Bài giảng Đại số Lớp 8 - Chương 3 - Bài 7, Phần 2: Giải bài toán bằng cách lập phương trình (Bản hay)

Tiết 51. Bài 7. GIẢI TOÁN BẰNG CÁCH LẬP PHƯƠNG TRÌNH (TT) 
Ví dụ: Một xe máykhởi hành từ Hà nội đi Nam địnhvới vận tốc 35 km/h. Sau đó 24 phút, trên cùng tuyến đường đó, một ôtô xuất phát từ Nam định đi Hà nội với vận tốc 45 km/h. Biết quãng đường Nam Định – Hà Nội dài 90 km. Hỏi sau bao lâu, kể từ khi xe máy khởi hành, hai xe gặp nhau? 
Phân tích: 
Các đại lượng liên hệ nhau theo công thức: 
Quãng đường đi (km) = Vận tốc (km/h) x Thời gian đi (h) 
Gọi thời gian từ lúc xe máy khởi hành đến lúc hai xe gặp nhau là x (giờ) 
Đổi 24 phút = 0,4 h. Các đại lượng chưa biết là quãng đường và thời gian. 
Ta biểu diễn các đại lượng thông bảng sau: 
Vận tốc (km/h) 
Thời gian đi (h) 
Quãng đường đi (km) 
Xe máy 
35 
x 
35x 
Ôtô 
45 
x – 0,4 
45(x – 0,4) 
Hai xe ( đi ngược chiều) gặp nhau nghĩa là đến lúc đó tổng quãng đường hai xe đi được đúng bằng quãng đường Nam Định – Hà Nội. 
Do đó: 35x + 45(x – 0,4) = 90. Đây chính là phương trình cần tìm. 
Giải: 
Gọi thời gian từ lúc xe máy khởi hành đến lúc hai xe gặp nhau là x (h) 
Điều kiện là x > 0,4 
Quãng đường xe máy đi được là: 35.x (km) 
Quãng đường ôtô đi được là: 45.(x – 0,4) (km) 
Thời gian ôtô đi được là: x – 0,4 (h) 
Theo bài ra ta có phương trình: 
35x + 45(x – 0,4) = 90 
Kiểm tra lại, ta thấy x = 1,35 thoả mãn điều kiện. Vậy thời gian để hai xe gặp nhau là 1,35 giờ, tức là 1 giờ 21 phút, kể từ lúc xe máy khởi hành. 
?4 
Trong ví dụ trên, hãy thử chọn ẩn số theo cách khác: Gọi s (km) là quãng đường từ Hà Nội đến điểm gặp nhau của hai xe. Điền vào bảng sau, rồi lập phường trình với ẩn số s. 
Vận tốc (km/h) 
Quãng đường đi (km) 
Thời gian đi (h) 
Xe máy 
35 
s 
Ôtô 
45 
90 - s 
Vì ôtô đi sau 2/5 giờ nên ta có phương trình: 
Giải: 
Gọi quãng đường từ Hà nội đến hai xe gặp nhau là s (km) 
Thời gian xe máy đi là: s / 35 
Quãng đường ôtô đi là: 90 – s. (km) 
Thời gian ôtô đi là: (90 – s)/45. 
Ta có bảng: 
Vì ôtô xuất phát sau nên ôtô đi chậm hơn 2/5 (h). Nhưng thời điểm hai xe gặp nhau nghĩa là thời gian đi là bằng nhau. 
Từ đó ta có phương trình: 
Giải phương trình ta được: s = 189/4 (km) 
Từ đó suy ra thời gian cần tìm là 
Tức là thời gian hai xe gặp nhau là 1 giờ 21 phút, kể từ lúc xe may khởi hành. 
?5 
Giải phương trình nhận được rồi suy ra đáp số bài toán. So sánh hai cách chọn ẩn, em thấy cách chọn ẩn nào cho lời giải gọn hơn? 
Trả lời: Cách chọn ẩn này dẫn đến phương trình giải phức tạp hơn, cuối cùng còn phải làm thêm một phép tính nữa mới ra đáp số. 
Bài tập: 37 trang 30 SGK 
Lúc 6h sáng, một xe máy khởi hành từ A đến B. Sau đó 1 h, một ôtô cũng xuất phát từ A đến B với vận tốc trng bình lớn hơn vận tốc trung bình của xe máy là 20 km/h. Cả hai xe đồng thời đến B lúc 9h30’ sáng cùng ngày. Tính độ dài quãng đường AB và vận tốc trung bình của xe máy? 
Phân tích: 
Thời gian xe máy đi là: 3,5 giờ. 
Thời gian ôtô đi là: 2,5 giờ 
Gọi x (km) là quãng đường AB (điều kiện : x >0) 
Ta có bảng sau: 
Quãng đường AB(Km) 
Thời gian đi (h) 
Vận tốc (km/h) 
Xe máy 
x 
3,5 
Ôtô 
x 
2,5 
Vì vận tốc của ôtô lớn hơn vận tốc trung bình của xe máy là 20 km/h nên ta có phương trình: 
Giải: 
Gọi x (km) là quãng đường AB (điều kiện: x > 0) 
Thời gian xe máy đi là: 3,5 (h) 
Thời gian ôtô đi là: 3,5 – 1 = 2,5 (h) 
Vận tốc trung bình của xe máy là: 
Vận tốc trung bình của ôtô là: 
Vì vận tốc ôtô lớn hơn vận tốc trung bình của xe máy nên ta có phương trình: 
Kiểm tra lại, ta thấy x = 175 thoả mãn điều kiện. Vậy quãng đường AB dài 175 km. Suy ra vận tốc trung bình của xe máy là: 50 km/h 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
Xem lại các bài tập đã làm. 
Làm các bài tập: 38; 39; 40; 41 (SGK). 
Tiết sau luyện tập.