Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh - Bùi Thị Phương

NhiÖt liÖt chµo mõng Gi¸o viªn: Bïi ThÞ Th­¬ngc¸c thÇy, c« vµ c¸c em häc sinhKIỂM TRA BÀI CŨ.ĐÁP ÁN:Nói quá là biện pháp tư từ phóng đại, quy mô tính chất của sự vật, sự việc, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.1. Thế nào là nói quá? Nêu tác dụng của nói quá?2. Trong các câu sau câu nào có sử dụng biện pháp tu từ nói quá? A. Lớp em chú ý nghe cô giảng bài. B. Bao giờ cây cải làm đình Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta. C. Bài văn của bạn viết dở quá đi thôi! D. Bài văn của bạn viết chưa được hay lắm! BI.Nói giảm nói tránh và tácdụng của nói giảm nói tránh 1. V í dụ và nhận xétVD1:a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chí Minh, Di chúc)b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi ! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi)c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	 (Hồ Phương, Thư nhà)Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012Tác dụng:giảm cảm giác quá đau buồnĐi gặp..., đi, chẳng còn đều có nghĩa là chết.Tác dụng: giảm cảm giác quá đau buồnI.Nói giảm nói tránh và tácdụng của nói giảm nói tránh 1. V í dụ và nhận xétNg÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012Tác dụng:giảm cảm giác quá đau buồnVD2: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Tránh gây cảm giác thô tục.Tránh gây cảm giác thô tục.I.Nói giảm nói tránh và tácdụng của nói giảm nói tránh 1. Ví dụ và nhận xétNg÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012- Tác dụng:  +Giảm cảm giác đau buồn +Tránh gây cảm giác thô tục.Con dạo này lười lắm. Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.ABVí dụ 3:Nặng nề, thiếu lịch sựNhẹ nhàng, tế nhị + Nhẹ nhàng, tế nhịI.Nói giảm nói tránh và tácdụng của nói giảm nói tránh Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012- Tác dụng: + Giảm cảm giác đau buồn + Tránh gây cảm giác thô tục.Bác Dương thôi đã thôi rồi.Nước mây man mác ngậm ngùi lòng son.Bác Dương thôi đã chết rồi.Nước mây man mác ngậm ngùi lòng son.ABVí dụ 4Diễn đạt uyển chuyển, tế nhị.2. KÕt luËn1. Ví dụ và nhận xét + Nhẹ nhàng, tế nhị. - Diễn đạt uyển chuyển, tế nhịI.Nói giảm nói tránh và tácdụng của nói giảm nói tránh 1. Ví dụ và nhận xétNg÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012Ghi nhớ Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.2.KÕt luËn (Ghi nhớ-SGK /108)BÀI TẬP NHANHXác định biện pháp tu từ nói giảm nói tránh:Bài văn này bạn phân tích chưa được hay lắm. 2. Bác đã lên đường, theo tổ tiên Mác Lê-nin, thế giới Người Hiền 3.a. Bạn học còn kém lắm. b. Bạn cần cố gắng hơn nữa. 4. Lão làm bộ đấy! Thật ra thì lão chỉ tâm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi ít bả chóLưu ý: Nói giảm nói tránh sử dụng nhiều trong các lĩnh vực văn chương cũng như trong đời sống hằng ngàyDùng từ đồng nghĩaDùng cách nói vòngDùng cách nói phủ định từ trái nghĩaDùng cách nói trống ( tỉnh lược)I.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh1. VÝ dô và nhËn xÐt2. KÕt lu©n (Ghi nhớ SGK)3. L­u ý- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt- Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa- Dùng cách nói vòng- Nói trống (tỉnh lược) * Các cách nói giảm nói tránh:Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn: Hµ nói: - Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp.	Bạn Trinh cho rằng Hµ nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải là : "Cậu nên đi học đúng giờ.”	 Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?Lưu ý: * Khi cần phê bình nghiêm khắc ta cần phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật .TÌNH HUỐNGI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh1. VÝ dô và nhËn xÐt2. KÕt lu©n (Ghi nhớ SGK)3. L­u ý- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt- Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa- Dùng cách nói vòng- Nói trống (tỉnh lược) * Các cách nói giảm nói tránh: * Khi cÇn phª b×nh nghiªm kh¾c ta cÇn ph¶i nãi th¼ng, nãi ®óng møc ®é sù thËt.Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012Bài tập:1(SGK):A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữaII. Luyện tập:I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh  Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012I. Nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhII. Luyện tập:Ng÷ V¨n-TiÕt 40- TiÕng ViÖt:   NãI gi¶m nãi tr¸nhNgµy 03 th¸ng 11 n¨m 2012a1/ Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng !c2/Cấm hút thuốc trong phòng ! a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!Bài tập2(SGK): Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?b1/ Anh ra khái phßng t«i ngay !b2/ Anh không nên ở đây nữa !d1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí!d2/ Nó nói như thế là ác ý ! a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!b2/ Anh không nên ở đây nữa !c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng !d1/ Nó nói như thế là thiếu thiện chí!12385467Chúc mừng bạn, bạn đem lại cho nhóm của bạn điểm mười.MAY MẮNChúc mừng bạn, bạn đem lại cho nhóm của bạn điểm mười.MAY MẮNCâu nói sau có vận dụng biện pháp nói giảm nói tránh không? “Con Rùa nó bò lật ngửa cũng còn nhanh hơn cậu đó.”CÂU HỎI.ĐÁP ÁN:- Câu nói trên không có sử dụng (thiếu lịch sự khi giao tiếp, xem thường bạn, coi bạn như con rùa chậm chạp). QUAN SÁT TRANHĐặt câu có sử dụng nói giảm nói tránh?QUÀ TẶNG Tìm từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói giảm nói tránh trong câu thơ sau?	Đã ngừng đập, một trái tim	Đã ngừng đập, một cánh chim đại bàng.	(Thu Bồn)ĐÁP ÁN:“Ngừng đập”CÂU HỎIĐÁP ÁN:+ Có 4 cách - Dùng từ đồng nghĩa - Dùng cách nói vòng - Dùng cách nói trống ( tỉnh lược) - Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩaCÂU HỎI Có mấy cách nói giảm nói tránh? Nêu rõ các cách? Nếu em là người làm nhân chứng ở tòa trong một sự việc nào đó. Em có nói giảm nói tránh không? Vì sao?CÂU HỎI ĐÁP ÁN- Em không nói giảm nói tránh- Vì nói như vậy không đúng với sự thật làm ảnh hưởng đến việc xét xử của sự việc đó.HỆ THỐNG BÀI HỌCHƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)