Bài giảng môn Lịch sử Lớp 7 - Tiết 22+23: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII

Ch­¬ng III. 	 N­íc §¹i ViÖt thêi TrÇn 
(thÕ kØ XIII – XIV) 
TiÕt 22 + 23 	 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
Triều Lý được thành lập từ năm 1009 trải qua 9 đời vua , tồn tại trong 215 năm : 
	- Lý Thái Tổ (1009-1028): 19 năm 
	- Lý Thái Tông (1028-1054): 27 năm 
	- Lý Thánh Tông (1054-1072) : 17 năm 
	- Lý Nhân Tông (1072-1127) : 56 năm 
	- Lý Thần Tông (1128-1138) : 10 năm 
	- Lý Anh Tông (1138-1175) : 37 năm 
	- Lý Cao Tông (1176-1210) : 35 năm 
	- Lý Huệ Tông (1211-1224): 14 năm 
	- Lý Chiêu Hoàng (1224-1225): 1 năm 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu. 
 + Quan lại ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống của nhân dân. 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu. 
 + Quan lại ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống của nhân dân. 
“ Bấy giờ nhà vua vẫn cứ tiến hành mọi việc thổ mộc không ngừng, nghe nói ngoài kinh thành có giặc cướp, cũng giả vờ làm ngơ để bưng bít đi, chỉ ham thích của cải. Các bầy tôi (quan lại) đều bắt chước, tranh nhau bán quan buôn ngục, ngoài ra không còn nghỉ đến việc gì”. 
(Khâm định Việc sử thông giám cương mục) 
 L­îc ® å n­íc 
§¹i ViÖt thêi Lý 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu. 
 + Quan lại ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống của nhân dân. 
+ Hạn hán, lũ lụt xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, các thế lực phong kiến nổi dậy quấy phá. 
Trần Cảnh khi mới lên 8 tuổi... “có chú họ là Trần Thủ Độ làm Điện tiền chỉ huy sứ, nên được vào hầu trong cung. Chiêu Hoàng thấy vua (Trần Cảnh) thì ưa. Năm Ất Dậu mùa đông, tháng 12 (đầu năm 1226), được Chiêu Hoàng nhường ngôi, lên ngôi Hoàng đế” 
 (Đại Việt sử kí toàn thư) 
- Đầu năm 1226 Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. -> Nhà Trần thành lập. 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu. 
 + Quan lại ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống của nhân dân. 
+ Hạn hán, lũ lụt xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, các thế lực phong kiến nổi dậy quấy phá. 
- Đầu năm 1226 Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. -> Nhà Trần thành lập. 
Trong ngµy lÔ lªn ng«i cña TrÇn c¶nh, tæng chØ huy TrÇn Thñ §é nhÊn m¹nh: “ HiÖn nay, giÆc c­íp ®Òu næi, ho¹ lo¹n mçi ngµy mét t¨ng nhµ Lý suy yÕu, thÕ n­íc nghiªng ®æ, nguy ngËp. N÷ chóa Chiªu Hoµng kh«ng thÓ g¸nh v¸c næi míi uû th¸c cho chång” 
? Qua c©u nãi cña TrÇn Thñ §é, em thÊy viÖc nhµ TrÇn thµnh lËp cã cÇn thiÕt kh«ng? T¹i sao? 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ. 
2. Nhµ TrÇn cñng cè chÕ ®é phong kiÕn tËp quyÒn. 
L·nh thæ §¹i ViÖt thÕ kØ XIII 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
Th¸I th­îng hoµng 
vua 
®¹i thÇn 
Quan v¨n 
Quan vâ 
C¸c chøc quan 
C¸c c¬ quan 
Quèc 
Sö 
viÖn 
Th¸I 
Y 
ViÖn 
T«n 
Nh©n 
phñ 
Hµ 
®ª 
Sø 
KhuyÕn 
N«ng 
Sø 
§ ån 
® iÒn 
Sø 
12 Lé 
( Ch¸nh phã An phñ sø ) 
phñ 
(Tri phñ ) 
Ch©u , huyÖn 
(Tri ch©u , tri huyÖn ) 
X· 
(X· quan ) 
CÊp chÝnh quyÒn trung ­¬ ng 
( TriÒu ®× nh ) 
CÊp ®¬n vÞ hµnh chÝnh 
trung gian 
CÊp 
C¬ së 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ. 
2. Nhµ TrÇn cñng cè chÕ ®é phong kiÕn tËp quyÒn. 
- Bé m¸y nhµ n­íc ®­îc tæ chøc theo chÕ ®é qu©n chñ trung ­¬ng tËp quyÒn ®­îc ph©n lµm 3 cÊp 
+ TriÒu ®×nh 
+ C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh trung gian 
+ C¸c cÊp hµnh chÝnh c¬ së 
- §Æt thªm mét sè c¬ quan: Quèc sö viÖn, Th¸i y viÖn  vµ mét sè chøc quan: Hµ ®ª sø, khuyÕn n«ng sø, ®ån ®iÒn sø 
Th¸I th­îng hoµng 
vua 
®¹i thÇn 
Quan v¨n 
Quan vâ 
C¸c chøc quan 
C¸c c¬ quan 
Quèc 
Sö 
viÖn 
Th¸I 
Y 
ViÖn 
T«n 
Nh©n 
phñ 
Hµ 
®ª 
Sø 
KhuyÕn 
N«ng 
Sø 
§ ån 
® iÒn 
Sø 
12 Lé 
( Ch¸nh phã An phñ sø ) 
phñ 
(Tri phñ ) 
Ch©u , huyÖn 
(Tri ch©u , tri huyÖn ) 
X· 
(X· quan ) 
vua 
®¹i thÇn 
Quan v¨n 
Quan vâ 
24 Lé , phñ 
(Tri phñ , tri ch©u ) 
huyÖn , h­¬ng 
X· 
ChÝnh quyÒn thêi Lý 
ChÝnh quyÒn thêi TrÇn 
1. Giống: Bộ máy quan lại. 
2. Khác: 
	 - Nhà Trần thực hiện chế độ Thái Thượng Hoàng. 
	 - Bộ máy nhà nước được phân thành 3 cấp rõ ràng 
 	 - Đặt thêm các cơ quan, chức quan để trông coi sản xuất. 
	 - Cả nước chia làm 12 lộ. 
 → Bộ máy nhà Trần hoàn chỉnh, chặt chẽ hơn nhà Lý. Điều này chứng tỏ nhà Trần quan tâm tới nhiều mặt của đất nước. Năng lực quản lý của nhà Trần được nâng cao. 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ. 
2. Nhµ TrÇn cñng cè chÕ ®é phong kiÕn tËp quyÒn. 
3. Ph¸p luËt ®êi TrÇn 
Quèc triÒu 
 h×nh 
luËt 
- Năm 1230 ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật” 
 Tội phản bội lại triều đình bị bị xử nặng nhất, nói chung là phải chết. 
 Chế độ tư hữu được bảo vệ nghiêm. Người nợ không trả được nợ sẽ bị bắt giam cho đến khi nào trả hết nợ mới được tha. 
 Quốc triều hình luật quy định giết người phải đền mạng. Người phạm tội nặng sẽ bị đày đi cày 3 mẫu ruộng công, bị thích vào mặt 6 chữ. Người phạm tội nhẹ thì bị bắt đi làm cỏ và thích 4 chữ vào mặt. 
 Ăn trộm bị trừng phạt rất nặng. Người trộm cắp lần đầu sẽ bị đánh 80 trượng, và sau đó bị thích vào mặt 2 chữ “phạm đạo”. Đồ vật bị mất thì người trộm phải đền lại gấp 9 lần, nếu không đền đủ thì vợ con của người trộm sẽ bị bắt làm nô lệ. Nếu còn tái phạm trộm lần 2 thì bị chặt tay chân. Nếu trộm lần 3 thì bị khép vào tội chết. 
QUỐC TRIỀU HÌNH LUẬT 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ. 
2. Nhµ TrÇn cñng cè chÕ ®é phong kiÕn tËp quyÒn. 
3. Ph¸p luËt ®êi TrÇn 
Quèc triÒu 
 h×nh 
luËt 
- Năm 1230 ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật” 
 + Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc. 
 + Bảo vệ quyền tư hữu tài sản 
 + Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. 
 - Đặt các cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo. 
 → Thể hiện sự tiến bộ trong việc quản lí nhà nước. 
TiÕt 22 + 23 N­íc §¹i ViÖt ë thÕ kØ XIII 
I. Nhµ TrÇn thµnh lËp 
1. Nhµ Lý sôp ®æ 
- Cuối thế kỉ XII nhà Lý suy yếu. 
 + Quan lại ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống của nhân dân. 
+ Hạn hán, lũ lụt xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, các thế lực phong kiến nổi dậy quấy phá. 
- Đầu năm 1226 Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. -> Nhà Trần thành lập. 
2. Nhµ TrÇn cñng cè chÕ ®é phong kiÕn tËp quyÒn. 
- Bé m¸y nhµ n­íc ®­îc tæ chøc theo chÕ ®é qu©n chñ trung ­¬ng tËp quyÒn ®­îc ph©n lµm 3 cÊp 
- §Æt thªm mét sè c¬ quan: Quèc sö viÖn, Th¸i y viÖn  vµ mét sè chøc quan: Hµ ®ª sø, khuyÕn n«ng sø, ®ån ®iÒn sø 
3. Ph¸p luËt ®êi TrÇn 
- Năm 1230 ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật” 
 + Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc. 
 + Bảo vệ quyền tư hữu tài sản 
 + Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. 
 - Đặt các cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo. 
 → Thể hiện sự tiến bộ trong việc quản lí nhà nước. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
1. Hãy đánh dấu nhân (X) vào ô trống ứng với ý em cho là đúng nhất . 
 (?) Nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp ®æ của nhà Lý ? 
 Chính quyền không chăm lo đến đời sống của nhân dân , quan lại ăn chơi sa đoạ . 
 Hạn hán , lụt lội , mất mùa liên tiếp xảy ra , đời sống nhân dân khổ cực . Khởi nghĩa nông dân nổ ra ở khắp nơi 
 Quân Tống tiến công xâm lược nước ta và lật đỏ nhà Lý . 
x 
X 
* Bài tập 
2. Một chế độ đặc biệt chỉ có trong triều đình nhà Trần : 
a. Chế độ lập Thái tử sớm 
b. Chế độ Nhiếp chính vương 
d. Chế độ Thái thượng hoàng 
c. Chế độ lập nhiều hoàng hậu 
SAI 
SAI 
SAI 
Đúng 
n 
a 
r 
t 
a 
h 
n 
A 
u 
e 
c 
h 
n 
a 
v 
a 
g 
r 
o 
n 
l 
r 
n 
i 
I 
y 
i 
H 
T 
C 
e 
y 
h 
Trß ch¬i « ch ÷ 
Mét tõ gåm 8 ch ÷ c¸i . §©y lµ tªn thËt cña vÞ vua 
 ® Çu tiªn thuéc triÒu TrÇn . 
2. Tªn vÞ vua cuèi cïng cña triÒu ®¹i Lý gåm 12 ch ÷ c¸i . 
3. Tªn mét c¬ quan chuyªn coi ch÷a bÖnh trong cung vua , gåm 9 ch ÷ c¸i . 
4. Tªn mét ng­êi cã c«ng khëi dùng sù nghiÖp hä TrÇn , gåm 9 ch ÷ c¸i . 
5. Tªn bé luËt cña nh µ TrÇn gåm 17 ch ÷ c¸i . 
6.Tªn mét chøc quan ® øng ® Çu c¸c Ch©u , gåm 7 ch ÷ c¸i 
7.Mét tõ gåm 12 ch ÷ c¸i , § ã lµ tªn c¬ quan chuyªn xÐt xö c¸c vô kiÖn c¸o . 
t 
h 
a 
n 
u 
d 
o 
T 
h 
i 
r 
i 
c 
h 
i 
n 
i 
h 
u 
e 
q 
u 
o 
c 
T 
a 
u 
l 
v 
h 
a 
m 
t 
n 
i 
e 
t 
t 
u 
Nh µ TrÇn