Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Đọc văn bản Tiết 49: Bài toán dân số - Trường THCS Trung Hà

Phòng giáo dục huyện thủy nguyênTrường THCS trung hàGiáo viên: Đỗ Văn ThưTổ khoa học xã hộiGiáo án ngữ văn 8Tuần 13 - Bài 13 - tiết 49Văn bản - Bài toán dân số(Theo Thái An, Báo Giáo dục & Thời đại Chủ nhật, số 28,1995)KIểm tra bài cũ:Qua văn bản "Ôn dịch, Thuốc lá", em nhận thức được điều gì ?I. Đọc - Chú thích1. Đọc:- Đọc to, rõ ràng. - Chú ý các câu cảm, những con số, tên của một số quốc gia, ngữ điệu kêu gọi bức thiết của phần cuối,... Có người cho rằng: Bài toán dân số đã được đặt ra từ thời cổ đại. Lúc đầu tôi không tin điều này. Bởi vì vấn đề dân số và kế hoạch hoá gia đình chỉ mới được đặt ra vài chục năm nay. Còn nói từ thời cổ đại tức là chuyện của dăm bảy ngàn năm về trước. Độ chênh về thời gian ấy, ai mà tin được ! thế mà nghe xong câu chuyện này, qua một thoáng liên tưởng, tôi bỗng "sáng mắt ra" ... Đó là câu chuyện từ một bài toán cổ, kể về việc kén rể của nhà thông thái. Nhà thông thái nọ có một cô con gái rất đẹp. Đến tuổi cập kê (1), cô gái cần tuyển một đấng phu quân (2). Rất nhiều chàng trai đến dự thi. Được làm rể nhà thông thái là điều vô cùng hấp dẫn, nhất là đối với con cái của những nhà giàu có. Nhà thông thái đưa ra một bàn cờ tướng gồm 64 ô. Ông yêu cầu các chàng trai thực hiện theo điều kiện sau: đặt một hạt thóc vào ô thứ nhất; ô thứ hai đặt 2 hạt thóc; và các ô tiếp theo số thóc cứ thế nhân đôi. Ai đủ số thóc theo yêu cầu của bài toán thì sẽ là chồng cô gái. Ban đầu ai cũng tưởng có gì mà không đủ. Nhưng rồi kết cục... Không chàng trai nào đủ thóc để lấy được cô gái. Số thóc được tính ra theo bài toán cấp số nhân(3) ấy, nhiều đến mức có thể phủ khắp bề mặt trái đất này. Một con số kinh khủng biết nhường nào ! Bây giờ nếu ta tạm thời công nhận theo Kinh Thánh (4), khi khai thiên lập địa, trái đất này mới chỉ có hai người: một chàng A-đam và một nàng E-va; thì đến năm 1995 dân số toàn thế giới là 5,63 tỷ người. Theo bài toán cổ kia thì loài người phát triển theo cấp số nhân, công bội là 2, đã đạt đến ô thứ 30. Đó là với điều kiện mỗi gia đình chỉ có 2 con, và đã trừ đi tỷ lệ tử vong (kể cả dịch bệnh hoặc chiến tranh không quá 5%). Trong thực tế, một người phụ nữ có khả năng sinh được rất nhiều con. Theo thống kê của hội nghị Cai- rô (Ai Cập) họp ngày 5-9-1994 thì tỷ lệ sinh con của một phụ nữ ấn Độ là 4,5; Nê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-da-ni-a: 6,7; Ma-đa-gát-xca: 6,6 ... Tính chung toàn Châu Phi là 5,8. Phụ nữ Việt Nam là 3,7. Như vậy phấn đấu để mỗi gia đình có 1 đến 2 con là một chỉ tiêu rất khó khăn. Với tỷ lệ hàng năm tăng 1,73% như mười lăm năm trước và 1,57% năm 1990 thì dân số hành tinh của chúng ta năm 2015 sẽ là hơn 7 tỷ người. Theo bài toán cổ trên, số dân ấy đã mon men sang ô thứ 31 của bàn cờ ... Đừng để cho mỗi con người trên trái đất này chỉ còn diện tích 1 hạt thóc. Muốn thế phải góp phần làm cho chặng đường đi đến ô 64 càng dài lâu hơn, càng tốt. Đó là con đường "tồn tại hay không tồn tại" của chính loài người.2. Chú thích:Văn bản "Bài toán dân số " được viết theo kiểu văn bản giống với những văn bản nào mà các em đã được học ở lớp 6, lớp 7? Đó là kiểu văn bản gì ?- Văn bản Nhật dụng.Văn bản sử dụng những phương thức biểu đạt chính nào? Hãy chỉ ra trong văn bản.- Phương thức lập luận là chủ yếu có kết hợp với tự sự.Vậy vấn đề nghị luận ở đây là gì ?- Vấn đề: Dân số và kế hoạch hoá gia đình.Tác giả viết văn bản này nhằm mục đích gì ?- Cho người đọc biết được sự gia tăng dân số trên thế giới, hậu quả của việc gia tăng dân số và lời kêu gọi mọi người giảm tỷ lệ gia tăng dân số.Rút ra dàn ý của văn bản.Mở bài: Bài toán dân số và kế hoạch hoá gia đình dường như đã được đặt ra từ thời cổ đại.Thân bài: Tốc độ gia tăng dân số trên thế giới là rất nhanh chóng.- ý 1: Nêu lên bài toán cổ và dẫn đến kết luận.- ý 2: So sánh sự gia tăng dân số giống như lượng thóc trong các ô bàn cờ.- ý 3: Thực tế phụ nữ lại có thể sinh rất nhiều con, vì thế chỉ tiêu mỗi gia đình chỉ có 1 đến 2 con là rất khó thực hiện- Kết bài: Kêu gọi loài người cần hạn chế sự buìng nổ và gia tăng dân số.II. Tìm hiểu văn bản.1. Câu chuyện từ một bài toán cổ.?Một con số kinh khủng biết nhường nào- Tăng theo cấp số nhân, con số khủng khiếp !Từ câu chuyện về hạt thóc, chúng taliên tưởng tới điều gì ?- Liên tưởng tới sự gia tăng dân số.Em có nhận xét gì về việc dẫn dắtcâu chuyện của tác giả ?- Khéo léo, tế nhị, nhẹ nhàng, giúp người đọc hiểu được vấn đề đặt ra.Câu chuyện kén rể của nhà thông thái có vai trò và ý nghĩa như thế nào trong việc làm nổi bật vấn đề chính mà tác giả muốn nói tới ?Thảo luận nhóm:- Gây tò mò, hấp dẫn, tạo sự bất ngờ, liên tưởng: là tiền đề để tác giả so sánh với sự gia tăng dân số.2. Vấn đề dân số: Bây giờ nếu ta tạm thời công nhận theo Kinh Thánh (4), khi khai thiên lập địa,trái đất này mới chỉ có hai người: một chàng A - đam và một nàng E - va; thì đến năm 1995 dân số toàn thế giới là 5,63 tỷ người. Theo bài toán cổ kia thì loài người phát triển theo cấp số nhân, công bội là 2, đã đạt đến ô thứ 30. Đó là với điều kiện mỗi gia đình chỉ có 2 con, và đã trừ đi tỷ lệ tử vong (kể cả dịch bệnh hoặc chiến tranh không quá 5%). Trong thực tế, một người phụ nữ có khả năng sinh được rất nhiều con. Theo thống kê của hội nghị Cai- rô (Ai Cập) họp ngày 5-9-1994 thì tỷ lệ sinh con của một phụ nữ ấn Độ là 4,5; Lê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-da-ni-a: 6,7; Ma-đa-gát-xca: 6,6 ... Tính chung toàn Châu Phi là 5,8. Phụ nữ Việt Nam là 3,7. Như vậy phấn đấu để mỗi gia đình có 1 đến 2 con là một chỉ tiêu rất khó khăn. Với tỷ lệ hàng năm tăng 1,73% như mười lăm năm trước và 1,57% năm 1990 thì dân số hành tinh của chúng ta năm 2015 sẽ là hơn 7 tỷ người. Theo bài toán cổ trên, số dân ấy đã mon men sang ô thứ 31 của bàn cờ ...Tác giả đã tính tốc độ gia tăng dân số trên thế giới qua bài toán cổ như thế nào ?hai ngườikhai thiên lập địa19955,63 tỷ người20157 tỷ người5,63 tỷ người7 tỷ người2 ngườiKhai thiên lập địaNăm 1995Năm 20152. Vấn đề dân số:Em có nhận xét gì về tốc độ gia tăng dân số từ khi khai thiên lập địađến 2015 ?- Tỷ lệ tăng rất nhanh theo cấp số nhân với một tốc độ thật khủng khiếp !Tác giả đã lấy dẫn chứng trong thực tế và chứng minh cho người đọc thấy như thế nào ?Trong thực tế, một người phụ nữ có khả năng sinh được rất nhiều con. Theo thống kê của hội nghị Cai- rô (Ai Cập) họp ngày 5-9-1994 thì tỷ lệ sinh con của một phụ nữ ấn Độ là 4,5; Nê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-da-ni-a: 6,7; Ma-đa-gát-xca: 6,6 ... Tính chung toàn Châu Phi là 5,8. Phụ nữ Việt Nam là 3,7.Như vậy phấn đấu để mỗi gia đình có 1 đến 2 con là một chỉ tiêu rất khó khăn. Với tỷ lệ hàng năm tăng 1,73% như mười lăm năm trước và 1,57% năm 1990 thì dân số hành tinh của chúng ta năm 2015 sẽ là hơn 7 tỷ người. Theo bài toán cổ trên, số dân ấy đã mon men sang ô thứ 31 của bàn cờ ...Em nhận xét gì về việc chọn lọc và sử dụng dẫn chứng ?ấn Độ là 4,5 Ma-đa-gát-xca: 6,6Nê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-da-ni-a: 6,7;Châu Phi là 5,8. Phụ nữ Việt Nam là 3,7.- Dẫn chứng chính xác, thuyết phục: Buộc người đọc phải nghĩ đến vấn đề dân số và kế hoạch hoá gia đìnhCác nước được nhắc đến trong văn bản thuộc châu lục nào ?- Thuộc Châu á và Châu PhiTại sao Châu á và Châu Phi lại có tỷ lệ gia tăng dân số nhanh nhất thế giới ?Châu PhiViệt NamNgày xưaNgày naySự gia tăng dân số như trên theo em tác động như thế nào đến đời sống xã hội loài người ?Đông con - nghèoTăng dân số quá nhanhNhững giải pháp để hạn chế việc gia tăng dân số ?Theo em cuộc sống của con người cần đảm bảo những yếu tố nào ?- Giáo dục tuyên truyền kết hợp với các biện pháp khác3. Lời kêu gọi hạn chế sự gia tăng dân số:Đó là con đường "tồn tạihay không tồn tại" của loài người- Khẩn thiết, bức xúc: con người hãy hạn chế sự gia tăng dân số. Em có nhận xét gì về lời kêu gọi đó ?Vậy qua văn bản Bài toán về dân số cho em nhận thức được điều gì ?Ghi nhớ: Đất đai không sinh thêm, con người lại ngày càng nhiều lên gấp bội. Nếu không hạn chế sự gia tăng dân số thì con người sẽ tự làm hại chính mình. Từ câu chuyện một bài toán cổ về cấp số nhân, tác giả đã đưa ra các con số buộc người đọc phải liên tưởng và suy ngẫm về sự gia tăng dân số đảng lo ngại của thế giới, nhất là ở những nước chậm phát triển.III. Luyện tập:Bài tập 1:Liên hệ với phần đọc thêm để tìm câu trả lời: Con đường nào là conđường tốt nhất để hạn chế sự gia tăng dân số, vì sao ? Bằng biện pháp giáo dục:- Chính những người không được hưởng giáo dục lại là lực chủ yếu khiến cho tỉ lệ gia tăng dân số cao.- Qua giáo dục giúp mọi người hiểu ra nguy cơ của sự bùng nổ và gia tăng dân số.