Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản hay) - Trịnh Văn Vân

Các thầy, cô về dự giờ, thăm lớpMôn: ngữ văn 8aTiết 40 : Nói giảm nói tránhnăm học 2009 - 2010Giáo viên thực hiện : Trịnh Văn VânTrưòng THCS Đồng Tâm1Kiểm tra bài cũThế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ?Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Nói quá được dùng trong các lĩnh vực nào sau đây ?A. Tục ngữ, thành ngữ, ca daoB. Văn thơ châm biếm, hài hướcC. Trong đời sống thường ngàyD. Tất cả đều đúng2Lời nói chẳng mất tiền mua,Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.Em hiểu, “lựa lời” là gì ?“Vừa lòng nhau” là như thế nào ?3 Em thích nghe câu nói nào hơn? Vì sao?Ừ..! Con ngựa của mình không được đẹp lắm!Con ngựa của cậu xấu quá.NgaHà4TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tậpBài 1: Những từ in màu đỏ trong cỏc đoạn trớch sau đõy cú nghĩa là gỡ? Tại sao người viết,người núi lại dựng cỏch diễn đạt đú?+ Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.(Hồ Chí Minh, Di chúc)+ Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	(Tố Hữu, Bác ơi)+ Lượng con ông Độ đây mà ... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.(Hồ Phương, Thư nhà)5đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác đichẳng cònĐều nói về cái chếtGiảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn. 6TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tậpBT1. Giảm nhẹ tránh đi phần nào sự đau buồn2. Vỡ sao trong cõu văn, tỏc giả dựng từ bầu sữa mà khụng dựng một từ ngữ khỏc cựng nghĩa?+ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)-->Dùng từ bầu sữa để tránh cảm giác thô tục, thiếu lịch sự7TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tậpBT1. Giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồnBT2. Tránh cảm giác thô tục, thiếu lịch sự 3. So sỏnh hai cỏnh núi sau đây, cho biết cỏch núi nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?a. Con dạo này lười lắm.b. Con dạo này không được chăm chỉ lắm.BT3. Tế nhị, nhẹ nhàng, tránh nặng nề8TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họcEm hiểu thế nào là nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh ?Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sựVí dụ:VD1: Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay: - Cậu Vàng đi đời rồi ông Giáo ạ! VD2 : Bài văn của bạn chưa được hay lắm !a. Khái niệm và tác dụng:9Cậu Vàngbị giếtđi đờiCảm giác ghê sợ với người nghe. Tránh gây cảm giác ghê sợvới người nghe.Hàm ý xót xa,luyến tiếc và đượm chút mỉa maiBạnViết văn dởViết văn chưa hayGây cảm giác nặng nề khó chịu cho người ngheTránh cảm giác nặng nềLàm người nghe dễ chịu hơn10TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họca. Khái niệm và tác dụng:b. Các cách nói giảm nói tránh* Dựng từ đồng nghĩa,  đặc biệt là cỏc từ Hỏn Việt* Dựng cỏch núi phủ định từ trỏi nghĩa* Dựng cỏch núi vũng* Núi trống (tỉnh lược)Ông cụ đã chết rồi.Ông cụ đã quy tiên rồi.Bài thơ của anh dở lắm.Bài thơ của anh chưa được hay lắm.Anh còn kém lắm. Anh cần phải cố gắng hơn nữa.Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ !Anh ấy() thế thì không() được lâu nữa đâu chị ạ !11TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họca. Khái niệm và tác dụng:b. Các cách nói giảm nói tránhCác cách nói giảm nói tránhDựng cỏch núi vũngNúi trống( tỉnh lược )Dựng từ đồng nghĩađặc biệt là từHỏn ViệtDựng cỏchnúi phủ định từ Trỏi nghĩa12* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :"Cậu nờn đi học đỳng giờ ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao?c.Trường hợp sử dụng* Trong khi nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn với cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chỉ nêu như sau: “Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?Tình huống 1Tình huống 2-->Khi cần phờ bỡnh nghiờm khắc cần phải núi thẳng,núi đỳng mức độ sự thật .13TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họcII. Luyện tập: a, Khuya rồi, mời bà . . . . . . . b, Cha mẹ em . . . . . . . . . . . . . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. c, Đây là lớp học cho trẻ em . . . . . . . . d, Mẹ đã . . . . . rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ. e, Cha nó mất, mẹ nó . . . . . . . . . . , nên chú nó rất thương nóBài tập 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh (khiếm thị, có tuổi, đi nghỉ, chia tay nhau, đi bước nữa).đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữa14TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họcII. Luyện tập:Bài tập 2: Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ?a1. Anh phải hoà nhã với bạn bè!a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè !b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!b2. Anh không nên ở đây nữa !c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!c2. Cấm hút thuốc trong phòng !15TIếT 40nóI GIảM NóI TRáNHi. NóI GIảM NóI TRáNH Và TáC DụNG CủA NóI GIảM NóI TRáNH1. Bài tập2. Bài họcII. Luyện tập:Bài tập 3. Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói “Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt 3 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.* Cái áo của cậu xấu quá ! Cái áo của cậu không được đẹp lắm!*Cậu viết chữ xấu thế! Cậu viết chữ chưa được đẹp lắm ! * Cậu hát dở lắm ! Cậu hát chưa được hay lắm!16TèNH HuỐNG 1 .TèNH HUỐNG 2.TèNH HUỐNG 317Anh cỳt ra khỏi nhà tụi ngay!Anh khụng nờn ở đõy nữa!TèNH HuỐNG 1 .18Bệnh tỡnh con ụng nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tỡnh con ụng chắc chẳng cũn được bao lõu nữa.TèNH HUỐNG 2.19Bài văn này bạn Lan làm quỏ dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yờu cầu.TèNH HUỐNG 320 Nói quá và nói giảm nói tránh có điểm gì khác nhau?Nói quáNói giảm nói tránh Cách nói cường điệu phóng đại để nhấn mạnh, gây ấn tượng mạnh. Cách nói diễn đạt tế nhị uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn,ghê sợ,nặng nề; tránh thô tục,thiếu lịch sự.21Củng cố Nói giảm nói tránhCác cách nói giảm nói tránh và tình huống sử dụng trong giao tiếpCảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh Khái niệm và tác dụng của nói giảm nói tránh 22HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở. Sưu tầm một số cõu thơ cõu văn cú sử dụng phộp núi giảm núi trỏnh. - Học bài chu đáo. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ngữ văn (Tiết 41)23Giờ học kết thúcChúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ công tác tốtChúc các em học tập tốt !24Chỳc cỏc em cú tiết học vui, bổ ớch và lý thỳ.25