Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản hay) - Nguyễn Thị Yến

au ®©y?A . Thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao.B . V¨n th¬ tr÷ t×nh.C . V¨n th¬ ch©m biÕm, hµi h­íc.D . Trong ®êi sèng th­êng ngµy.xxxxNãi qu¸ cã thÓ ®­îc dïng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trªn.3Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua,Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau.Em hiÓu, “lùa lêi” lµ g× ?“Võa lßng nhau” lµ nh­ thÕ nµo ?4 Em thÝch nghe c©u nãi nµo h¬n? V× sao?Ừ..!! Con ngựa của m×nh kh«ng ®­îc ®Ñp l¾m!Con ngựa của cậu xÊu qu¸.NgaHµ5I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Bµi tËp:6Bµi tËp 1: Những từ in màu đỏ trong đoạn trích có nghĩa là gì? Tại sao người viết lại dùng cách diễn đạt đó? + V× vËy, t«i ®Ó s½n mÊy lêi nµy, phßng khi t«i ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lª-nin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c,(Hå ChÝ Minh, Di chóc) + B¸c ®· ®i råi sao, B¸c ¬i! Mïa thu ®ang ®Ñp, n¾ng xanh trêi.	(Tè H÷u, B¸c ¬i) + L­îng con «ng §é ®©y mµ ... Râ téi nghiÖp, vÒ ®Õn nhµ th× bè mÑ ch¼ng cßn.(Hå Ph­¬ng, Th­ nhµ) + C«ng chóa Ha ba na hi sinh anh dòng, thanh kiÕm vÉn cÇm tay. 7 ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lª-nin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c ®ich¼ng cßn§Òu nãi vÒ c¸i chÕtGi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. 8I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Bµi tËp:§Ó gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån.9 Bµi tËp 2: Vì sao trong câu văn, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?+ Ph¶i bÐ l¹i vµ l¨n vµo lßng mét ng­êi mÑ, ¸p mÆt vµo bÇu s÷a nãng cña ng­êi mÑ, ®Ó bµn tay ng­êi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vµ g·i r«m ë sèng l­ng cho, míi thÊy ng­êi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng(Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu)10I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Bµi tËp:§Ó gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. Tr¸nh th« tôc, t¨ng c¶m gi¸c ªm dÞu.11So sánh hai cánh nói vµ cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?+ Con d¹o nµy l­êi l¾m.+ Con d¹o nµy kh«ng ®­îc ch¨m chØ l¾m. Bµi tËp 3:12I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Bµi tËp:§Ó gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. Tr¸nh th« tôc, t¨ng c¶m gi¸c ªm dÞu. TÕ nhÞ, nhẹ nhàng, tr¸nh nÆng nÒ.13VÝ dô:A, H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: CËu Vµng ®i ®êi råi «ng Gi¸o ¹. B - Bµi v¨n cña cËu ch­a ®­îc hay l¾m !14CËu VµngbÞ giÕt®i ®êiC¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ghª sîvíi ng­êi nghe.Hµm ý xãt xa,luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa maiB¹nViÕt v¨n dëViÕt v¨n ch­a hayG©y c¶m gi¸c nÆng nÒ khã chÞu cho ng­êi ngheTr¸nh c¶m gi¸c nÆng nÒCã tÝnh thuyÕt phôc15I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Bµi tËp:§Ó gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. Tr¸nh th« tôc, t¨ng c¶m gi¸c ªm dÞu. TÕ nhÞ, nhẹ nhàng, tr¸nh nÆng nÒ.-> Tr¸nh c¶m gi¸c ghª sî, thiÕu lÞch sù- Lµ biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn .16I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh 1. Bµi tËp: 2.Ghi nhí :( SGK -108 )17 Ghi nhí( sgk- 108)a. Kh¸i niÖm- Lµ biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn b. T¸c dông: + Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; + Tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù 18Tiết 40: Nói giảm nói tránha. Các cách nói giảm, nói tránh:* Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt* Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa*. L­u ý* Dùng cách nói vòng* Nói trống (tỉnh lược)¤ng cô ®· chÕt råi.¤ng cô ®· quy tiªn råi.Bµi th¬ cña anh dë l¾m.Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m.Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. Anh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. 19I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh a Các cách nói giảm, nói tránh:* Khuya rồi, mời bà đi nghỉ.* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:b. Tr­êng hîp sö dông- Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự.  - Khi muốn t«n träng người đối thoại với mình (người có quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác cao hơn)  - Khi muốn nhận xét một cách tế nhị, lịch sự, có văn hoá để người nghe dễ tiếp thu ý kiÕn góp ý  *Bài thơ của anh chưa được hay lắm* L­u ý :*VD mục 1,2(SGK )Ch¸u bÐ ®· bít ®i ngoµi ch­a?20I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:b. Trường hợp sử dụng:* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh: * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao? Th¶oluËn: B.TËp 4 (sgk- 109)* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao? Nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp nh­ thÕ nµo th× kh«ng nªn sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh?*. L­u ý21I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:b. Trường hợp sử dụng:* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.- Khi cần thông tin chính xác, trung thực * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao?*. L­u ý22I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh II. LuyÖn tËp:1.Bµi tËp 1 (sgk-108)23Bµi tËp 1: §iÒn c¸c tõ ng÷ nãi gi¶m nãi tr¸nh (khiÕm thÞ, cã tuæi, ®i nghØ, chia tay nhau, ®i b­íc n÷a). a, Khuya råi, mêi bµ . . . . b, Cha mÑ em . . . . . . . . . . . . . tõ ngµy em cßn rÊt bÐ, em vÒ ë víi bµ ngo¹i. c, §©y lµ líp häc cho trÎ em . . . . . . . . d, MÑ ®· . . . . . råi, nªn chó ý gi÷ g×n søc khoÎ. e, Cha nã mÊt, mÑ nã . . . . . . . . . . , nªn chó nã rÊt th­¬ng nã.®i nghØchia tay nhaukhiÕm thÞcã tuæi®i b­íc n÷a24 2. Bµi tËp 2:   H·y nhËn biÕt c©u nãi gi¶m nãi tr¸nh trong c¸c cÆp c©u sau:a1) Anh ph¶i hoµ nh· víi b¹n bÌ!a2) Anh nªn hoµ nh· víi b¹n bÌ!b1) Anh kh«ng nªn ë ®©y n÷a!b2) Anh ra khái phßng t«i ngay!c1) CÊm hót thuèc trong phßng!c2) Xin ®õng hót thuèc trong phßng!25d1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.d2/ Nó nói như thế là ác ý.e1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.e2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.Bài tập2(SGK- 109):Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:26I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh :Tiết 40: Nói giảm nói tránh II. LuyÖn tËp:1.Bµi tËp 1 (sgk-108)2.Bài tập 2 (sgk- 109)3 .Bài tập 3 (sgk- 109) 27 Khi chª tr¸ch mét ®iÒu g×, ®Ó ng­êi nghe dÔ tiÕp nhËn, ng­êi ta th­êng nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh ®iÒu ng­îc l¹i víi néi dung ®¸nh gi¸. Ch¼ng h¹n, ®¸ng lÏ nãi: “Bµi th¬ cña anh dë l¾m” th× l¹i b¶o “Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m”. H·y vËn dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh nh­ thÕ ®Ó ®Æt ba c©u ®¸nh gi¸ trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c nhau.Bµi 328TÌNH HuỐNG 1 .TÌNH HUỐNG 2.TÌNH HUỐNG 329Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HuỐNG 1 .30Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.TÌNH HUỐNG 2.31Bài văn này bạn Lan làm quá dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.TÌNH HUỐNG 332Bµi tËp 4: Theo em trong tr­êng hîp sau cã nªn sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh kh«ng? V× sao?1. Cã 1 b¹n trong líp l­êi häc ¶nh h­ëng ®Õn thi ®ua cña líp, khuyªn b¶o nhiÒu lÇn mµ vÉn kh«ng nghe.2. GVCN phª b×nh c¸c b¹n th­êng xuyªn vi ph¹m néi quy tr­êng líp.3. ChÞ TPT nhËn xÐt ­u, nh­îc ®iÓm d­íi cê.4. Khi toµ ¸n luËn téi c¸c bÞ c¸o bÞ ph¹m téi. 33Cñng cè Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nhC¶m nhËn gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nhKh¸i niÖm vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh34* CÇn nhí !	§Ó c¶m thô ®­îc c¸i hay( gi¸ trÞ nghÖ thuËt) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc cÇn : §Æt nã trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ (quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c, t©m tr¹ng cña ng­êi nãi, ng­êi nghe...) XÐt xem trong v¨n b¶n t¸c gi¶ ®· t¹o ra phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng tõ ng÷ nµo, b»ng c¸ch nµo. §èi chiÕu víi nh÷ng c¸ch nãi th«ng th­êng cã thÓ dïng trong tr­êng hîp giao tiÕp ®ã ®Ó thÊy ®­îc t¸c dông cña c¸ch diÔn ®¹t nµy vµ dông ý cña t¸c gi¶35ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n trong ®ã cã sö dông biÖn ph¸p tu tõ nãi gi¶m nãi tr¸nh.Bµi tËp vÒ nhµ36NGNTvµ t¸c dôngEm cã ng­êi b¹n th©n gia ®×nh khã kh¨n, b¹n ph¶i nghØ häc. Em muèn gióp ®ì b¹n nh­ng kh«ng muèn ®éng ch¹m ®Õn lßng tù ¸i cña b¹n.H·y viÕt mét bøc th­ ng¾n göi cho b¹n cã sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh?Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸ch thùc hiÖn NGNT37Nãi qu¸ vµ nãi gi¶m nãi tr¸nh cã ®iÓm g× kh¸c nhau?Nãi qu¸Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸ch nãi c­êng ®iÖu phãng ®¹i ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng m¹nh.C¸ch nãi diÔn ®¹t tÕ nhÞ uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c ®au buån,ghª sî,nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc,thiÕu lÞch sù.38HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)39Giê häc kÕt thócChóc c¸c thÇy c« gi¸o m¹nh khoÎ c«ng t¸c tètChóc c¸c em häc tËp tèt !40Chúc các em có tiết học vui, bổ ích và lý thú.41