Bài giảng môn Lịch sử Lớp 7 - Bài 15, Phần 2: Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần - Trương Thị Thu Hằng

ĐUA THUYỀN 
L Ễ HỘI CHỌI TRÂU 
ĐẤU VẬT 
Tiết 29 : II.Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Em cho biết vài nột về tỡnh hỡnh văn học thời Trần ? 
- Văn học chữ Hán và chữ Nôm rất phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc, làm rạng rỡ cho nền văn hoá Đại Việt 
CH Ữ NễM 
CH Ữ HÁN 
Tiết 29 : II.Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
- Văn học chữ Hán và chữ Nôm rất phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc, làm rạng rỡ cho nền văn hoá Đại Việt 
Em hóy kể tờn một số tỏc phẩm , tỏc giả tiờu biểu ở thời kỡ này ? 
- Các tác phẩm văn học tiêu biểu : 
+ Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn 
+ Phò gi á về kinh của Trần Quang Khải 
+ Phú sông Bạch Đằ ng của Trương Hán Siêu 
 Nay cỏc ngươi ngồi nhỡn chủ nhục mà khụng biết lo; thõn chịu quốc sỉ mà khụng biết thẹn . Làm tướng triều đỡnh đứng hầu quõn man mà khụng biết tức ; nghe nhạc thỏi thường đói yến sứ ngụy mà khụng biết căm . Cú kẻ lấy việc chọi gà làm vui ; cú kẻ lấy việc cờ bạc làm thớch . (...). Nếu bất chợt cú giặc Mụng Thỏt tràn sang thỡ cựa gà trống khụng đủ đõm thủng ỏo giỏp của giặc ; mẹo cờ bạc khụng đủ thi hành mưu lược nhà binh . Vườn ruộng nhiều khụng chuộc nổi tấm thõn ngàn vàng ; vợ con bận khụng ớch gỡ cho việc quõn quốc . Tiền của dẫu lắm khụng mua được đầu giặc ; chú săn tuy hay khụng đuổi được quõn thự . Chộn rượu ngọt ngon khụng làm giặc say chết ; giọng hỏt rộo rắt khụng làm giặc điếc tai. Lỳc bấy giờ chỳa tụi nhà ta đều bị bắt , đau xút biết chừng nào ! 
Nay ta bảo thật cỏc ngươi : nờn lấy việc đặt mồi lửa dưới đống củi là nguy c ơ ; nờn lấy điều kiềng canh núng mà thổi rau nguội làm sợ . Phải huấn luyện quõn sĩ , tập dượt cung tờn , khiến cho ai nấy đều giỏi như Bàng Mụng , mọi người đều tài như Hậu Nghệ , cú thể bờu đầu Hốt Tất Liệt dưới cửa khuyết , làm rữa thịt Võn Nam Vương ở Cảo Nhai . Như vậy chẳng những thỏi ấp của ta mói mói vững bền mà bổng lộc cỏc ngươi cũng suốt đời tận hưởng ; chẳng những gia thuộc ta được ấm ờm giường nệm , mà vợ con cỏc ngươi cũng trăm tuổi sum vầy ; chẳng những tụng miếu ta được hương khúi nghỡn thu mà tổ tiờn cỏc ngươi cũng được bốn mựa thờ cỳng ; chẳng những thõn ta kiếp này thỏa chớ , mà đến cỏc ngươi , trăm đời sau cũn để tiếng thơm ; chẳng những thụy hiệu ta khụng hề mai một , mà tờn họ cỏc ngươi cũng sử sỏch lưu truyền . Lỳc bấy giờ , dẫu cỏc ngươi khụng muốn vui chơi , phỏng cú được khụng ? 
 ( Tr ớch Hịch tướng sĩ – Trần Quốc Tuấn) 
 Trần Quang Khải là em cựng mẹ Trần Thỏnh Tụng , ụng là người học rộng tài giỏi , biết nhiều thứ tiếng . Năm Thiệu long thứ nhất ( 1258 ) đời Thỏnh Tụng , ụng được phong tước Chiờu Minh Đại Vương , nắm chức Thỏi sư . (6 – 6 – 1288), sau khi đỏnh đuổi quõn Thoỏt Hoan , giải phúng kinh thành Thăng Long, ụng đưa hai vua Trần về lại kinh , theo phũ giỏ và làm bài thơ “ Phũ giỏ về kinh ”: 
 Chương Dương cướp giỏo giặc , 
Hàm Tử bắt quõn thự . 
Thỏi bỡnh yờn gắng sức , 
Non nước ấy ngàn thu . 
  Đến chơi sụng chừ ủ mặt , Nhớ người xưa chừ lệ chan . Rồi vừa đi vừa ca rằng :“ Sụng Đằng một dải dài ghờ , Súng hồng cuồn cuộn tuụn về bể Đụng . Những phường bất nghĩa tiờu vong , Khỏch cũng nối tiếp mà ca rằng :“ Anh minh hai vị thỏnh quõn , Sụng đõy rửa sạch mấy lần giỏp binh . Giặc tan muụn thuở thanh bỡnh , Bởi đõu đất hiểm cốt mỡnh đức cao .”  ( Trớch Phỳ sụng Bạch Đằng – Trương Hỏn Siờu ) 
 Trương Hỏn Siờu , tỏc giả bài Phỳ sụng Bạch Đằng nổi tiếng là một nhõn vật lớn đời Trần . Bạch Đằng Giang phỳ là ỏng văn tràn đầy lũng yờu nước , trỏng chớ chất ngất , cựng tinh thần tự hào dõn tộc và hàm chứa một triết lý lịch sử sõu sắc khi nhỡn nhận nguyờn nhõn thành cụng của dõn tộc trong sự nghiệp đỏnh giặc giữ nước . 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29:II. Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật : 
- Giáo dục : 
+ Mở nhiều trường học 
+ Các kì thi chọn người giỏi đư ợc tổ chức thường xuyên 
Giới thiệu vài nét về Chu Văn An 
- Đ ậu Thái học sinh nhưng ô ng không làm quan , mở trường dạy học truyền bá đạo Nho . Đ ến thời vua Trần Anh Tông , ô ng đư ợc gi ữ chức quan Tư nghiệp trường Quốc Tử giám , ngoài ra còn dạy thêm cho các hoàng tử . Thời Trần Dụ Tông , chính sự đổ nát , ô ng viết sớ dâng lên vua xin chém 7 tên gian thần . Không đư ợc chấp nhận , ô ng về qu ê ở ẩn tại Chí Linh – Hải Dương , lấy hiệu là Tiều ẩn . 
 V ĂN MIẾU 
QU ỐC TỬ GIÁM 
- Năm 1247, quy định chọn Tam khụi ( Trạng nguyờn , Bảng nhón , Thỏm hoa ) trong kỡ thi Đỡnh . 
- “ Năm 1246, nhà Trần định lệ thi thỏi học sinh ( tiến sĩ ) 7 năm một lần thi . 
- “ Phộp thi thời Trần 7 năm một khoa , đặt ra tam khụi , điều lệ mỗi ngày một nghiờm ngặt , õn điển mỗi ngày một long trọng , cụng danh do đú mà ra , nhõn tài đầy rẫy , so với thời Lý thỡ thịnh hơn nhiều ”. 
 ( Khoa mục chớ - trong Lịch triều Hiến chương loại ch ớ) 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29: II. Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật : 
- Giáo dục : 
+ Mở nhiều trường học 
+ Các kì thi chọn người giỏi đư ợc tổ chức thường xuyên 
+ Lập ra quốc sử viện . 
+ Năm 1272 bộ “Đại Việt Sử Ký ” ra đ ời 
- Quân sự , y học , khoa học kỹ thuật cũng đạt đư ợc nhiều thành tựu 
Tuệ Tĩnh là danh y Việt Nam đó mở đường cho sự nghiờn cứu thuốc nam, xõy dựng nền múng cho Y học dõn tộc của nước nhà. ễng đó tổng hợp và để lại những bài thuốc kinh nghiệm quý bỏu cho khỏ nhiều bệnh tật.    éú là một tài liệu cú giỏ trị lớn cho sự thừa kế và phỏt huy vốn cũ y dược của nhõn dõn ta, thật là một cống hiến rất lớn của ụng. 
Tuệ Tĩnh - ụng tổ của ngành thuốc Nam 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29: II. Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật : 
4. Nghệ thuật kiến trúc và đ iêu khắc: 
Nhiều công trình kiến trúc có gi á trị ra đ ời : Tháp Phổ Minh (Nam Định),Thành Tây Đô (Thanh Hoá)  
Thỏp Phổ minh 
Tháp Phổ Minh (Nam đ ịnh ) có nh à thuỷ tạ để lễ hội có đ ỉnh đ ồng nặng hơn 1000 cân , ngoài chùa dựng toà tháp 14 tầng , cao hơn 20m 
Thành nhà Hồ (Thành Tây đô) 
Giới thiệu về thành Tõy Đụ : 
- Thành Tõy Đụ ở An Tụn , huyện Vĩnh Lộc , tỉnh Thanh Hoỏ là một cụng trỡnh đồ sộ , nổi bật đời Trần , được xõy dựng năm 1397, hiện nay chỉ cũn lại mặt thành với cổng thành chớnh . Xưa , thành hỡnh vuụng , mỗi cạnh dài 500m, thành cú 3 cổng chớnh được xõy theo kiểu vũm cuốn cao , xõy bằng những khối đỏ lớn , cú khối dài 7m, cao 1,5m, dày 1m, nặng khoảng 15 tấn . Thành đắp bằng đất cú khối lượng khoảng 80.000m. Xung quanh cú hào sõu , cú cống ngầm thụng trong ngoài . Phớa trong là cung điện , dinh thự cỏc quan . 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29: II. Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
1. Đ ời sống văn hoá: 
2. Văn học : 
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật : 
4. Nghệ thuật kiến trúc và đ iêu khắc: 
 Nhiều công trình kiến trúc có gi á trị ra đ ời : Tháp Phổ Minh (Nam Định),Thành Tây Đô (Thanh Hoá)  
- Nghệ thuật chạm khắc tinh tế 
Hình đ ầu rồng men lục(TK XIV-XV) 
Hình rồng 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần (Tiếp ) 
Tiết 29: II. Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
Tượng đài Trần Hưng Đạo 
S ư Tử 
Hổ 
1. THỜI TRẦN SỬ DỤNG LOẠI CHỮ NÀO SAU ĐÂY? 
a. CHỮ NễM 
 b. CHỮ HÁN 
c. Chữ Hỏn và chữ Nụm 
d. CHỮ QUỐC NGỮ 
2.TÁC PHẨM “HỊCH TƯỚNG SĨ” NỔI TIẾNG CỦA 
TÁC GIẢ NÀO? 
a.TRẦN QUANG KHẢI 
b . Lý THƯỜNG KIỆT 
c. TRƯƠNG HÁN SIấU 
d. TRẦN HƯNG ĐẠO 
BÀI TẬP CỦNG CỐ: 
3. THÁP PHỔ MINH LÀ CễNG TRèNH KIẾN TRÚC CỦA TRIỀU ĐẠI NÀO? 
a. NGễ 
b. TRẦN 
c. Lí 
d. ĐINH-TIỀN Lấ 
4. NHÀ NHO NỔI TIẾNG THỜI TRẦN LÀ AI? 
a.TRẦN NHÂN TễNG 
b. TRẦN HƯNG ĐẠO 
c. PHẠM SƯ MẠNH 
d. CHU VĂN AN 
5. THEO EM, NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HOÁ NÀO THỜI TRẦN CềN SỬ DỤNG ĐẾN NGÀY NAY? 
a. TÍN NGƯỠNG, LỄ HỘI VĂN HểA DÂN GIA N 
b. CHỮ TƯỢNG HèNH, ĐẠO GIÁO 
c. MỘT SỐ THÀNH TỰU VĂN HểA - KHOA HỌC CƠ BẢN: QUÂN SỰ, VĂN HỌC, Y HỌC, ĐẠO PHẬT 
d. CÂU a, c ĐÚNG 
d 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29: II Sự phát triển văn hoá 
Lịch sử: 7 
Bài 15 
Đ ời sống văn hoá: 
Tín ngưỡng cổ truyền : được phổ biến trong nhân dân như : thờ cúng tổ tiên và các anh hùng dân tộc... 
Đạo phật : tuy vẫn phát triển nhưng không bằng thời Lý . 
 Nho giáo : ngày càng phát triển , đ ịa vị ngày càng cao và đư ợc trọng dụng . 
 Cỏc hỡnh thức sinh hoạt văn hoỏ dõn gian : ca hát , nhảy múa , chèo tuồng , đ ấu vật , đ ua thuyền đư ợc phổ biến và phát triển . 
 Tập quỏn sống : giản dị nh ư đi chân đ ất , áo quần đơn giản rất phổ biến . 
2. Văn học : 
- Văn học chữ Hán và chữ Nôm rất phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc, làm rạng rỡ cho nền văn hoá Đại Việt 
- Các tác phẩm văn học tiêu biểu : 
+ Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn 
+ Phò gi á về kinh của Trần Quang Khải 
+ Phú sông Bạch Đằ ng của Trương Hán Siêu 
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật : 
- Giáo dục : 
+ Mở nhiều trường học 
+ Các kì thi chọn người giỏi đư ợc tổ chức thường xuyên 
+ Lập ra quốc sử viện . 
+ Năm 1272 bộ “Đại Việt Sử Ký ” ra đ ời 
- Quân sự , y học , khoa học kỹ thuật cũng đạt đư ợc nhiều thành tựu 
4. Nghệ thuật kiến trúc và đ iêu khắc: 
 Nhiều công trình kiến trúc có gi á trị ra đ ời : Tháp Phổ Minh (Nam Định),Thành Tây Đô (Thanh Hoá)  
- Nghệ thuật chạm khắc tinh tế 
Hướng dẫn về nh à 
* Học thuộc bài cũ . 
* Chuẩn bị bài 16: Sự suy sụp của nh à Trần cuối TK XIV 
* Hoàn thành các bài tập trong Sách bài tập Lịch Sử 7 
Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần ( Tiếp ) 
Tiết 29: II Sự phát triển văn hoá 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN 
QUí THẦY Cễ CÙNG CÁC 
EM ĐÃ THEO DếI BÀI 
GIẢNG NÀY