Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 116: Tập làm văn Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận - Hồ Minh Châu

 chào mừng các thầy cô giáo đến dự tiết học giáo án điện tử Giáo viên: Hồ Minh ChâuNgữ văn.Tiết 116-Bài 28.Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận.I.yếu tố tự sự, miêu tả trong văn nghị luận. 1.Các đoạn văn. (SGK Trang 113). a. Đọc.a1. Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói”đó,mà lúc bấy giờ người ta gọi là chế độ lính tình nguyện (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế này: Vị “chúa tỉnh”- mỗi viên công xứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh”-ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền, trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở (...) thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền. Thoạt tiên, chúng tóm cổ những người khoẻ mạnh, nghèo khổ, những người này chỉ chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường : “đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra’’. (Nguyễn ái Quốc,Thuế máu)b1.ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính sống sót và truy tặng những người sẽ hy sinh “cho Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân , các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để nguươì thị hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”. Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lại có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn?Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”? (Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)b. Nhận xét.Đoạn văn a kể về điều gì? Tìm yếu tố tự sự ở đoạn văn ấy?b. Nhận xét.a1.Yếu tố tự sự:-Vị “chúa tỉnh’’ ra lệnh cho bọn quan dưới quyền trong một thời gian nhất định phải nộp cho đủ số người nhất định...đi lính hoặc xì tiền ra. Tìm yếu tố miêu tả ở đoạn văn b1?b. Nhận xét.a1.Yếu tố tự sự:-Vị “chúa tỉnh’’ ra lệnh cho bọn quan dưới quyền trong một thời gian nhất định phải nộp cho đủ số người nhất định...đi lính hoặc xì tiền ra.b1.Yếu tố miêu tả.-Tấp nập đầu quân, rời bỏ quê hương...người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ.-...Tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn...đạn lên nòng sẵn. Vì sao đoạn trích a1 có yếu tố tự sự nhưng không phải là văn bản tự sự? đoạn trích b1 có yếu tố miêu tả nhưng không phải là văn bản miêu tả?b. Nhận xét.=>yếu tố tự sự và miêu tả được sử dụng nhằm mục đích sáng tỏ luận điểm, không nhằm mục đích kể chuyện hay miêu tả. a.Sau nữa việc săn bắt thứ vật liệu biết nói đó, mà lúc bấy giờ người ta gọi là chế độ lính tình nguyện đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Sự thật đó đã được thể hiện trong suốt quá trình bắt lính ở các tỉnh, huyện xã, thôn trong cả nước Việt Nam. Hoặc đi lính tình nguyện hoặc phải nộp tiền.b. Thế mà trong bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn khen thưởng và truy tặng những người đã hy sinh cho Tổ quốc còn tuyên bố về sự phấn khởi, tình nguyện đi lính của họ. Những lời nói trái ngược với sự thật về những hành động ngược đãi của nhà cầm quyền Pháp và Sài Gòn sau chiến tranh.So sánh đoạn văn có sử dụng yếu tố miêu tả, tự sự với đoạn văn không sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự em có nhận xét gì?b. Nhận xét.=>yếu tố tự sự và miêu tả được sử dụng nhằm mục đích sáng tỏ luận điểm, không nhằm mục đích kể chuyện hay miêu tả.-Yếu tố tự sự, miêu tả giúp cho việc trình bày luận cứ rõ ràng, cụ thể, sinh động, tính thuyết phục cao. 2.Văn bản. (SGk Trang 115). a.Đọc. Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành trường ca lớn, như Đam San, Xinh Nhã v.v..Riêng chàng Trăng của dân tộc Mơ-nông và Nàng Han của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều nét giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi. Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ chàng lên rừng, phó mặc cho trời đất. Suốt ngày chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên(a) đao.Sau đó chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ- nhi những vầng sáng bạc. Còn nàng Han là môt cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. quân nàng liên kết với người Kinh,theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc (b) của nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hoá thành tiên lên trời, sau khi tắm ở sông Nậm bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã dùng diệt giặc.Từ đấy, hàng năm đến ngày nàng lên trời, dân bản mường lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu-keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của ngưòi Kinh. So sánh với những truyện nói trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực sự là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ. (Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng gióng)Tìm những yếu tố tự sự và miêu tả ở văn bản trên ?Nhóm 1:Truyện ChàngTrăng.Nhóm2: Truyện Nàng Han.Nhóm 3,4: Tác dụng của yếu tố miêu tả, tự sự?2.Văn bản. (SGk Trang 115). a.Đọc. b.Nhận xét. yếu tố tự sự, miêu tả trong truyện Chàng Trăngyếu tố tự sự, miêu tả trong truyện Nàng HanTruyện Thánh Gióng-Chuyện mẹ chàng thụ thai, sinh chàng, mẹ chàng bỏ trên rừng, chàng không nói không cười..cưỡi ngựa đá đi giết bạo chúa rồi biến vào mặt trăng đêm đêm soi xuống dòng thác Pông -gơ -nhi.-Nàng Han liên kết với người Kinh, thêu cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc, đánh giặc ngoại xâm. Thắng trận, nàng hoá thành tiên bay lên trời trên dãy núi Pu-keo vẫn còn những vũng, ao chi chít những vết chân voi ngựa của nàng Han và người Kinh.Hoàn toàn không kể, tả.=>Tác dụng của các yếu tố tự sự và miêu tả: Làm rõ luận điểm sự gần gũi, giống nhau giữa các truyện anh hùng đẹp của các dân tộc Việt Nam. Vì sao tác giả của văn bản không kể hết hai câu chuyện mà chỉ kể một số hình ảnh và kể kĩ một số chi tiết trong những câu chuyện ấy?Những yếu tố miêu tả và tự sự này có phá vỡ mạch lạc văn bản không?Từ đó ta cần chú ý những gì khi đưa yếu tố miêu tả và tự sự vào văn nghị luận?=>Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận điểmphải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn.*Ghi nhớ: (SGK Trang 116)II.Luyện tập.N1:Tìm yếu tố tự sự trong đoạn văn bài tập 1.N2:Tìm yếu tố miêu tả trong đoạn văn bài tập1.N3,4: Tác dụng của yếu tố tự sự và miêu tả trong bài tập 1.Thời gian hoạt động: 4’yếu tố tự sựyếu tố miêu tảTác dụng-Sắp sang thu đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua trừ cái bực mình ban đầu...nhà giam.-Phải ra đi với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ.-Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng.-Đêm nay trăng sáng quá chừng...bóng cây.-Đêm nay trăng rất đẹp...thốt lên.-Nó ăm ắp tình tứ...bộc lộ.Làm rõ, khắc hoạ cụ thể hoàn cảnh sáng tác của bài thơ “ Vọng nguyệt” và tâm hồn của người tù trong bài thơ, làm cho người đọc có sự đồng cảm.Bài tập 1Bài tập nhanh	Câu 1Trong bài văn nghị luận có thể sử dụng những yếu tố nào?A.Biểu cảmB.Tự sựC.Miêu tảD.Cả 3 yếu tố trên.Bài tập nhanh	Câu 2: Nêu tác dụng của việc sử dụng yếu tố tự sự và miêu tả trong bài văn nghị luận?-Về nhà các em học thuộc ghi nhớ-Làm bài tập 2 SGk Trang 116-Soạn tiết 117 “ông Giuốc Đanh mặc lễ phục”Xin caỷm ụn caực thaày coõ vaứ caực em ủaừ thamấ dửù tieỏt hoùc