Bài giảng Lịch sử Khối 7 - Tiết 22, Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII (Bản hay)

 
	- Lý Chiêu Hoàng (1224-1225): 1 năm 
Đền Đô – Nơi thờ 8 vị vua nhà lý ( Từ Sơn – Bắc Ninh) 
Đền thờ Lý Chiêu Hoàng 
Bấy giờ nhà vua vẫn cứ tiến hành mọi việc thổ mộc không ngừng, nghe nói ngoài kinh thành có giặc cướp, cũng giả vờ làm ngơ để bưng bít đi, chỉ ham thích của cải. Các bầy tôi (quan lại) đều bắt chước, tranh nhau bán quan buôn ngục, ngoài ra không còn nghĩ đến việc gì”. 
(Khâm định Việt sử thông giám cương mục) 
Nêu tình hình kinh tế, chính trị, xã hội cuối thời Lý? 
Những biểu hiện nào cho thấy nhà Lý bị suy yếu cuối thế kỉ XII? 
Vua, quan chỉ lo ăn chơi sa đọa, không chăm lo đến đời sống nhân dân 
Sản xuất mất mùa, đói kém xảy ra 
Dân nghèo nổi dậy khởi nghĩa nhiều nơi 
Xã hội không ổn định, nạn trộm cướp, thế lực địa phương đánh giết lẫn nhau, 
HuÖ T«ng cuèi ®êi say kh­ít ngñ c¶ ngµy, kh«ng quan t©m ®Õn triÒu chÝnh, vua kh«ng cã con trai cã hai c« c«ng chóa. ChÞ lµ ThuËn Thiªn c«ng chóa g¶ cho TrÇn LiÔu. Em lµ: Chiªu Th¸nh T«ng c«ng chóa lªn 7 tuæi ®­îc lËp th¸i tö, sau ®ã 10/1224 Lý HuÖ T«ng ®i tu ë chïa ch©n Giao. Lîi dông t ì nh h ì nh Êy quan l¹i næi dËy tranh chÊp quyÒn hµnh, bãc lét nh©n d©n... 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
* Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội cuối thời Lý. 
 - Chính trị : Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đến đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa đoạ. 
 - Kinh tế: Khủng hoảng, mất mùa thường xuyên. 
 - Xã hội : Dân đói khổ nổi dậy đấu tranh, thế lực phong kiến địa phương nổi loạn nhiều nơi. 
 - Nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn. 
? Truớc tình hình đất nước rối loạn như thế nhà Lý đã làm gì? 
? Nhà Trần thành lập trong hoàn cảnh nào? 
Giải thích : Trần Thủ Độ là một vị quan “ Điện triền chỉ huy sứ” đưa cháu mình là Trần Cảnh vào cung, sau đó ép gả cho Lý Chiêu Hoàng, đến năm 1226 buộc Chiêu Hoàng phải nhường ngôi cho Trần Cảnh, Nhà Trần thành lập . 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
* Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội cuối thời Lý. 
 - Chính trị : Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đến đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa đoạ. 
 - Kinh tế: Khủng hoảng, mất mùa thường xuyên. 
 - Xã hội : Dân đói khổ nổi dậy đấu tranh, thế lực phong kiến địa phương nổi loạn nhiều nơi. 
 - Nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn. 
* Nhà Trần thành lập: 
- Tháng 12 năm Ất dậu (1226) Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh.  Nhà Trần thành lập. 
 ? Theo em việc nhà Trần lên thay thế nhà Lý có cần thiết không? Vì sao? 
 Trong hoàn cảnh suy sụp của nhà Lý (cuối thế kỉ XII) nhà Trần thành lập, thay nhà Lý quản lí đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Củng cố chế độ quân chủ trung ương tập quyền thêm vững mạnh 
 TriÒu Lý tån t¹i sau 215, tr¶i qua 9 ®êi vua th ì tan r·. ViÖc nhµ TrÇn thay nhµ Lý cã thÓ nãi lµ mét sù kiÖn lÞch sö ®Æc biÖt. Trong lÞch sö, viÖc thay thÕ mét triÒu ®¹i ®Òu ph¶i qua c¸c cuéc ®Êu tranh. Nh­ng ë thêi TrÇn, viÖc thay ®æi triÒu ®¹i kh«ng x¶y ra ®æ m¸u. Mäi viÖc ®Òu diÔn ra d­íi sù s¾p ®Æt kh«n khÐo cña TrÇn Thñ Ñ é nªn rÊt ªm thÊm, nhÑ nhµng, hîp lý. Ñi Òu ®ã chøng tá TrÇn Thñ Ñ é lµ mét nhµ chÝnh trÞ s¸ng suèt, tµi ba vµ kh«n ngoan. 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
- Bộ máy quan lại theo chế độ quân chủ Trung ương tập quyền, gồm 3 cấp: (sgk/51) 
? Sau khi lên nắm quyền, nhà Trần đã làm gì? 
? Bộ máy quan lại nhà Trần được tổ chức như thế nào? Có gì khác so với thời Lý? 
S¥ Ñ å Bé M¸Y NHµ N¦íC THêI TRÇN 
CÊp triÒu ® ì nh 
C¸c ®¬n vị hµnh chÝnh trung gian 
C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së 
Vua 
Th¸i Th­îng Hoµng 
Quan vaên 
Quan vâ 
C¸c c¬ quan 
Quèc 
sö viÖn 
Th¸i 
y 
 viÖn 
T«n 
nh©n 
phñ 
C¸c ch öù c quan 
Hµ 
®ª 
sø 
Khuyến nông sứ 
Đån 
®iÒn 
sø 
12 lé 
( Ch¸nh, phã An phñ sø) 
Phñ 
( Tri phñ) 
Ch©u, huyÖn 
( Tri ch©u, tri huyÖn) 
X· 
( X· quan) 
Vua 
(Th¸i Th­îng Hoµng) 
Qua n vaên 
(Hä TrÇn) 
Quan vâ 
(Hä TrÇn) 
C¸c c¬ quan 
C¸c chøc quan 
Quèc sö 
viªn 
Th¸i 
y 
viªn 
T«n nh©n phñ 
Hµ ®ª 
sø 
KhuyÕn n«ng sø 
Ñ ån ®iÒn sø 
12 lé 
(Ch¸nh, phã an phñ sø) 
Phñ 
(Tri phñ) 
Ch©u, huyÖn 
(Tri chËu tri huyÖn) 
X· 
(X· quan) 
Vua 
Quan v aê n 
Quan vâ 
24 lé, phñ 
(Tri phñ, tri ch©u) 
HuyÖn 
H­¬ng, X· 
S¥ Ñ å Bé M¸Y NHµ N¦íC THêI TRÇN 
S¥ Ñ å Bé M¸Y NHµ N¦íC THêI lý 
THẢO LUẬN NHÓM (2Phút) 
CĐ : So sánh điểm giống và khác bộ máy Nhà Nước ở thời Trần so với thời Lý? 
 * Giống : Bộ máy quan lại. 
 * Khác : 
	 - Nhà Trần thực hiện chế độ Thái Thượng Hoàng. 
	- Các quan đại thần phần lớn do họ Trần nắm giữ. 
 - Đặt thêm các cơ quan, chức quan để trông coi sản xuất. 
	- Cả nước chia làm 12 lộ. 
 * Nhận xét : 
Bộ máy nhà Trần hoàn chỉnh, chặt chẽ hơn nhà Lý. Điều này chứng tỏ nhà Trần quan tâm tới nhiều mặt của đất nước. Năng lực quản lý của nhà Trần được nâng cao. 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
- Bộ máy quan lại theo chế độ quân chủ Trung ưng tập quyền, gồm 3 cấp: (sgk/51) 
? Nhà Trần đã đặt thêm một số các cơ quan để trông coi việc nước. Chức năng của các cơ quan đó là gì? 
Một số cơ quan trong coi việc nước. 
Cơ quan 
Chức năng 
Quốc sử viện 
Đảm nhận việc viết sử 
Thái y viện 
Coi việc chữa bệnh trong cung vua 
Tôn nhân phủ 
Nắm sự vụ của họ hàng tôn thất 
Hà đê sứ 
Trông coi việc đê điều 
Khuyến nông sứ 
Trông coi việc sản xuất nông nghiệp 
Đồn điền sứ 
Đảm nhiệm theo dõi các đồn điền 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
- Bộ máy quan lại theo chế độ quân chủ Trung ưng tập quyền, gồm 3 cấp: (sgk/51) 
- Đặt thêm một số cơ quan: Quốc sử viện, Thái y viện(sgk/51) 
- Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần: Về nhà vẽ vào vở 
* Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần 
Vua 
(Th¸i Th­îng Hoµng) 
Qua n vaên 
(Hä TrÇn) 
Quan vâ 
(Hä TrÇn) 
C¸c c¬ quan 
C¸c chøc quan 
Quèc sö 
viªn 
Th¸i 
y 
viªn 
T«n nh©n phñ 
Hµ ®ª 
sø 
KhuyÕn n«ng sø 
Ñ ån ®iÒn sø 
12 lé 
(Ch¸nh, phã an phñ sø) 
Phñ 
(Tri phñ) 
Ch©u, huyÖn 
(Tri chËu tri huyÖn) 
X· 
(X· quan) 
Vì sao thời Trần thực hiện chế độ Thái thượng hoàng? 
 Để đảm bảo vững chắc vị trí và khả năng nắm chính quyền trong tay, tránh những vụ tranh ngôi trong nội bộ hoàng tộc và để cho vua trẻ điều khiển chính quyền vững vàng. 
Các vua thường nhường ngôi sớm cho con, còn bản thân mình lui về Tức Mặc (thuộc Nam Định) giữ tư cách như là cố vấn 
Đền thờ vua Trần ở Tức Mặc Nam Định 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
3. Pháp luật thời Trần. 
* Nhà Trần rất quan tâm đến pháp luật 
 - Ban hành bộ luật: Quốc triều hình luật 
. ? Em hãy trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần? 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết 22 : I. Nhà Trần Thành Lập 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
3. Pháp luật thời Trần. 
* Nhà trần rất quan tâm đến pháp luật 
 - Ban hành bộ luật: Quốc triều hình luật 
 - Pháp luật được tăng cường và hoàn thiện. Thẩm hình viện là cơ quan chuyên việc xét xử kiện cáo 
 ? So với thời Lý, pháp luật thời Trần như thế nào? 
Chuông ở điện 
Long Trì 
Vua đi thăm các địa phương 
CHƯƠNG III : NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN(THẾ KỈ XIII- XIV)  
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII 
Tiết: 22 I/ NHÀ TRẦN THÀNH LẬP 
1/ Nhà Lý sụp đổ. 
1.Nhà Lý sụp đổ: 
* Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội cuối thời Lý. 
 - Chính trị : Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đến đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa đoạ. 
 - Kinh tế: Khủng hoảng, mất mùa thường xuyên. 
 - Xã hội : Dân đói khổ nổi dậy đấu tranh, thế lực phong kiến địa phương nổi loạn nhiều nơi. 
 - Nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn. 
* Nhà Trần thành lập: 
- Tháng 12 năm Ất dậu (1226) Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh.  Nhà Trần thành lập. 
BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII Tiết:22 I/ NHÀ TRẦN THÀNH LẬP 
 1/ Nhà Lý sụp đổ. 
 2/ Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền. 
 - Bộ máy quan lại theo chế độ quân chủ Trung ưng tập quyền, gồm 3 cấp: (sgk/51) 
 - Đặt thêm một số cơ quan: Quốc sử viện, Thái y viện(sgk/51) 
 - Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần: Về nhà vẽ vào vở 
 3. Pháp luật thời Trần . 
* Nhà trần rất quan tâm đến pháp luật 
 - Ban hành bộ luật: Quốc triều hình luật 
 - Cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện. Thẩm hình viện là cơ quan chuyên việc xét xử kiện cáo 
Bài tập trắc nghiệm:  Khoanh tròn vào chữ cái em cho là đúng:  
Câu 1 : Đời vua cuối cùng của nhà Lý là : 
A. Lý Huệ Tông B. Lý Cao Tông 
C. Lý Anh Tông D. Lý Chiêu Hoàng 
Câu 2 : Một chế độ đặc biệt chỉ có trong triều đình nhà Trần, đó là chế độ gì? 
A. Chế độ nhiếp chính vương 
B. Chế độ lập Thái tử sớm 
C. Chế độ Thái Thượng Hoàng 
D. Chế độ nhiều Hoàng Hậu. 
Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn vào chữ cái em cho là đúng: 
Câu 3: Bộ luật mới của nhà Trần là: 
A. Luật Hình 
B. Luật Hồng Đức 
C. Luật hình thư 
D. Quốc triều hình luật 
Câu 4 : Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức theo chế độ nào? 
A. Trung ương tập quyền 
B. Phong kiến phân quyền 
C. Vừa trung ương tập quyền vừa phong kiến phân quyền 
D. Vua nắm quyền tuyệt đối. 
DẶN DÒ 
 Học bài. Làm bài tập 
 Xem bài mới: Phần II/ Nhà Trần 
 xây dựng quân đội và phát triển kinh tế 
 ( SGK/ 52). 
XIN CÁM ƠN QUÝ THẦY CÔ