Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Phần tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản hay)

, ca dao.B . Văn thơ trữ tình.C . Văn thơ châm biếm, hài hước.D . Trong đời sống thường ngày.xxxxNói quá có thể được dùng trong tất cả các lĩnh vực trên.4Lời nói chẳng mất tiền mua,Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.Em hiểu, “lựa lời” là gì ?“Vừa lòng nhau” là như thế nào ?5 Em thích nghe câu nói nào hơn? Vì sao?Ừ..!! Con ngựa của mình không được đẹp lắm!Con ngựa của cậu xấu quá.NgaHà6I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ7Ví dụ 1: Những từ in màu đỏ trong đoạn trớch cú nghĩa là gỡ? Tại sao người viết lại dựng cỏch diễn đạt đú? + Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác,(Hồ Chí Minh, Di chúc) + Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	(Tố Hữu, Bác ơi) + Lượng con ông Độ đây mà ... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.(Hồ Phương, Thư nhà) + Công chúa Ha ba na hi sinh anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay. 8 đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác đichẳng cònĐều nói về cái chếtGiảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn. 9I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ:VD 1: đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác đichẳng còn=> Để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn.10 Ví dụ 2: Vỡ sao trong cõu văn, tỏc giả dựng từ bầu sữa mà khụng dựng một từ ngữ khỏc cựng nghĩa?+ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)11I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh1. Bài tập:VD 1Để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn.VD 2: Tránh thô tục, tăng cảm giác êm dịu.12So sỏnh hai cỏnh núi và cho biết cỏch núi nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?+ Con dạo này lười lắm.+ Con dạo này không được chăm chỉ lắm. Ví dụ3:13I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ:VD 1:Để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn.VD2: Tránh thô tục, tăng cảm giác êm dịu.VD: Tế nhị, nhẹ nhàng, tránh nặng nề.:14Ví dụ:A, Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay: Cậu Vàng đi đời rồi ông Giáo ạ. B - Bài văn của cậu chưa được hay lắm !15Cậu Vàngbị giếtđi đờiCảm giác ghê sợ với người nghe. Tránh gây cảm giác ghê sợvới người nghe.Hàm ý xót xa,luyến tiếc và đượm chút mỉa maiBạnViết văn dởViết văn chưa hayGây cảm giác nặng nề khó chịu cho người ngheTránh cảm giác nặng nềCó tính thuyết phục16I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ:VD:1:Để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn.VD 2: Tránh thô tục, tăng cảm giác êm dịu. VD 3:Tế nhị, nhẹ nhàng, tránh nặng nề.VD 4: Tránh cảm giác ghê sợ, thiếu lịch sựLà biện pháp tu từdùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển .17I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh 1. Bài tập: 2.Ghi nhớ :( SGK -108 )18 Ghi nhớ( sgk- 108)a. Khái niệm- Là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển b. Tác dụng: + Tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề; + Tránh thô tục, thiếu lịch sự 19Tiết 40: Núi giảm núi trỏnha. Cỏc cỏch núi giảm, núi trỏnh:* Dựng từ đồng nghĩa, đặc biệt là cỏc từ Hỏn Việt* Dựng cỏch núi phủ định từ trỏi nghĩa*. Lưu ý* Dựng cỏch núi vũng* Núi trống (tỉnh lược)Ông cụ đã chết rồi.Ông cụ đã quy tiên rồi.Bài thơ của anh dở lắm.Bài thơ của anh chưa được hay lắm.Anh còn kém lắm. Anh cần phải cố gắng hơn nữa. Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ. Anh ấy() thế thì không() được lâu nữa đâu chị ạ. 20I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh a Cỏc cỏch núi giảm, núi trỏnh:* Khuya rồi, mời bà đi nghỉ.* Cỏc tỡnh huống nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:b. Trường hợp sử dụng- Khi muốn trỏnh cảm giỏc đau buồn, ghờ sợ, thụ tục, thiếu lịch sự.  - Khi muốn tôn trọng người đối thoại với mỡnh (người cú quan hệ thứ bậc xó hội, tuổi tỏc cao hơn)  - Khi muốn nhận xột một cỏch tế nhị, lịch sự, cú văn hoỏ để người nghe dễ tiếp thu ý kiến gúp ý  *Bài thơ của anh chưa được hay lắm* Lưu ý :*VD mục 1,2(SGK )Cháu bé đã bớt đi ngoài chưa?21I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh* Cỏc tỡnh huống nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:b. Trường hợp sử dụng:* Tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh: * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nờn đi học đỳng giờ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao? Thảoluận: B.Tập 4 (sgk- 109)* Trong khi nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn với cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chỉ nêu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao? Những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh?*. Lưu ý22I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh* Cỏc tỡnh huống nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:b. Trường hợp sử dụng:* Tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:- Khi cần phờ bỡnh nghiờm khắc, núi thẳng, núi đỳng mức độ sự thật.- Khi cần thụng tin chớnh xỏc, trung thực * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nờn đi học đỳng giờ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao?* Trong khi nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn với cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chỉ nêu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?*. Lưu ý23I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh II. Luyện tập:1.Bài tập 1 (sgk-108)24Bài tập 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh (khiếm thị, có tuổi, đi nghỉ, chia tay nhau, đi bước nữa). a, Khuya rồi, mời bà . . . . b, Cha mẹ em . . . . . . . . . . . . . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. c, Đây là lớp học cho trẻ em . . . . . . . . d, Mẹ đã . . . . . rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ. e, Cha nó mất, mẹ nó . . . . . . . . . . , nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữa25 2. Bài tập 2:   Hãy nhận biết câu nói giảm nói tránh trong các cặp câu sau:a1) Anh phải hoà nhã với bạn bè!a2) Anh nên hoà nhã với bạn bè!b1) Anh không nên ở đây nữa!b2) Anh ra khỏi phòng tôi ngay!c1) Cấm hút thuốc trong phòng!c2) Xin đừng hút thuốc trong phòng!26d1/Nú núi như thế là thiếu thiện chớ.d2/ Nú núi như thế là ỏc ý.e1/ Hụm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.e2/ Hụm qua em cú lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.Bài tập2(SGK- 109):Trong mỗi cặp cõu dưới đõy, cõu nào cú sử dụng cỏch núi giảm núi trỏnh?Tiết 40: Núi giảm núi trỏnhI. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh II. Luyện tập:27I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh :Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh II. Luyện tập:1.Bài tập 1 (sgk-108)2.Bài tập 2 (sgk- 109)3 .Bài tập 3 (sgk- 109) 28 Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói: “Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt ba câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.Bài 329TèNH HuỐNG 1 .TèNH HUỐNG 2.TèNH HUỐNG 330Anh cỳt ra khỏi nhà tụi ngay!Anh khụng nờn ở đõy nữa!TèNH HuỐNG 1 .31Bệnh tỡnh con ụng nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tỡnh con ụng chắc chẳng cũn được bao lõu nữa.TèNH HUỐNG 2.32Bài văn này bạn Lan làm quỏ dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yờu cầu.TèNH HUỐNG 333Bài tập 4: Theo em trong trường hợp sau có nên sử dụng nói giảm nói tránh không? Vì sao?1. Có 1 bạn trong lớp lười học ảnh hưởng đến thi đua của lớp, khuyên bảo nhiều lần mà vẫn không nghe.2. GVCN phê bình các bạn thường xuyên vi phạm nội quy trường lớp.3. Chị TPT nhận xét ưu, nhược điểm dưới cờ.4. Khi toà án luận tội các bị cáo bị phạm tội. 34Củng cố Nói giảm nói tránhCác cách nói giảm nói tránhCảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránhKhái niệm và tác dụng của nói giảm nói tránh35* Cần nhớ !	Để cảm thụ được cái hay( giá trị nghệ thuật) của cách nói giảm nói tránh trong tác phẩm văn học cần : Đặt nó trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể (quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác, tâm trạng của người nói, người nghe...) Xét xem trong văn bản tác giả đã tạo ra phép nói giảm nói tránh bằng từ ngữ nào, bằng cách nào. Đối chiếu với những cách nói thông thường có thể dùng trong trường hợp giao tiếp đó để thấy được tác dụng của cách diễn đạt này và dụng ý của tác giả36Viết đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.Bài tập về nhà37NGNTvà tác dụngEm có người bạn thân gia đình khó khăn, bạn phải nghỉ học. Em muốn giúp đỡ bạn nhưng không muốn động chạm đến lòng tự ái của bạn.Hãy viết một bức thư ngắn gửi cho bạn có sử dụng nói giảm nói tránh?Nói giảm nói tránhCác cách Nói giảm nói tránhCách thực hiện NGNT38Nói quá và nói giảm nói tránh có điểm gì khác nhau?Nói quáNói giảm nói tránhCách nói cường điệu phóng đại để nhấn mạnh, gây ấn tượng mạnh.Cách nói diễn đạt tế nhị uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn,ghê sợ,nặng nề; tránh thô tục,thiếu lịch sự.39HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở. Sưu tầm một số cõu thơ cõu văn cú sử dụng phộp núi giảm núi trỏnh. - Học bài chu đáo. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ngữ văn (Tiết 41)40Giờ học kết thúc41Chỳc cỏc em cú tiết học vui, bổ ớch và lý thỳ.