Bài giảng môn Ngữ Văn Khối 8 - Phần Tập làm văn: Tiết 116: Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

 Thái là hai truyện có nhiều nét rất giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi . Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng . Sợ tù trưởng phạt và, mẹ chàng bỏ chàng trên rừng, phó mặc cho trời đất. Suốt ngày chàng không nói , không cười, chỉ thích chơi khiên đao . Sau đó, chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ-nhi những vầng sáng bạc .	 Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm . Quân nàng liên kết với người Kinh, theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh tan được giặc . Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hóa thành tiên lên trời , sau khi tắm ở sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu-keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh . 	So sánh với những truyện nói trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực sự là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ . (Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng Gióng)Tìm những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản trên và cho biết tác dụng của chúng?+ Yếu tố tự sự : - Chàng Trăng : Sự ra đời, lớn lên. - Nàng Han : Lập công, di tích. + Yếu tố miêu tả : - Thỏ trắng nhảy qua ngực. - Đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ-nhi những vầng sáng bạc. - Cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc. Những vũng ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân ngựa. * Tác dụng: Làm cho văn bản mạch lạc, cụ thể và làm rõ luận cứ .Vì hai câu chuyện được dẫn ra làm luận cứ nhằm chứng tỏ hai truyện cổ của dân tộc miền núi này có nhiều nét giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi. Tác giả không kể lại toàn bộ câu chuyện mà chỉ chọn lọc kể và tả kĩ những chi tiết, hình ảnh có lợi cho việc làm sáng tỏ luận điểm (như chàng Trăng không nói, không cười; chàng cưỡi con ngựa đá; sau khi chiến thắng kẻ thù thì bay về trời.) chứ không dẫn dài dòng, lan man làm loãng hay phá vỡ mạch nghị luận. Tác giả chỉ kể những chi tết : + Chàng Trăng : Không nói, không cười, cưỡi ngựa đá, sau khi chiến thắng kẻ thù chàng bay lên mặt trăng. + Nàng Han : Sau khi đánh tan giặc hóa thành tiên bay lên trời. Vì sao tác giả văn bản trên đã không kể lại đầy đủ và cặn kẽ toàn bộ hai chuyện Chàng Trăng và Nàng Han, mà chỉ tả cụ thể một số hình ảnh và kể kĩ một số chi tiết trong những câu chuyện ấy?Tác giả đã không kể và miêu tả dài dòng, lan man mà có dụng ý lựa chọn. Từ đó, em hãy cho biết khi đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận, ta cần chú ý điều gì? - Bài văn nghị luận vẫn thường cần phải có các yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn. - Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn. Tuần 31Tiết 116 Thứ sáu, ngày 05 tháng 04 năm 2013.	 Phân môn Tập làm văn: Bài 28	 TÌM HiỂU YẾU TỐ TỰ SỰ  VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬNI- Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận:II- Luyện tập: 1- Bài tập 1:Chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn nghị luận dưới đây và cho biết tác dụng của chúng?	Sắp trung thu . Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mưới mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kính, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầu lòng không đậu, người tù phải thốt lên : 	“Đối thử lương tiêu nại nhược hả”	(Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ)	Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này (đối thử lương tiêu), biết làm sao bay giờ (nại nhược hà ?) Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yên, muốn thưởng thức, muốnc han hòa, muốn giãi bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyện, phải vui, phải làm thơ. Tam trạng người tù như vậy nhưng người tù đành như phải làm lơ. Như đành để mặc cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu dạt dào trước trăng trước đêm, trước cái đẹp cái lành, phải ẩn vào bên trong, vùi vào im lặng. (Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh). + Yếu tố tự sự : - Sắp trung thu. - Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. - Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt vô cớ chỉ là một xâu những vật lỉnh kỉnh  đáng ghét của bộ mặt nhà giam. - Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ  + Yếu tố miêu tả : - Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ , lồng trong bóng cây. - Đêm nay rất đẹp, rạo rực bao nỗi niềm, cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên  - Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yên, muốn thưởng thức , muốn chan hòa, muốn giãi bày, bộc lộ + Tác dụng : - Yếu tố tự sự : Giúp người đọc hình dung rõ hoàn cảnh sáng tác và tâm trạng nhà thơ. - Yếu tố miêu tả : Như tái hiện, làm sống lại khung cảnh đêm trăng, cảm xúc của thi sĩ, người tù yêu nước. Bài tập 2 : 	Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài “Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen” thì em có cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm không ? Vì sao ? Cần vận dụng các yếu tố miêu tả và tự sự vào bài văn. Vì:+ Miêu tả để gợi lại vẻ đẹp của hoa sen trong đầm.+ Tự sự để kể lại kỷ niệm về bài ca dao, hay câu chuyện góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của sen, cái độc đáo của bài ca dao Học bài, nắm được tác dụng, cách thức và yêu cầu cần thiết của việc đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận. Hoàn chỉnh các bài tập. Chuẩn bị bài:“ Luyện tập đưa các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận”. Hướng dẫn tự học ở nhà2. Hãy chỉ ra yếu tố tự sự và miêu tả trong văn bản nghị luận sau và cho biết tác dụng của chúng. 	SỰ BÌNH YÊN 	Một vị vua treo giải thưởng cho họa sỹ nào vẽ được một bức tranh đẹp nhất về sự bình yên. Nhiều họa sĩ đã cố công. Nhà vua ngắm tất cả các bức tranh nhưng chỉ thích có hai bức, ông phải chọn lấy một. 	Một bức vẽ hồ nước yên ả. Mặt hồ là tấm gương tuyệt mỹ vì có những ngọn núi cao chót vót bao quanh. Bên trên là bầu trời xanh với những đám mây trắng mịn màng. Tất cả những ai ngắm bức tranh đều cho rằng đây là bức tranh bình yên hoàn hảo. 	Bức tranh kia cũng có những ngọn núi, nhưng những ngọn núi này lại trần tụi và lởm chởm đá. Ở phía bên kia là bầu trời giận dữ đổ mưa như trút kèm theo sấm chớp. Đổ xuống bên vách núi là dòng thác nổi bọt trắng xóa. Bức tranh này trông chẳng bình yên chút nào. 	Nhưng khi nhà vua ngắm nhìn, ông thấy đằng sau dòng thác là một bụi cây nhỏ mọc lên từ khe nứt của một tảng đá. Trong bụi cây có một con chim mẹ đang xây tổ ở đó, giữa dòng thác trút xuống một cách giận dữ, con chim mẹ đang đậu an nhiên trên tổ của mình Bình yên thật sự. 	- Ta chấm bức tranh này! – Nhà vua công bố - Sự bình yên không có nghĩa là một nơi không có tiếng ồn ào, không khó khăn, không cực nhọc. Bình yên ngay chính khi đang ở trong phong ba bão táp ta vẫn càm thấy sự bình yên trong trái tim. Đó chính là ý nghĩa thực sự của bình yên. (Theo Internet).2. Hãy chỉ ra yếu tố tự sự và miêu tả trong văn bản nghị luận sau và cho biết tác dụng của chúng. 	SỰ BÌNH YÊN 	Một vị vua treo giải thưởng cho họa sỹ nào vẽ được một bức tranh đẹp nhất về sự bình yên. Nhiều họa sĩ đã cố công. Nhà vua ngắm tất cả các bức tranh nhưng chỉ thích có hai bức, ông phải chọn lấy một. 	Một bức vẽ hồ nước yên ả. Mặt hồ là tấm gương tuyệt mỹ vì có những ngọn núi cao chót vót bao quanh. Bên trên là bầu trời xanh với những đám mây trắng mịn màng. Tất cả những ai ngắm bức tranh đều cho rằng đây là bức tranh bình yên hoàn hảo. 	Bức tranh kia cũng có những ngọn núi, nhưng những ngọn núi này lại trần trụi và lởm chởm đá. Ở phía bên kia là bầu trời giận dữ đổ mưa như trút kèm theo sấm chớp. Đổ xuống bên vách núi là dòng thác nổi bọt trắng xóa. Bức tranh này trông chẳng bình yên chút nào. 	Nhưng khi nhà vua ngắm nhìn, ông thấy đằng sau dòng thác là một bụi cây nhỏ mọc lên từ khe nứt của một tảng đá. Trong bụi cây có một con chim mẹ đang xây tổ ở đó, giữa dòng thác trút xuống một cách giận dữ, con chim mẹ đang đậu an nhiên trên tổ của mình Bình yên thật sự. 	- Ta chấm bức tranh này! – Nhà vua công bố - Sự bình yên không có nghĩa là một nơi không có tiếng ồn ào, không khó khăn, không cực nhọc. Bình yên ngay chính khi đang ở trong phong ba bão táp, ta vẫn càm thấy sự bình yên trong trái tim. Đó chính là ý nghĩa thực sự của bình yên. (Theo Internet). Họ đã phải đột ngột xa lìa vợ con, rời bỏ mảnh ruộng hoặc đàn cừu của họ, để vượt đại dương, đi phơi thây trên các bãi chiến trường châu Âu. Trong lúc vượt biển, nhiều người bản xứ, sau khi được mời chứng kiến cảnh kì diệu của trò biểu diễn khoa học về phóng ngư lôi, đã được xuống tận đáy biển để bảo vệ tổ quốc của các loài thủy quái. Một số khác đã bỏ xác tại những miền hoang vu thơ mộng vùng Ban-căng, lúc chết còn tự hỏi phải chăng nước mẹ muốn chiếm ngôi nguyên phi trong cung cấm vua Thổ, - chả thế sao lại đem nướng họ ở những miền xa xôi ấy? Một số khác nữa thì anh dũng đưa thân cho người ta tàn sát trên bờ sông Mác-nơ, hoặc trong bãi lầy miền Săm-pa-nhơ, để lấy máu mình tưới những vòng nguyệt quế của các cấp chỉ huy và lấy xương mình chạm nên những chiếc gậy của các ngài thống chế. ( Nguyễn Ái Quốc )Để nghị luận vấn đề tội ác của chính quyền thực dân đối với người bản xứ thuộc địa, người viết đã viết như thế nào ? Kể, mô tả hàng loạt những sự việc, hình ảnh liên quan đến số phận những người da đen, những người xứ An Nam bị bắt lính, phục vụ cho cuộc chiến tranh bẩn thỉu của bọn thực dân Pháp. ĐÚNG SAIĐÚNG