Bài giảng môn Lịch sử Lớp 11 - Cuộc cải cách Minh Trị Duy tân 1868-1912

CUỘC CẢI CÁCH MINH TRỊ DUY TÂN 1868-1912 
I- Tình hình Nhật Bản trước cải cách 
II- Các cải cách của Minh Trị 
III-Ý nghĩa của phong trào canh tân cải cách Minh Trị 
I_ Tình hình Nhật Bản trước cải cách 
Kinh tế 
Nông nghiệp: Đến giữa thế kỷ XIX, Nhật Bản vẫn là một nước nông nghiệp với mối quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu . 
Công nghiệp : đã xuất hiện mầm mống của chủ nghĩa tư bản ở Nhật Bản. 
Xã hội: Nhật Bản vẫn duy trì chế độ đẳng cấp với quyền lực của các đại danh ( daimyo ) và các võ sĩ Samurai . Tầng lớp tư sản công thương nghiệp ngày càng giàu lên nhưng không có quyền lực về chính trị lại bị đánh thuế nặng nề nên mâu thuẫn giữa họ và giai cấp thống trị ngày càng lớn 
Chính trị: Nhật Bản là một quốc gia phong kiến với vi tri tối cao thuộc về Thiên hoàng nhưng quyền hành thực tế lại thuộc về Mạc phủ Tokugawa 
Đối ngoại 
Các nước tư bản phương Tây nhân lúc tình hình Nhật Bản rối ren đã nhảy vào gây áp lực 
 Trước tình hình khủng hoảng đó Nhật Bản đứng trước 2 con đường: tiếp tục duy trì chế độ phong kiến lạc hậu để thế lực thống trị (Mạc phủ) với nguy cơ trở thành một nước thuộc địa hoặc đi theo con đường cải cách đất nước với cơ hội trở thành một cường quốc như các nước phương Tây 
Đảo chính quân sự 
Chính quyền Mạc phủ, đặc biệt là họ Tokugawa vẫn là thế lực chính trị hùng mạnh và vẫn còn bảo lưu được nhiều đặc quyền, một viễn cảnh khó khăn mà hai phiên Satsuma và Chōshū không thể chịu đựng được. Mọi chuyện bùng nổ vào ngày 1 tháng 3 năm 1868 khi hai phiên này chiếm lấy Hoàng cung ở Kyoto, và ngày sau đó dàn xếp để Thiên hoàng mới 15 tuổi Minh Trị tuyên bố phục hồi quyền lực của mình. 
Tháng 12 năm 1867 chế độ Mạc phủ Tokugawa chấm dứt. Ngày 3 tháng 1 năm 1868 , chính quyền mới do Thiên hoàng Minh Trị bổ nhiệm được thành lập. 
Bản đồ chiến dịch chiến tranh Boshin (1868-1869). Liên quân các phiên phía Nam Satsuma, Chōshū và Tosa (màu đỏ) đánh bại quân đội Mạc phủ tại Toba-Fushimi , rồi từng bước nắm quyền kiểm soát phần còn lại nước Nhật cho đến cứ điểm cuối cùng ở hòn đảo phía bắc Hokkaidō 
Chinh Di Đại Tướng Quân Tokugawa Keiki , ảnh chụp năm 1867 
Trong hình bên trái, Thiên hoàng mặc trang phục Sokuda còn trong hình bên phải thì ông mặc quân phục 
II- Các cải cách của Minh Trị 
Cải cách chính trị 
Cải cách ruộng đất 
Cải cách xã hội 
Cải cách về kinh tế 
Cải cách về giáo dục 
Cải cách về quân sự 
Cải cách tư pháp 
Cải cách tôn giáo 
Cải cách chính trị 
Dời đô và đặt niên hiệu mới 
Ngày 4 tháng 11 năm 1868, triều đình Minh Trị rời Kyōto về đóng về đóng đô tại Giang Hộ. Triều đình đã đổi tên thành Đông Kinh là Tōkyō .Thành phố Tōkyō là nơi có những điều kiện thuận lợi về kinh tế, địa lý và chính trị, giúp Thiên hoàng dễ trị vì hơn. 
 Thiên hoàng Minh Trị mới 16 tuổi, chuyển từ Kyōto về Đông Kinh, vào cuối năm 1868 . 
Hình ảnh Tokyo thời xưa 
Cải cách ruộng đất 
Phế phiên, lập huyện là cải cách thuế đất, trả lại bản tịch, xóa bỏ hạn chế đối với nông, công, thương nghiệp, 
Để xóa quyền lực của các đại danh, triều đình đã thực hiện phế phiên, lập huyện , bãi bỏ hệ thống lãnh địa và danh hiệu của các đại danh. là một đạo luật vào năm 1871 của chính quyền Minh Trị để thay thế hệ thống phiên phong kiến truyền thống Nhật Bản và đưa vào việc tập trung quyền lực trung ương 
Sự phân chia Nhật Bản vào năm 1855 , 28 năm trước cuộc phế phiên, lập huyện. 
Hình ảnh nước Nhật ngày nay 
Cải cách xã hội 
Tuyên bố "tứ dân bình đẳng", nghĩa là bốn tầng lớp gồm võ sĩ, nông dân, thợ thủ công và thương nhân giờ đây không còn bị phân biệt. Điều này gây bất bình ở tầng lớp võ sĩ, nên triều đình Minh Trị phải vừa đàn áp vừa xoa dịu bằng cách bồi thường bằng tiền. Khoản tiền nhận được từ triều đình cộng với tri thức mà tầng lớp võ sĩ được trang bị đã biến tầng lớp võ sĩ thành giai cấp tư sản. Giai cấp võ sĩ quý tộc tư sản chủ trương xây dựng Nhật Bản theo con đường quân sự là nguyên nhân dẫn đến việc Nhật Bản sau này trở thành đế quốc phong kiến quân phiệt. 
Hình ảnh võ sĩsamurai trong bộ áp giáp 
Cải cách về kinh tế 
Triều đình còn ban bố quyền tự do buôn bán (kể cả ruộng đất) và đi lại, phát triển chủ nghĩa tư bản đến tận các vùng nông thôn. 
 Chính phủ tiến hành xây dựng hệ thống ngân hàng quốc gia, phát hành đồng Yên thay thế cho hệ thống tiền tệ phức tạp thời Tokugawa, phát triển các ngành khai mỏ và công nghiệp nặng , xây dựng cơ sở hạ tầng ( đường sắt , đường bộ,...), thúc đẩy công nghiệp nhẹ . 
Tiền kim loại mệnh giá 1 Yên làm bằng bạc được phát hành vào năm 1872. 
Tiền giấy mệnh giá 1 Yên có thể chuyển đổi sang bạc được phát hành vào năm 1885. 
Cải cách về giáo dục 
Nhiều cải cách quan trọng về giáo dục được thi hành trong đó có việc thành lập các trường đại học để đào tạo tầng lớp lãnh đạo chính quyền và kinh doanh. 
Năm 1871, Bộ Giáo dục được thành lập, với một hệ thống trường học dựa chặt chẽ trên mô hình của Mỹ, trong đó thúc đẩy một chương trình tiện dụng, nhưng với hệ thống hành chính trực thuộc Trung ương kiểm soát trường học được sao chép từ Pháp. Năm 1872, một hệ thống giáo dục quốc gia đã được đặt ra dưới sự giám sát của Bộ Giáo dục (1871) 
Bộ Giáo dục Nhật Bản, khoảng năm 1890 
Trường đại học Tokyo 
Cải cách về quân sự 
Quân đội được tổ chức và huấn luyện theo kiểu phương Tây. Quân đội Nhật Bản áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự thay cho chế độ trưng binh và tăng cường mua và sản xuất vũ khí, đạn dược. năm 1896, đã có tổng cộng 13 đơn vị thường xuyên và toàn bộ lực lượng được trang bị súng trường hiện đại và pháo binh, chủ yếu là Nhật Bản thực hiện. 
Các ngành công nghiệp quân sự đã được đặt dưới sự kiểm soát của chính phủ, như đã được cài đặt khác có sử dụng quân sự, như hệ thống điện tín, đường sắt và điện thoại. cải cách quân sự đã được tiến hành chủ yếu bởi các cựu samurai của Choshu và nó tiếp đầu tiên của Pháp và sau này là mô hình của Đức 
Cờ hải quân Nhật 
Chiến hạm Nhật Bản Kotetsu của Hải quân Hoàng gia 
Hình ảnh quân đội Hòang gia Nhật Bản 
Tranh vẽ hải quân Nhật Bản trong 1 trận chiến 
Cải cách tư pháp 
Năm 1889 , Hiến pháp mới được ban hành quy định Nhật Bản là một quốc gia quân chủ lập hiến . Cải cách pháp lý đã được tiến hành với một ý định để đạt được mình trong và bình đẳng với phương Tây. Họ nhằm xoá bỏ thêm các hiệp ước ngọai giao bất bình đẳng. Cuối cùng, một loạt các luật mới xuất hiện: Luật Hình sự (1882), Bộ luật Dân sự (1898), thương mại Mã (1899). Những thay đổi khác trong hệ thống tư pháp bao gồm việc bãi bỏ tra tấn, thành lập một cơ quan tư pháp đào tạo, và thiết lập các quy tắc của chứng cứ và thủ tục tòa án. 
Cải cách tôn giáo  
 Cơ Đốc giáo lệnh cấm được dỡ bỏ và chính phủ Minh Trị thực hành khoan dung tôn giáo. Truyền giáo nước ngoài được phép tuyên truyền Cơ Đốc giáo và thực hiện công tác giáo dục và y tế. 
Với Minh Trị Duy Tân, chính phủ bảo trợ Thần đạo hiển nhiên vì lý do chính trị. Khuyến khích Thần đạo phát triển Nó mang đặc tính của một đức tin quốc gia. Đồng thời, Phật giáo cũng rất có ảnh hưởng tại Nhật Bản. 
Biểu tượng của thần đạo được thế giới biết đến 
Cổng torri ở Izushi 
III-Ý nghĩa của phong trào canh tân cải cách Minh Trị 
Những sự kiện xảy ra ở Nhật Bản vào những năm 1860 – 1870 là một cuộc cách mạng tư sản không triệt để và "thời kì Minh Trị" là thời kì quá độ từ chế độ phong kiến sang chủ nghĩa tư bản . 
Nhưng, cuộc cách mạng 1868 cũng mở đường cho việc biến nước Nhật Bản phong kiến thành một nước tư bản chủ nghĩa, thoát khỏi số phận một nước thuộc địa hay nửa thuộc địa. Cuộc cách mạng Minh Trị đã dẫn đến quá trình công nghiệp hóa của Nhật Bản khiến nền kinh tế Nhật Bản phát triển mạnh mẽ trong 30 năm cuối của thế kỷ XIX khiến nước này trở thành một cường quốc quân sự 
Trong vòng hai, đến ba thế hệ, nước Nhật đã từ chỗ coi trọng thân phận con người theo nguồn gốc dòng dõi, chuyển sang cất nhắc cán bộ theo trình độ giáo dục (tân học). Điều này làm cho xã hội Nhật Bản trở nên bình đẳng một cách đáng kể, thậm chí hơn cả Anh Quốc cùng thời. Nhưng nó cũng làm cho tính giáo điều trở thành nếp trong suy nghĩ của người Nhật.