Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Bài 10: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh - Đặng Thị Vân Hằng

Chào mừng các thầy cô về dự giờ môn Ngữ văn lớp 8A2Giáo viên: Đặng Thị Vân HằngTrường THCS Lê Quý ĐônTiÕt 40: nãi gi¶m, nãi tr¸nhKIỂM TRA BÀI CŨ ?Nói quá là gì? Nói quá có tác dụng như thế nào? Trong những câu dưới đây, câu nào có sử dụng phép tu từ nói quá?a/ Chẳng tham nhà ngói ba tòaTham vì một nỗi mẹ cha hiền lành.b/ Làm trai cho đáng nên traiKhom lưng uốn gối gánh hai hạt vừng.c/ Hỡi cô tát nước bên đàngSao cô múc ánh trăng vàng đổ đi?d/ Miệng cười như thể hoa ngâuCái khăn đội đầu như thể hoa sen.Đáp án: - Nói quá là biện pháp phóng đại quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng và tăng sức biểu cảm cho sự vật, hiện tượng được nói đến trong câu. - Câu “ Làm trai cho đáng nên traiKhom lưng uốn gối gánh hai hạt vừng” sử dụng phép nói quá.Ngữ liệu 1: - Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và các bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. ( Hồ Chí Minh, Di chúc) - Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời( Tố Hữu, Bác ơi) - Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.( Hồ Phương, Thư nhà)Ngữ liệu 2: ... “ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.”( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)Ngữ liệu 3:Con dạo này lười lắm.Con dạo này không được chăm chỉ lắm.Thảo luận:Nhóm 1: Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích ở ngữ liệu 1 dùng để chỉ điều gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt ấy? Nhóm 2: Tại sao trong đoạn trích ở ngữ liệu 2, Nguyên Hồng lại dùng từ bầu sữa mà không dùng từ khác cùng nghĩa? Cách dùng từ như vậy có tác dụng gì? Nhóm 3: So sánh hai cách nói trong ngữ liệu 3 và cho biết trong hai cách nói ấy, cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe? Vì sao?SO SÁNH HAI CÁCH NÓI* Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng. * Ngày tháng mười chưa cười đã tối.* Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.Đêm tháng năm rất ngắn. Ngày tháng mười rất ngắn. Mồ hôi ướt đẫm.=>Nhằm để nhấn mạnh, gây ấn tượng,tăng sức biểu cảm.Nói quá còn gọi là khoa trương, thậm xưng, ngoa ngữ, cường điệu, phóng đại...٭ Nói quá thường được dùng trong những trường hợp nào ?Thảo luận:- Mối thù này, chết xuống đất cũng không quên!- Lỗ mũi mười tám gánh lông Chồng thương chồng bảo râu rồng trời cho * Thơ văn châm biếm, trào phúng - Một hai nghiêng nước nghiêng thànhSắc đành đòi một tài đành họa hai* Thơ văn trữ tình* Trong lời nói thường ngàyNói quá được dùng nhiều trong thơ văn châm biếm, trào phúng; cũng có thể dùng trong thơ văn trữ tình và lời nói thường ngày. Bài tập1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:a. Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)b. Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối cùng)c. [] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước. (Nam Cao, Chí Phèo)a. Có sức người sỏi đá cũng thành cơm =>Lao động có thể làm ra mọi thứ.b. ... em có thể đi lên đến tận trời được. => Có thể đi tới bất kì đâu, rất khỏe.c. [...] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước. => Hống hách, hay nói năng quát tháo quát nạt mọi người.Ở nơi ... thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.b.Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng......c. Cô Nam tính tình xởi lởi, .d. Lời khen của cô giáo làm cho nó .....e. Bọn giặc hoảng hồn.........mà chạy.chó ăn đá gà ăn sỏibầm gan tím ruột.ruột để ngoài da.nở từng khúc ruột.vắt chân lên cổBài tập 2:Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống // để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ ...Bài tập 3: Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây:٭Nghiêng nước nghiêng thành.٭Dời non lấp biển.٭Lấp biển vá trời.٭Mình đồng da sắt.٭Nghĩ nát óc.Ví dụ: - Thúy Kiều là một thiếu nữ có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.Bài tập 4: Tìm các thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.٭Mẫu: ngáy như sấmQUẢ BÍ KHỔNG LỒHai anh chàng cùng đi qua một khu vườn trồng bí, anh A thấy quả bí to vội kêu lên : - Chà quả bí to thật!Anh B cười mà bảo rằng: -Thế thì lấy gì làm to! Tôi đã từng thấy quả bí to hơn nhiều. Có một lần tôi trông thấy quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa!Anh A nói ngay: -Thế thì lấy gì làm lạ! Tôi còn nhớ có một bận tôi còn trông thấy cái nồi to bằng cả cái đình làng ta!Anh B ngạc nhiên hỏi: - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy?Anh A giải thích: - Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.Anh B biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.Theo Truyện cười dân gian Đọc truyện cười sau đây và cho biết câu chuyện phê phán điều gì?Hãy phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác ?Bài tập 6٭. Thảo luận ở tổ*Giống nhau: Đều phóng đại quy mô, tính chất, mức độ của sự vật, hiện tượng .*Khác nhau: Ở mục đích: * Nói quá là biện pháp tu từ nhằm mục đích nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. * Nói khoác nhằm làm cho người nghe tin vào những điều không có thực (là hành động có tác động tiêu cực).Bài tập 5:Viết một đoạn văn ngắn ( từ 3 – 5 câu) hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá. Đoạn văn mẫu: Nam là bạn thân của tôi. Cậu ấy là một người tính tình cương trực, thẳng thắn, ruột để ngoài da. Nhà tôi cạnh nhà Nam nên chúng tôi chơi thân với nhau từ bé. Có những ngày mưa như trút nước Nam vẫn sang rủ tôi cùng đi học. Chính bởi vậy mà tình bạn của chúng tôi càng thêm thắm thiết.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:Hiểu được phép tu từ nói quá.Nắm được tác dụng của biện pháp tu từ nói quá.Biết đặt câu có sử dụng biện pháp nói quá.Làm bài tập về nhà.Chuẩn bị bài: Nói giảm, nói tránh:+ Đọc kĩ các ngữ liệu và trả lời các câu hỏi.+ Tìm hiểu thế nào là nói giảm, nói tránh; tác dụng của phép nói giảm, nói tránh.+ Các trường hợp sử dụng phép nói giảm, nói tránh.