Bài giảng Địa lí Khối 10 - Thuỷ quyển. Một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông. Một số sông lớn trên Trái Đất (Bản đẹp)

THUỶ QUYỂN. MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHẾ ĐỘ NƯỚC SễNG. MỘT SỐ SễNG LỚN TRấN TRÁI ĐẤT 
BÀI 15 
I. thuỷ quyển 
1. Khái niệm 
Thuỷy quyeồn 
Nửụực treõn luùc ủũa(soõng suoỏi , ao , hoà , nửụực ngaàm , baờng tuyeỏt ) 
Nửụực trong caực bieồn , ủaùi dửụng 
Hụi nửụực trong khớ quyeồn . 
- Nước trên lục đ ịa và biển , đại dương với nước ngầm , hơi nước trong khí quyển có quan hệ với nhau nh ư thé nào ? chúng ta sang phần 2 
2. Vòng tuần hoàn của nước trên Trái Đ ất 
Hãy trình bày các vòng tuần hoàn của nước trên Trái Đ ất 
Nửụực treõn maởt 
Vaọy coự maỏy loaùi voứng tuaàn hoaứn ? Trỡnh baứy ? 
Nửụực ngaàm 
a, V òng tuần hoàn nhỏ 
N ước biển bốc hơi cao tạo thành mây và mưa lại rơi xuống biển . 
 VOỉNG TUAÀN HOAỉN NHOÛ 
VOỉNG TUAÀN HOAỉN LễÙN 
BOÁC HễI 
GIOÙ ẹệA MAÂY VAỉO ẹAÁT LIEÀN 
RễI TRễÛ LAẽI MAậT ẹAÁT 
DOỉNG CHAÛY RA BIEÅN 
b, Vòng tuần hoàn lớn 
- Nước biển bốc hơi lên cao , tạo thành mây , mây đư ợc gió đưa vào sâu trong lục đ ịa rồi gặp lạnh tạo thành mưa (dạng nước , tuyết rơi ) 
 - Nước rơi xuống lục đ ịa : 
 + 1 phần đư ợc bốc hơi ngay lên khí quyển 
 + 1 phần thấm qua các tầng đá thấm nước để tạo thành nước ngầm 
 + 1 phần tạo thành nước trên mặt nh ư: ao , hồ , sông , suối ,... 
 Nh ư vậy : Các dòng chảy ngầm và trên mặt cuối cùng lại đưa nước về với biển và đại dương . 
II. Một số nhân tố ả nh hưởng tới chế độ nước sông 
Chế độ mưa, băng tuyết và nước ngầm . 
Vì sao chế độ mưa, băng tuyết và nước ngầm lại ả nh hưởng đ ến chế độ nước sông ? 
a. ở miền khí hậu nóng hoặc những nơi đ ịa hình thấp của khu vực khí hậu ôn đ ới , thuỷ chế sông lại phụ thuộc vào chế độ mưa 
 Nguyên nhân : do nguồn tiếp nước chủ yếu của các sông này là nước mưa. 
 - VD Sông Hồng và Sông Amazôn 
+ Mùa lũ trùng khớp với mùa mưa. 
+ Mùa cạn trùng khớp với mùa kh ô ( ít mưa). 
 b. ở miền ôn đ ới lạnh và các sông bắt nguồn từ núi cao , thuỷ chế sông còn phụ thuộc vào tuyết , băng tan. 
 - VD: sông Ô-bi, sông I-ê-nit- xây , Lêna khi mùa xuân đ ến làm tuyết băng tan, làm mực nước sông tăng cao 
SễNG I-ấ-NÍT- X ây 
Sông I-ê-nit- xây 
Soõng Amazoõn muứa caùn 
Soõng Amazoõn muứa mửa 
Nửụực soõng phuù thuoọc vaứo cheỏ ủoọ mửa 
SễNG AMAZễN 
Sông Amadôn 
2. Đ ịa thế , thực vật và hồ đ ầm 
Đ ịa thế : 
Tại sao nói đ ịa thế , hình dạng sông lại ả nh hưởng lớn đ ến chế độ nước sông ? 
 ở miền núi , khi có mưa lũ lên nhanh , nước sông cũng chảy nhanh hơn ở đ ồng bằng . 
Đ ịa thế : quy đ ịnh tốc độ dòng chảy 
Sông Hương – Huế ( s. đ ồng bằng ) 
Sông miền núi 
Hình 1 
Hình 2 
Hình 3 
2.Địa thế , thực vật và hồ đ ầm 
Đ ịa thế : Quy đ ịnh tốc độ dòng chảy của sông . 
Dửùa vaứo kieỏn thửực ủaừ hoùc vaứ baỷn ủoà tửù nhieõn Vieọt Nam, em haừy cho bieỏt vỡ sao mửùc nửụực luừ ụỷ caực soõng ngoứi mieàn Trung nửụực ta thửụứng leõn raỏt nhanh ? 
Do sông ngòi miền trung : 
+ Có độ dốc cao , khi có mưa nước chảy nhanh về lòng sông 
+ Sông Miền Trung thường ngắn, dốc , sông lại có dạng hợp lũ , có nhiều phụ lưu cấp nước vào 1 dòng chính nên khi có mưa nước lũ ở miền trung thường lên rất nhanh 
Vì sao mực nước lũ ở miền Trung nước ta thường lên rất nhanh ? 
b. Thực vật 
Có vai trò đ iều hoà dòng chảy của sông , giảm lũ lụt . 
Tại sao nói thực vật lại có vai trò đ iều hoà dòng sông giảm lũ lụt ? 
Khi mưa rơi xuống đ ất : 
+ 1 phần kh á lớn nước mưa đư ợc gi ữ lại trên các 
 tán cây 
+ 1 phần nhờ các rễ cây mà thấm nhanh xuống 
đ ất làm tăng lượng nước ngầm và giảm lượng 
nước chảy ngay vào sông ngòi 
sau các cơn mưa 
+ 1 phần đư ợc thảm mục gi ữ lại 
 Vì vậy đã góp phần đ iều hoà dòng chảy 
 cho sông ngòi 
Sau cơn mưa trong rừng nhiệt đới 
Trên các lưu vực sông , 
Rừng phòng hộ đư ợc trồng ở đâu? Vì sao ? 
c. Hồ , đ ầm 
 - Đ iều hoà chế độ nước sông . 
Tại sao hồ , đ ầm lại có vai trò đ iều hoà chế độ nước sông ? 
Khi nước lên , một phần nước sông chảy vào 
hồ đ ầm và sông đ ỡ dâng cao , khi nước 
xuống th ì nước ở hồ , đ ầm lại chảy ra sông 
làm cho sông đ ỡ cạn 
VD: Sông Cửu Long, nhờ có Biển Hồ ở 
Campuchia 
Tại sao lũ của đ ồng bằng Sông Cửu Long lên chậm hơn so với các sông khác? 
III. MOÄT SOÁ SOÂNG LễÙN TREÂN TRAÙI ẹAÁT . 
Dửùa vaứo taọp baỷn ủoà theỏ giụựi vaứ caực chaõu luùc , ủoùc SGK, thaỷo luaọn vaứ hoaứn thaứnh phieỏu hoùc taọp : 
Soõng 
Nụi baột nguoàn 
Hướng õỷr y 
Dieọn tớch lửu vửùc(km 2 ) 
Chieàu daứi(km ) 
Khu vửùc khớ haọu 
Nguoàn cung caỏp nửụực chớnh 
Nhoựm 1, 2: Tỡm hieồu veà Soõng Nin? 
Nhoựm 3, 4: Tỡm hieồu veà Soõng Amazoõn ? 
Nhoựm 5, 6: Tỡm hieồu veà Soõng Ieõnitxaõy ? 
PHIẾU HỌC TẬP 
S. Nin 
Nhóm 1,2 
S.Amazụn 
Nhóm 3,4 
S.Iờnitx ây 
Nhóm 5,6 
Chiều dài 
Đặc điểm 
Hướng 
Chế độ nước 
Đọc SGK, kết hợp cựng cỏc hỡnh minh hoạ hóy điền tiếp vào sơ đồ sau . 
Thời gian : 3 phỳt . 
SễNG NIN - MểN QUÀ CỦA TẠO HOÁ 
SễNG AMAZễN 
SễNG I-ấ-NÍT- X ây 
1 . Soõng Nin 
1. Soõng Nin 
Soõng 
Nụi baột nguoàn 
Dieọn tớch lửu vửùc(km 2 ) 
Chieàu daứi (km) 
Khu vửùc khớ haọu 
Nguoàn cung caỏp nửụực chớnh 
Nin 
Hoà Victoria 
2.881.000 
6685 
Khu vửùc xớch ủaùo , caọn xớch ủaùo , caọn nhieọt 
Mửa vaứ nửụực ngaàm 
2. Soõng Amazoõn 
Soõng 
Nụi baột nguoàn 
Dieọn tớch lửu vửùc (km 2 ) 
Chieàu daứi (km) 
Khu vửùc khớ haọu 
Nguoàn cung caỏp nửụực chớnh 
A-ma- zoõn 
Daừy Anủeựt 
7.170.000 
6437 
Khu vửùc xớch ủaùo 
Mửa , nửụực ngaàm vaứ baờng tuyeỏt tan 
3. Soõng Ieõnitxaõy 
Soõng 
Nụi baột nguoàn 
Dieọn tớch lửu vửùc (km 2 ) 
Chieàu daứi (km) 
Khu vửùc khi haọu 
Nguoàn cung caỏp nửụực chớnh 
I- eõ-nit-xaõy 
Daừy Xaian 
2.580.000 
4102 
Khu vửùc oõn ủụựi laùnh 
Baờng , tuyeỏt tan 
Câu hỏi và bài tập 
1/ Hãy giải thích vì sao mực nước lũ ở các sông ngòi miền trung nước ta thường lên rất nhanh 
2/ Kể tên các hệ thống sông lớn ở nước ta Các sông ngòi nước ta có chế độ nước nh ư thế nào ? Vì sao 
Câu hỏi trắc nghiệm 
1. Nước bốc hơi từ đại dương đư ợc gió thổi vào lục đ ịa ngưng tụ tạo thành nước và tuyết rơi xuống bề mặt Trái Đ ất , sau đ ó lai chảy về đại dương , lại tiếp tục bốc hơi  Đ ó là: 
a/ Vòng tuần hoàn lớn 
b/ Vòng tuần hoàn nhỏ 
c/Vòng tuần hoàn cả lớn và nhỏ 
d/ Vòng khép kín 
Câu hỏi trắc nghiệm 
2 Nước sông chảy nhanh hay chậm phụ thuộc vào : 
a/ Độ dốc của lòng sông 
b/ Độ dốc của đáy sông 
c/ Độ dốc của mặt nước ở nguồn sông 
d/ Độ dốc của mặt nước ở cửa sông 
Câu hỏi và bài tập 
Haừy chửựng minh lửụùng nửụực treõn traựi ủaỏt khoõng thay ủoồi ? 
Nhửừng nhaõn toỏ aỷnh hửụỷng ủeỏn cheỏ ủoọ nửụực soõng laứ gỡ ? Nhaõn toỏ naứo coự vai troứ quan troùng nhaỏt ? Vỡ sao ?