Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 114: Tiếng Việt: Lựa chọn trật tự từ trong câu - Nguyễn Thành Hưng

 cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi ÊyAnh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂULỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂUCâuNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt với câu đứng trướcLiên kết chặt với câu đứng sau123456Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂUI/ Nhận xét chung1/ Bài tập:Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai cệ gõ đầu roi xuống đất:(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét:(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai cệ gõ đầu roi xuống đất:(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét:(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy Chủ yêu liên kết với câu trước và câu sau Chỉ liên kết với câu trước Không liên kết→ ChØ liªn kÕt víi c©u sau→ ChØ liªn kÕt víi c©u sau→ ĐÓ nhÊn m¹nh vµ liªn kÕt víi c©u sauLỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂUCâuNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt với câu đứng trướcLiên kết chặt với câu đứng sau1kh«ngcãcã2kh«ngcãkh«ng3kh«ngkh«ngkh«ng4kh«ngkh«ngcã5kh«ngkh«ngcã6cãkh«ngcã Em nhận xét gì về cách sắp xếp trật từ trong câu ? Em rút ra kinh nghiệm gì trong cách đặt câu? 2/ Ghi nhớ: SGK.111Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp. NãB¶oSaoKh«ng§ÕnBài tập nhanh: Thay ñoåi traät töï töø baèng nhieàu caùch khaùc nhau1. Nã b¶o kh«ng ®Õn sao? 2. Sao ®Õn nã b¶o kh«ng?3. Nã b¶o ®Õn kh«ng sao.4. Kh«ng ®Õn sao nã b¶o?5. Nã sao b¶o kh«ng ®Õn?6. Kh«ng b¶o sao nã ®Õn?7. Nã sao ®Õn b¶o kh«ng?8. §Õn nã b¶o:“Kh«ng sao”.9. Nã kh«ng ®Õn b¶o sao?10. Sao ®Õn kh«ng b¶o nã?11. Sao kh«ng ®Õn b¶o nã?12. Sao kh«ng b¶o nã ®Õn?ĐÁP ÁNa) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.	Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngổng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh vừa mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )* Bài tập 1:TrËt tù tõ trong nh÷ng bé phËn in ®Ëm thÓ hiÖn ®iÒu g×?I/ Nhận xét chung1/ Bài tập: Tắt đèn của Ngô Tất Tố2/ Ghi nhớ : sgk/111II/ Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ1/ Bài tập:Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU a) Thể hiện hành động trước sau liên tiếp nhau của cai lệ, tô đậm tính cách hung bạo của hắn.a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.	Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn ) - Thể hiện sự sợ hãi của chị Dậu trước sự hung bạo của cai lệ và miêu tả hành động trước sau của Chị Dậua).Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.2/ Bài tập 2: So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây.-> Cách sắp xếp trật tự từ ở đây là hợp lí nhất, hay nhất vì hài hòa về ngữ âm, ngữ điệu (2/2/4/4) theo cấp độ tăng tiến tạo sự mạnh mẽ, ngân vang. -> Cách sắp xếp trật tự từ ở đây thiếu hài hòa về ngữ âm, nhịp 2/2 để cuối câu không tạo được ngân vang.-> Trật tự từ sắp xếp ở đây lủng củng, ngắt nhịp không đồng đều, không hài hòa về ngữ âm. 3/ Ghi nhớ : SGK/112Trật tù tõ trong c©u cã thÓ : - ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi,) - NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng. - Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n. - §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.? Nêu những tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,  Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)b.	Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!	Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt	Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát	Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca (Tố Hữu, Ta đi tới)c. - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. (Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa)LuyÖn tËp1/ Bài tập 1: Gi¶i thÝch lÝ do s¾p xÕp trËt tù tõ trong nh÷ng bé phËn c©u vµ c©u in ®Ëm d­íi ®©yTiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU I/ Nhận xét chungII/ Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từIII/ LuyÖn tËp sgk/112 a)Trật tự từ được sắp xếp theo trình tự thời gian xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử dân tộc. (Theo thứ tự thời gian)a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,  Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU I/ Nhận xét chungII/ Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từIII/ LuyÖn tËp sgk/112 a. Trật tự từ được sắp xếp theo trình tự thời gian xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử dân tộc.b. Cụm từ “Đẹp vô cùng” đứng trước hô ngữ “Tổ quốc ta ơi” đây là hiện tượng đảo ngữ (vị ngữ đứng trước chủ ngữ) nhấn mạnh cái đẹp của non sông mới được giải phóng, thể hiện thái độ ca ngợi Tổ quốc cña t¸c gi¶.Cụm từ “hò ô tiếng hát” đảo hò ô lên trước để bắt vần với “sông Lô” (vần lưng), tạo cảm giác kéo dài, thể hiện sự mênh m«ng của sông nước, đồng thời cũng đảm bảo cho câu thơ bắt vần với câu trước (vần chân: ngạt – hát). Như vậy ở đây, trật tự từ đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm cho lời thơ.b) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạtNắng chói sông Lô, hò ô tiếng hátChuyến phà dào dạt bến nước Bình Casông LôTiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU I/ Nhận xét chungII/ Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từIII/ LuyÖn tËp sgk/112 a) Trật tự từ được sắp xếp theo trình tự thời gian xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử dân tộc.b) Cụm từ “Đẹp vô cùng” đứng trước hô ngữ “Tổ quốc ta ơi” đây là hiện tượng đảo ngữ (vị ngữ đứng trước chủ ngữ) nhấn mạnh cái đẹp của non sông mới được giải phóng, thể hiện thái độ ca ngợi Tổ quốc cña t¸c gi¶.Cụm từ “hò ô tiếng hát” đảo hò ô lên trước để bắt vần với “sông Lô” (vần lưng), tạo cảm giác kéo dài, thể hiện sự mênh m«ng của sông nước, đồng thời cũng đảm bảo cho câu thơ bắt vần với câu trước (vần chân: ngạt – hát). Như vậy ở đây, trật tự từ đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm cho lời thơ.c) Lặp lại các từ và cụm từ mật thám, đội con gái ở hai đầu hai vế câu là để liên kết chặt chẽ câu ấy với câu đứng trước.c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. (Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa)mật thámđội con gái4/ Củng cố Nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu.Lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.5/ Dặn dò: Chuẩn bị bài: Trả bài Tập làm văn số 6- Nắm lại dàn ý một bài văn nghị luận.- Hệ thống luận điểm mà em đã sử dụng trong bài vừa làm. . Tổ 1, 4: chuẩn bị nội dung phần Mở bài, Kết bài . Tổ 2, 3: chuẩn bị nội dung phần Thân bài.HƯỚNG DẪN TỰ HỌCNh¹c : NguyÔn Lª T©mLêi th¬ : L­u Quang VòCa sÜ: Ng« Hång QuangTiÕng ViÖtXin ch©n thµnh c¶m ¬nC¸c thÇy c« gi¸oChóc c¸c em häc tèt!Bµi häc kÕt thóc