Bài giảng Lịch sử tư tưởng quản lý

o trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 197 
việc của tư pháp; Ban thanh tra công nông có quan hệ mật thiết với tư 
pháp, nhưng tuyệt nhiên không đồng nhất với nó), mà đúng hơn là có 
nhiệm vụ biết sửa chữa131. 
 Sửa chữa một cách chính xác và kịp thời, đó là nhiệm vụ chính 
của Ban thanh tra công nông. 
 Muốn biết sửa chữa, trước hết, phải nghiên cứu và hiểu biết tiến 
trình công việc của một cơ quan, một xí nghiệp, một ban này nọ, v.v; 
thứ hai là phải kịp thời tiến hành những thay đổi thực tiễn cần thiết, phải 
thực hiện những thay đổi đó một cách thực tế”132 
 10.4. Vấn đề đào tạo con người trong quản lí 
 Xuất phát từ nhu cầu thực tế là quản lý xã hội mới trong tính toàn 
vẹn, hệ thống và triết lý khơi dậy và thu hút sức sáng tạo của mọi tầng 
lớp nhân dân, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin, đặc biệt là 
V.I. Lênin đặc biệt chú trọng đến việc đào tạo các nhà quản lý để vươn 
tới đích cuối cùng là xây dựng một thể chế xã hội tự quản. V. I. Lênin 
khẳng định: “Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, nhiều mặt của chế độ dân 
chủ nguyên thuỷ sẽ sống lại, vì lần đầu tiên trong lịch sử những xã hội 
văn minh, quần chúng nhân dân vươn lên tham gia một cách độc lập 
không những vào việc bầu cử và tuyển cử, mà cả vào việc quản lý hàng 
ngày nữa. Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, mọi người sẽ lần lượt quản lý 
và sẽ rất mau quen với tình hình không cần có ai quản lý cả”133. 
131 Từ do V.I. Lênin nhấn mạnh. 
132 V.I. Lênin (1978): Toàn tập, tập 44, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 157. 
133 V.I. Lênin (1976): Toàn tập, tập 33, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 143. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 198 
 V.I. Lênin phê phán gay gắt và yêu cầu kiên quyết gạt bỏ định 
kiến cho rằng chỉ những người thượng lưu, những người được học qua 
các trường lớp của bọn giầu có mới có thể quản lý nhà nước, mới có thể 
tổ chức và thiết kế xã hội xã hội chủ nghĩa được: “Phải nhất thiết phá bỏ 
thành kiến cũ, vô lý, quái gở, bì ổi và ghê tởm cho rằng chỉ có những cái 
gọi là “giai cấp thượng lưu”, chỉ có bọn nhà giầu hay những người dã 
học qua trường của giai cấp giầu có, mới có thể quản lý nhà nước, tổ 
chức kiến thiết xã hội xã hội chủ nghĩa được”134. Theo V.I. Lênin, ngay 
trong nhân dân, trong giai cập công nhân và nông dân có thể có nhiều 
nhà tổ chức có tài và “chính tư bản đã vùi dập, đã bóp chết, vứt bỏ hàng 
ngìn những nhà tổ chức như thế”135. Đồng thời V.I. Lênin cũng chỉ rõ 
các nhà cộng sản vẫn chưa biết phát hiện, nâng đỡ các nhà tổ chức xuất 
thân từ giai tầng lao động nhưng nhất thiết các nhà cộng sản phải học 
được cách làm công tác này. Ông viết: “Chúng ta vẫn chưa biết phát 
hiện, khuyến khích, nâng đỡ, đề bạt họ. Nhưng chúng ta sẽ học tập được 
cách làm công tác đó, nếu chúng ta bắt tay vào học cách làm công tác 
đó với tất cả nhiệt tình cách mạng, vì thiếu nhiệt tình này thì cách mạng 
sẽ không thể nào thắng lợi được”136. Về lĩnh vực này, V.I. Lênin cũng đã 
có lần phê bình khuyết điểm của quần chúng vì quá rụt rè nên đã không 
nắm lấy công tác quản lý: “chúng ta phải thừa nhận răng khuyết điểm 
chính của quần chúng là ở chỗ rụt rè và không nắm lấy công tác quản 
lý”137. 
134 V.I. Lênin (1978): Toàn tập, tập 35, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 238. 
135 V.I. Lênin (1978): Toàn tập, tập 36, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 236. 
136 V.I. Lênin (1978): Toàn tập, tập 36, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 236. 
137 V.I. Lênin (1977): Toàn tập, tập 37, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 25. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 199 
 Bên cạnh đó, V.I. Lênin cũng nhân thấy rằng “Không phải bẩm 
sinh ra là người ta đã có được nghệ thuật quản lý rồi, mà phải trải qua 
kinh nghiệm mới có được”138. 
 Từ những quan điểm trên, V.I. Lênin đòi hỏi công nhân, binh sĩ 
phải nhanh chóng học cách quản lý nhà nước: “Chúng ta đồi hỏi các 
công nhân giác ngộ và binh sĩ phải học quản lý nhà nước và phải học 
ngay không chậm chễ, nghĩa là đòi hỏi phải bắt tay ngay vào việc làm 
cho tất cả những người lao động, tất cả những công nhân nghèo đều 
tham gia học quản lý nhà nước”139. 
Không những đòi hỏi công nhân phải học cách quản lý nhà nước, 
V.I. Lênin còn chỉ rõ phương pháp học quản lí tốt nhất là học trong thực 
tế. Muốn vậy, họ phải xoá bỏ các định kiến cũ, chủ động tham gia vào 
công tác quản lý, trải nghiệm thực tiễn để nâng cao khả năng quản lý của 
mình. V.I. Lênin viết: “Ngoài phương pháp thực tiễn ra, ngoài cách bắt 
tay vào thực hiện ngay việc nhân dân thực sự tự mình quản lý lấy mình, 
thì liệu có thể có phương pháp nào để cho nhân dân học cách tự quản lý 
lấy mình và tránh được sai lầm không? Hiện nay điều căn bản nhất là 
phải đoạn tuyệt với những định kiến của những nhà trí thức tư sản cho 
rằng chỉ những người công chức đặc biệt - tức nhưũng công chức mà xét 
về toàn bộ địa vị xã hội của họ, thì họ lệ thuộc hoàn toàn vào tư bản - 
mới có thể quản lý được nhà nước. Điều căn bản nhất là gây cho 
những người bị áp bức và những người lao động tin tưởng vào sứ mạnh 
của bản thân họ, là dùng thực tiễn mà chỉ cho họ thấy rằng họ có thể và 
họ phải tự mình nắm lấy việc phân phối bánh mì, tất cả các thực phẩm, 
138 V.I. Lênin (1978): Toàn tập, tập 36, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 216. 
139 V.I. Lênin (1976): Toàn tập, tập 34, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 414. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 200 
sữa, quần áo, nhà ở , v.vmột cách công bằng, triệt để có quy củ, có tổ 
chức, vì lợi ích của những người nghèo”140. 
Tóm lại, với sứ mệnh tìm kiếm con đường cải tạo xã hội tư bản và 
xây dựng một xã hội mới, mặc dù tiệp cận quan lý chủ yếu ở tầm vĩ mô 
trong bối cảnh khoa học quản lý cũng chưa có những bước phát triển 
đáng kể nào141 song C. Mác, Ph. Ăngghen và nhất là V.I. Lênin đã có 
những quan điểm khá toàn diện về quản lý từ lập kế hoạch, thực hiện kế 
hoạch đến việc kiểm kê, kiểm soát và kịp thời sửa chữa những sai lầm 
trong thực tiễn. Và trong một chừng mực nhất định, một số tư tưởng 
quản lý của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin đã đặt ra 
những vấn đề của quản lý hiện đại, đặc biệt là việc đề xuất việc phát 
triển quản lý đến đỉnh cao của nó là tự quản lý. 
140 V.I. Lênin (1976): Toàn tập, tập 34, Nhà xuất bản Tiến bộ Maxcova, tr 417. 
141 Chúng ta cần nhớ rằng thời kì của C. Mác và Ph. Ăngghen, các tư tưởng quản lí 
của loài người mới ở giai doạn phôi thai với đóng góp của Pie Đại đề trong việc thiết 
kế quân đội Phổ và một số tư tưởng cũng như ứng dụng của Adam Smith về kinh tế 
và chuyên môn hoá lao động. V.I. Lênin cũng chỉ được tiếp xúc với tư tưởng quản lý 
theo khoa học của F.W. Taylor nhưng cũng đã chỉ rõ những ưu điẻm của nó mà 
những người cộng sản cần phải học tập đồng thời chỉ rõ hạn chế cần phải vượt bỏ và 
đặc biệt, V.I. Lênin chỉ rõ vai trò của nhà nước trong việc quản lý kinh tế - điều mà 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 201 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 
I. Tài liệu tiếng Việt 
1. Aphanaxev V.G. (1981): Xã hội, tính hệ thống, nhận thức và quản 
lý, Nhà xuất bản Tài liệu chính trị, Maxcova. 
2. Trần Minh Châu (2001): Các Mác với khoa học quản lý, Tạp chí 
khoa học xã hội, số 4, tr 16 – 20. 
3. Nguyễn Thị Doan, Đỗ Minh Cương (1996): Các học thuyết quản 
lý, Nhà xuất bản chính trị Quốc gia, H. 
4. Nguyễn Minh Đình, Nguyễn Trung Tín, Phạm Phương Hoa 
(1996): Quản lý có hiệu quả theo phương pháp Deming (Phần 
nguyên lý), Nhà xuất bản Thống kê, H. 
5. Nguyễn Minh Đình, Nguyễn Trung Tín, Phạm Phương Hoa 
(1996): Quản lý có hiệu quả theo phương pháp Deming (Phần ứng 
dụng), Nhà xuất bản Thống kê, H. 
6. Ivanôv V. N. (chủ biên 2000): Những cơ sở của quản lý xã hội 
hiện đại, Nhà xuất bản Kinh tế, Maxcova. 
7. Mai Hữu Khuê (1993): Giáo trình cơ sở khoa học của quản lý 
kinh tế Xã hội chủ nghĩa, Nhà xuất bản Đại học và Trung học 
chuyên nghiệp, H. 
8. Harold Koontz, Cyril Odonnell, Heinz Weihrich (1994): Những 
vấn đề cốt yếu của quản lý, Nhà xuất bản Khoa học và Kĩ thuật, H. 
trong chủ nghĩa tư bản mãi đến những năm 30 của thế kỉ XX mới được các nhà tư 
tưởng quản lý đặt ra và được ứng dụng trong thực tế. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 202 
9. V.I. Lênin (1974 – 1981): Toàn tập, Nhà xuất bản Tiến bộ 
Maxcova. 
10. C. Mác và Ph. Ăngghen (1993 – 2002): Toàn tập, Nhà xuất bản 
Chín trị quốc gia, H. 
11. Gareth Morgan (1994): Cách nhìn nhận tổ chức từ nhiều góc độ, 
Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, H. 
12. Đỗ Hoàng Toàn (1999): Giáo trình khoa học quản lý, Nhà xuất 
bản Khoa học và Kỹ thuật, H. 
13. IU.A. Trikhômirôv (1984): Quản lý các công việc xã hội. Chủ thể 
và khách thể quản lý dưới chủ nghĩa xã hội, Nhà xuất bản Tiến bộ 
Maxcova. 
14. Hồ Văn Vĩnh (2003): Một số vấn đề về tư tưởng quản lý, Nhà xuất 
bản Chính trị quốc gia, H. 
15. Viện Nghiên cứu và Đào tạo về Quản lý (2002): Tinh hoa quản lý, 
Nhà xuất bản Lao động – Xã hội, H. 
II. Tài liệu tiếng Anh 
1. Carter McNamara (1997): Very Brief History of Management 
Theories, Authenticity Consulting, LLC. 
2. Weick, K (1983): Managerial thought in the context of action, in 
Srivastva, S. San Francisco, CA. 
3. Wren, D. (1972): The Evolution of Management Thought, Ronald 
Press, New York, NY. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Hoàng Văn Luân, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 
 203 
III. Website 
1.  
2.  
3.  
4.  
5.  
6.  
7.  
8.  
9.  
10.  
11.  
12.  
13.  
14.  
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com