Bài giảng Địa lý tự nhiên

biến) có quan hệ mật thiết, tương tác lẫn nhau như những cơ quan chức năng.HTTĐ là một hệ thống chu cấp, duy trì cuộc sống.Các nguồn tài nguyên thiên nhiên và sự lạm dụng.Con người và môi trường và sự cân đối giữa hai đối tượng này.DateCác chuyên đề trong địa lý tự nhiênVị trí điạ lý: tương đối, tuyệt đối.Đặc tính của các khu vực.Phân bố trong không gian và các đặc tính về không gian.Mối tương tác không gian.Trái đất luôn vận động, biến đổi.Tương tác con người, môi trường.DateCác giai đoạn phát triển chính trong Địa lý học.Thời cổ đại.Thời trung đại.Các công cuộc phát kiến địa lý vĩ đại.Giai đoạn thế kỷ XV-XVII.Thời hiện đại.DateI. Sự phát triển của các ý niệm địa lý trong thế giới cổ đại.Kiến thức được truyền miệng là chính cho tới thế kỷ V trước CN.Các lò văn minh Trung hoa, Ấn độ, ven Địa trung hải (đến TK V sau CN): các đặc tính riêng lẻ của một vài yếu tố trong không gian được thu thập sau nhưng chuyến đi dài ven biển hay trên đất liền.Hai hướng nghiên cứu chính: đại cương và khu vực.Date Sự phát triển  (tt)Hướng đại cươngHình dạng trái đất: Aristote (384-322 trCN). các bằng chứng về dạng cầu của trái đất: bóng trái đất khi nguyệt thực, bầu trời sao thay đổi khi đi theo hứơng BN, chân trời mở rộng khi người quan sát đứng càng cao. Con tàu càng đi xa, ống khói càng thấp dần. Kích thước trái đất: Eratosphen (345-285 trCN): Đo được chu vi trái đất là 39 500 km (chính xác nhất cho đến TK VIII). Đưa ra khái niệm Địa lý học cho môn học nghiên cứu trái đất.Ptolémée (100-170): hệ thống địa tâm biểu diễn vũ trụ và trái đất. Bản đồ thế giới đầu tiên.DateSự phát triển (tt) Hướng khu vựcHerodote (TK Vtr. CN): Mô tả các vùng đất và biển khu vực biển Đen, tiểu Á, Lưỡng Hà, Ai cập, ven Địa Trung Hải.Straborne (TK I tr CN đến TK I sau CN): Xuất bản 2 bộ sách TNĐC và 15 bộ TN khu vực. Luận bàn về đối tượng, nhiệm vụ của ĐLH. Sự thống trị của biển đại dương so với lục địa.Các nhà ĐLH khác: Tích luỹ tài liệu về ĐLĐC và ĐLKV xung quanh các lò văn minh. Nhận thức được mối quan hệ chặt chẽ giữa hai hướng nghiên cứu trên.DateII. Thời kỳ trung cổ-Địa lý học suy đồi (TK V-XVsau CN)Sự phát triển của KH nói chung và ĐLH nói riêng bị các quan niệm tôn giáo cổ hủ kìm hãm.Nhiều thành tựu trước đây bị phủ nhận: trái đất phẳng dạng đĩa, bản đồ định hướng về phương đông, bầu trời thuỷ tinh, thời tiết do các vị thần điều khiển vvDateThời kỳ trung cổ (tt)Tại những khu vực nằm ngoài ảnh hưởng của nhà thờ, ĐLH vẫn tiếp tục phát triển:Người Arap đo lại chu vi trái đất= 40.680km, mô tả nhiều vùng đất họ đánh chiếm được.Buruni(TK XI) đo kích thước trái đất và đưa ra ý niệm nhật tâm (trước cả Copecnic).Người Normandi và các cuộc vượt biển táo bạo tới biển trắng, biển Đen, Địa trung hải, Iceland, bán đảo Labrado dọc theo bờ biển phía đông châu Mỹ.Marco Polo (1254-1324) đên Trung hoa, Mông cổ bằng đường bộ sau đó đi vòng quanh Nam á và tiểu á bằng đường biển để lại nhiều tài liệu quý giá. DateIII. Các công cuộc phát kiến địa lý vĩ đại(cuối TK XV-TK XVII)Bối cảnh lịch sử.Uy tín của nhà thờ bị giảm sút, quan hệ buôn bán được mở rộng, tiền tệ xuất hiện, các cuộc săn lùng hàng hoá và thị trường ngày một ráo riết. Đế quốc Thổ xuất hiện ở Tiểu Á cắt đứt con đường thuỷ bộ sang phương đông.Nhu cầu có con đường buôn bán mới thúc đẩy sự phát triển của ĐLH. Quá trình thăm dò thám hiểm này vô tình tìm ra nhiều kết luận và quy luật địa lý mới.DateCác công cuộc(tt)Các công cuộc phát kiến chính:Christope Colomb và cuộc hành trình sang châu Mỹ năm 1492-1502.Người Bồ đào nha: Sang Ân độ bằng cách vòng quanh châu Phi.Từ Ân độ đến Inđonexia, ngược lên Trung hoa và Nhật bản. Sang Braxin.Người Tây ban nha:Vượt eo đất Panama sang TBD. Dọc theo bờ đông châu Mỹ xuống nam Mỹ.Cuộc thám hiểm vòng quanh thế giới của Magellan: đại dương nối liên nhau, các miền đất mới ở phương nam (châu Đại dương).Người Hà lan, Pháp, Anh và Nga.Tại VN , Nguyễn Trãi viết Dư địa chí.DateKhoa học địa lý từ TK XVIII- đầu TK XXBối cảnh lịch sử:Hệ thống SX TBCN phát triển, CM KHKT và nhiều thành tựu trong công nghệ. Nhu cầu thị trường, nguồn nguyên liệu, nhân công ngày càng cao. Các cuộc thám hiểm đòi hỏi quy mô, nguồn tài trợ lớn. Sự ra đời của các hiệp hội các cơ quan chức năng ở nhiều nước.Giáo lý của nhà thờ dần bị phủ định. Thuyết tiến hoá (Darwin), các định luật Newton và giả thuyết về nguồn gốc của trái đất (Kant-Laplace) ra đời. ĐLH bước đầu có sự phân dị: các ngành KH, TV, ĐM, TN và ĐLKT ra đời.DateKhoa học địa lý (tt)Các hướng nghiên cứu chính:Nghiên cứu các đại dương: J. Cook đi vòng quanh thế giới ba lần, tìm ra châu Đại dương, một số đảo Nam cực.Bellingauzen, Lazarev tìm ra châu Nam cực(1820).Hoạ đồ ranh giới biển, đại dương, đảo quần đảo chính. Đặc tính đáy biển một số khu vực.DateKhoa học địa lý (tt)Các hướng nghiên cứu chính (tt):Nghiên cứu các châu lục:Châu Phi, Mỹ được quan tâm đặc biệt do giàu tài nguyên.Các cuộc thám hiểm chính: Humbold đến nam Mỹ , trung Mỹ, nội địa nước Nga (Uran, Antai); D.Livingstone đến nam và trung Phi mở đường cho người Anh xâm nhập; G.Stanley đến xích đạo châu Phi.Nhiều hội địa lý lớn ra đời, tài trợ cho các cuộc thám hiểm trung tâm các lục địa lớn (Siberi).DateKhoa học địa lý (tt)Các hướng nghiên cứu chính (tt):Nghiên cứu các xứ ở cực:Con đường hàng hải đông bắc. Người Nga đã đi vòng quanh rìa bắc lục địa Á Âu (đoàn Nordensen 1878-1879).Người Anh quay lại mở đường hàng hải Tây bắc từ ĐTD sang TBD. (đoàn của Amunxen1906).Thám hiểm Bắc cực tiến hành nhiều lần nhưng kêt quả không được như ý (chỉ đến được vĩ độ 86014’). Tài liệu thu thập được có giá trị caoThám hiểm châu Nam cực: Sau chuyến đi của Bellingauzen, nhiều nước liên tục đến đây.DateKhoa học địa lý  (tt)Các nhà địa lý xuất sắc :E. Kant (1724-1804):Học thuyết về cấu tạo vũ trụ.Thuyết bất khả tri: Thế giới tồn tại khách quan, không thể nhận thức được hết, vai trò Thượng đế.Tách thời gian khỏi nghiên cứu địa lý.M.V. Lomonosov (1711-1765): Đặt cơ sở cho phương pháp luận duy vật trong ĐLH: Thế giới khách quan, luôn vận động. Xuất bản các tập bản đồ, thám hiểm các vùng đất và đường hàng hải phái bắc của nước Nga.DateKhoa học địa lý (tt)Các nhà địa lý xuất sắc :A. Humboldt (1769-1859): Nhà địa lý, thám hiểm, đi đường không biết mỏi. Nghiên cứu các thành phần tự nhiên, chế tạo nhiều công cụ khảo sát.Đề xuất phương pháp xác định độ cao TB của các lục địa.Phát hiện quy luật giảm nhiệt độ theo độ cao.Quy luật địa đới.Nguyên tắc lịch sử trong nghiên cứu tự nhiên.Phương pháp so sánh được đề cao như một trong những phương pháp chủ đạo.DateKhoa học địa lý (tt)Các nhà địa lý xuất sắc :Darwin (1809-1882):Thám hiểm phần nam của đại dương thế giới trong 5 năm, cắt nghĩa sự hình thành của các quần đảo san hô, các thềm biển và băng hà kỷ đệ tứ.Đưa quan điểm tiến hoá và quan điểm lịch sử vào địa lý học.Ritter (1778-1859):Phát triển phương pháp so sánh lên đỉnh cao, khái quát hoá và biểu diễn một cách nghệ thuật các tài liệu địa lý rời rạc từ trước đó.Mặt tiêu cực: tin vào sự sáng tạo của Thượng đế, ưu thế của người châu Âu và các dân tộc phía bắc so với các dân tộc phía nam, quan niệm rằng ĐKTN quyết định các hiện tượng xã hội.DateKhoa học địa lý (tt)Các nhà địa lý xuất sắc :E. Reclus (1830-1905): đề cao tầm quan trọng của sức lao động con người; coi địa lý là môn khoa học không gian; là người đầu tiên dùng khái niệm môi trường địa lý.Lê Quý Đôn (1726-1784): Vân đài loại ngữ, Kiến văn tiểu lục, Phủ biên tạp lục.Phan Huy Chú (1872-1840): Dư địa chí nói về giới hạn bờ cõi qua các đời, TN, văn hoá xã hội tại các khu vực VN.DateĐịa lý học thời kỳ hiện đạiĐịa lý học Xô viếtĐịa lý học phương TâyNhiệm vụ của địa lý học thời hiện đại:Nghiên cứu các hệ thống sinh thái và kiểm soát sự phát triển của chúng.Tài nguyên và sử dụng tài nguyên.Phát triển bền vững.Xây dựng các mô hình tối ưu cho các hoạt động sản xuất kinh tế-xã hội.DateChương I: TRÁI ĐẤTHình dạng và kích thước của Trái ĐấtSự vận động của Trái ĐấtLịchTính chất vật lý và cấu trúc bên trong của Trái ĐấtDateHÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC CỦA TRÁI ĐẤTQuan niệm về hình dạng trái đất.Kích thước trái đất.Dạng geoid của TĐ.Ý nghĩa của hình dạng TĐ.DateHÌNH DẠNG CỦA TRÁI ĐẤTTrường phái Pitagore (Tk IX tr CN): lập luận:hình cầu là dạng hoàn hảo nhất.Aristote: Nhật thực, nguyệt thực, ống khói con tàu, bầu trời thay đổi khi đi theo hướng BN.Eratosphen: đo bán kính trái đất.Rise (1672):đồng hồ quả lắc ở xích đạo chạy chậm hơn tại Paris 2’28’/ngày do bán kính TĐ giảm dần về cực, TĐ không là khối cầu tròn.Cung của vĩ độ đo tại châu Âu và Nam Mỹ không bằng nhau.Sube (1859):xích đạo cũng không tròn. Dẹt: R/30000.Ngày nay tại Hoa kỳ vẫn có Hội những người quan niệm trái đất phẳng.DateHÌNH DẠNG CỦA TRÁI ĐẤTDateHÌNH DẠNG CỦA TRÁI ĐẤTDateHÌNH DẠNG CỦA TRÁI ĐẤTDateKÍCH THƯỚC TRÁI ĐẤTTheo Cracôpxki (1942):Bán kính xích đạo a:	6378,160kmBán kính cực b:	6356,777kmĐộ dẹt ở cực (a-b):a	 	1/298 hay 21,36kmĐộ dẹt xích đạo:	1/30000 hay 213mChiều dài vòng kinh tuyến:	40.008,5kmChiều dài xích đạo:	40.075,7kmDiện tích:	 510,2 tr. kmvuôngThể tích:	1.083 tỷ km khốiDateDạng geoid của TĐTĐ có dạng giống khối ellipxoid ba chiềuBề mặt lý thuyết: thế năng của trọng lực =const, hướng trọng lực luôn vuông góc tại mọi điểm. Không trùng mặt khối ellipxoid và bề mặt địa hình.Nguyên nhân: sự phân bố và tỷ trọng vật chất không đồng đều.Vật chất cho đến nay vẫn đang được phân bố lạiBề mặt geoid cao hơn mặt ellipxoid:đại dương;Bề mặt geoid thấp hơn mặt ellipxoid:lục địa.DateÝ nghĩa của hình dạng TĐBề mặt TĐ luôn được chiếu sáng một nửaCác tia sáng MT tạo ra các góc nhập xạ khác nhau theo vĩ độ và các vành đai khí hậu. Hai bán cầu Băc, Nam có chế độ ngược nhau của các hiện tượng địa lý: các dòng khí, nước có hướng ngược nhau, các đai KH đối xứng.Hình phỏng cầu khiến gần đạt Vmin, M max.Dạng geoid khiến trọng lực không đồng đều.Dẹt do quay tạo ma sát làm giảm tốc độ quay (ngày của đại Thái cổ chỉ dài 20h).DateDateDateDateTransition PageDateDateDateDateDateDateDateDatePrint PageDateBackdrops:- These are full sized backdrops, just scale them up!- Can be Copy-Pasted out of Templates for use anywhere!www.animationfactory.comDate