - 2 hoa. Người Nhật coi thứ hoa này là thiếu khiêm tốn, kiêu ngạo. Cây phù dung chỉ được trồng ở vườn rộng hay ngoài hàng rào. Thế nhưng do vẻ đẹp của nó, nó lại hay được xuất hiện trên các bức họa cổ và trong tranh khảm trên cánh cửa tủ chè đi liền với đôi chim trĩ gọi là "phù dung chim trĩ". Cây hoa phù dung trồng bằng cành vào mùa xuân rất dễ sống. Hình ảnhTruyện Kiều: Bạc tình nổi tiếng lầu xanhMột tay chôn biết nấy cành phù dung Chỉ người con gái đẹpÝ nghĩa văn họcChỉ thời gian: xế chiều. Điều này cũng tương ứng với tuổi con ngườiHƯỚNG DƯƠNGNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lần.Xuất hiện trong câu:Câu 303: Hướng dương lòng thiếp dường hoaĐặc điểm sinh họcCây thân cỏ, thuộc họ cúcCụm hoa hình cầu rất to,màu vàng,cánh hoa xếp thành nhiều lớp dày,nở xòe,hướng về phía mặt trờiHạt để ăn chơi trong dịp lễ tết hoặc ép lấy dầu.Hình ảnh Bình dương nhật nguyệt sáng saoTấm lòng quỳ hoắc cũng đều hướng dương	(Đại nam quốc sử diễn ca)Ý nghĩa văn họcChỉ bụng dạ,lòng trung thành để về ai,như hoa quỳ hoắc(hướng dương)theo mặt trờiQuỳ, hoắc là hai giống cây hoa nở vaò giưã mùa hè và mùa thu,có đặc tính xoay theo hướng mặt trời.Thường dùng để tự ví mình với ý khiêm tốn khi nói với người trên.LANNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầnCâu 309: Chồi lan nở trước sân đã háiĐặc điểm sinh họcHoa lan hay phong lan hay cây hoa lan hay cây lan (tên khoa học: Orchidaceae) là một họ thực vật có hoa, thuộc bộ Măng tây, lớp thực vật một lá mầm. Họ Orchideceae là một trong những họ lớn nhất của thực vật và có các thành viên mọc trên toàn thế giới, ngoại trừ châu Nam Cực; Có cây hoa lan sống dưới mặt đất và chỉ nở hoa trên mặt đất cũng như có cây hoa lan sống tại vùng cao nguyên của dãy Himalaya; Hoa lan có thể tìm thấy tại các vùng có khí hậu nhiệt đới như trong rừng già của Brasil đến các vùng có tuyết phủ trong mùa đông như tại bình nguyên của Manitoba, Canada; Hoa lan có loại mọc trên đất (terrestrial), có loại mọc trên cây cao (epiphyte) và có loại mọc trên đá (lithophyte).Hoa lan được người tiêu dùng ưa chuộng vì vẻ đẹp đặc sắc và các hình thức đa dạng của chúng. Cũng giống như cây lan, hoa lan hầu như có tất cả các màu trong cầu vồng và những kết hợp của các màu đó. Hoa lan nhỏ nhất chỉ bằng hạt gạo trong khi hoa lan lớn nhất có đường kính khoảng 1 m. Tuy đa số các loại hoa lan tìm thấy trên thị trường thường không có hương thơm,nhưng có rất nhiều loại hoa lan có mùi. Vanilla là một loại hoa lan mà hương thơm được dùng trong các loại ẩm thực của thế giới và có nguồn gốc từ Mexico; trong khi đó có các loại hoa lan tỏa ra mùi như thịt bị hỏng để hấp dẫn các côn trùng.Hình ảnhKim lan từ thuở nhỏ chơi bời Đôi lứa như ta được mấy người (thơ Nguyễn Khuyến)Lan bằng cố nghĩa còn khơi diễn Vùng vẫy xin cho phỉ chí kình (Luư Nữ Tướng)Dạy rằng đã đính lan vàng Lễ trong tương kiến là thường ngại chi (Tây Sương)  Chỉ tình bạn bè tâm đầu ý hợp bền chặt như vàng (kim),thơm như lan :hai người cùng lòng sức mạnh chặt được vàng,lời nói cùng lòng mùi thơm như hoa lan Nhà lan sum họp ban mai Đã trong tần tảo lại huyền ca (Bích Câu Kì Ngộ) Dứt lời Lưu mới thưa rằng: Từ vào lan thất xem bằng long môn (Hoa Tiên )Nói nhà có đức vọng,nêu gương tiết tháo,như chi lan là 2 loại cỏ có hoa thơm sống ở rừng sâu,không vì ở đó không người mà không tỏa hương thơm .Cũng như người quân tử tu đạo lập đức,khồng vì khốn cùng mà đổi tiết Ý nghĩa văn họcChỉ thời gian: trôi qua một cách nhanh chóngMẬNNgữ liệuSố lần xuất hiện: 1 lầnCâu 329: Sợ nhớ khi cành đào đóa mậnĐặc điểm sinh họcLà loại cây ăn quả,thân cao lớn,khỏe,lá có chiều dài gần bằng bàn tay người lớnHoa mọc thành chùm nhỏ,màu trắng,có mùi thơm dịuQuả mọc thành chùm dày,là loại cây dễ trồng và sai quả.Quả màu trắng,vỏ đỏ hồng,có vị chua ngọt,chứa nhiều nướcÝ nghĩa văn họcTượng trưng sự nhớ nhung của hai người từng quấn quýt bên nhau.KẾT LUẬN CHUNGChinh Phụ Ngâm rất ít dùng điển tích, điển cố về cây và hoa: 2 điển tích, 3 hình ảnh có tính chất biểu tượng.Phần lớn chỉ thời gian và tả cảnh thiên nhiên đơn thuần.Cây và hoa trong Chinh Phụ Ngâm đồng thời cũng là bạn của người chinh phụ.