Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 98: Phần Tiếng Việt: Hành động nói - Hồ Thị Lý

Giáo viên: Hồ Thị LýTRÖÔØNG THCS GIO QUANGKiÓm tra bµi cò Em hãy cho biết hành động nói là gì?Có những kiểu hành động nói nào thường gặp? TrẢ LỜI* Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.* Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó.Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán,), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức,), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.TTC¸c hµnh ®éng nãiKiÓu c©u ph©n lo¹i theo môc ®Ých nãi1Tr×nh bµy (kÓ, t¶, nªu ý kiÕn, nhËn xÐt, x¸c nhËn, kh¼ng ®Þnh, dù b¸o, th«ng b¸o, b¸o c¸o, giíi thiÖu,)2Hái3§iÒu khiÓn (mêi, yªu cÇu, ra lÖnh, ®Ò nghÞ, ®e do¹, khuyªn, th¸ch thøc,)4Høa hÑn (høa, b¶o ®¶m,)5Béc lé c¶m xóc (c¶m ¬n, xin lçi, than phiÒn,)B¶ng ph©n lo¹i hµnh ®éng nãi: C©u nghi vÊnC©u trÇn thuËt C©u cÇu khiÕn C©u trÇn thuËt C©u c¶m th¸nTiÕt 98Hµnh ®éng nãi (tiÕp theo)I. C¸ch thùc hiÖn hµnh ®éng nãi:1. VÝ dô: (1) Tinh thÇn yªu n­íc còng nh­ c¸c thø cña quý. (2) Cã khi ®­îc tr­ng bµy trong tñ kÝnh, trong b×nh pha lª, râ rµng dÔ thÊy. (3) Nh­ng còng cã khi cÊt giÊu kÝn ®¸o trong r­¬ng, trong hßm.(4) Bæn phËn cña chóng ta lµ lµm cho nh÷ng cña quý kÝn ®¸o ®Òu ®­îc ®­a ra tr­ng bµy. (5) NghÜa lµ ph¶i ra søc gi¶i thÝch, tuyªn truyÒn, tæ chøc, l·nh ®¹o, lµm cho tinh thÇn yªu n­íc cña tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu ®­îc thùc hµnh vµo c«ng viÖc yªu n­íc, c«ng viÖc kh¸ng chiÕn.TIẾT 98: HÀNH ĐỘNG NÓI (TIẾP)Xác định kiểu câu và mục đích nói của các câu trong đoạn trích trên vào bảng tổng hợp dưới đây?KiÓu c©uMôc ®Ých nãiHµnh ®éng nãiC¸ch dïngC©u 1C©u 2C©u 3C©u 4C©u 5(1) Tinh thÇn yªu n­íc còng nh­ c¸c thø cña quý. (2) Cã khi ®­îc tr­ng bµy trong tñ kÝnh, trong b×nh pha lª, râ rµng dÔ thÊy . (3) Nh­ng còng cã khi cÊt giÊu kÝn ®¸o trong r­¬ng, trong hßm.(4) Bæn phËn cña chóng ta lµ lµm cho nh÷ng cña quý kÝn ®¸o ®Òu ®­îc ®­a ra tr­ng bµy. (5) NghÜa lµ ph¶i ra søc gi¶i thÝch, tuyªn truyÒn, tæ chøc, l·nh ®¹o, lµm cho tinh thÇn yªu n­íc cña tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu ®­îc thùc hµnh vµo c«ng viÖc yªu n­íc, c«ng viÖc kh¸ng chiÕn.1. VÝ dôTrÇn thuËtTrÇn thuËtTrÇn thuËtTrÇn thuËtTrÇn thuËtTr×nh bµyYªu cÇuTr×nh bµyTr×nh bµyYªu cÇuTr×nh bµyTr×nh bµyTr×nh bµy§iÒu khiÓn§iÒu khiÓnTrùc tiÕpTrùc tiÕpGi¸n tiÕpTrùc tiÕpGi¸n tiÕp(1) Tinh thÇn yªu n­íc còng nh­ c¸c thø cña quý (2) Cã khi ®­îc tr­ng bµy trong tñ kÝnh, trong b×nh pha lª, râ rµng dÔ thÊy .(3) Nh­ng còng cã khi cÊt giÊu kÝn ®¸o trong r­¬ng, trong hßm .(4) Bæn phËn cña chóng ta lµ lµm cho nh÷ng cña quý kÝn ®¸o ®Òu ®­îc ®­a ra tr­ng bµy.Sau khi đã xác định được hành động nói của các câu trong đoạn văn trên,chúng ta thấy,cũng là câu trần thuật nhưng chúng có thể có những mục đích khác nhau và thực hiện những hành động nói khác nhau; Vậy chúng ta có thể rút ra nhận xét gì về cách thực hiện hành động nói? Câu trần thuật thực hiện hành động nói trình bày, chúng ta gọi là cách dùng trực tiếp,câu trần thuật thực hiện hành động nói cầu khiến, chúng ta gọi là cách dùng gián tiếp .2. Ghi nhí:Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp). Béc lé c¶m xócHøa hÑn§iÒu khiÓnTr×nh bµyHáiC¶m th¸nNghi vÊnCÇu khiÕnTrÇn thuËtKiÓu c©uHµnh ®éng nãi++++T T++++GTGTGTGT+T TT TT TT TBµi tËp nhanh:H·y tr×nh bµy quan hÖ gi÷a c¸c kiÓu c©u trÇn thuËt, nghi vÊn, cÇu khiÕn, c¶m th¸n víi nh÷ng kiÓu hµnh ®éng nãi mµ em biÕt b»ng c¸ch ®¸nh dÊu (+) vµo « thÝch hîp vµo b¶ng d­íi ®©y. * CÇn nhí :Hµnh ®éng nãiKh¸i niÖmC¸c kiÓu hµnh ®éng nãiC¸ch thùc hiÖn hµnh ®éng nãi HáiTr×nh bµy§iÒu khiÓnBéc lé c¶m xócGi¸ntiÕpTrùctiÕpHøa hÑnII. LuyÖn tËpBµi 1: T×m c¸c c©u nghi vÊn trong bµi "HÞch t­íng sÜ" cña TrÇn Quèc Tuấn? Cho biÕt nh÷ng c©u Êy ®­îc dïng ®Ó lµm g×? Tr¶ lêi:1. Tõ x­a c¸c bËc trung thÇn nghÜa sÜ bá m×nh v× n­íc, ®êi nµo kh«ng cã? (thùc hiÖn hµnh ®éng kh¼ng ®Þnh) 2. Lóc bÊy giê, dÉu c¸c ng­¬i muèn vui vÎ pháng cã ®­îc kh«ng? ( thùc hiÖn hµnh ®éng phñ ®Þnh)3. Lóc bÊy giê, dÉu c¸c ng­¬i kh«ng muèn vui vÎ pháng cã ®­îc kh«ng? (thùc hiÖn hµnh ®éng kh¼ng ®Þnh)4. V× sao vËy? ( Dïng ®Ó hái )5. NÕu vËy, råi ®©y sau khi giÆc gi· dÑp yªn, mu«n ®êi ®Ó thÑn, h¸ cßn mÆt mòi nµo ®øng trong trêi ®Êt n÷a? (thùc hiÖn hµnh ®éng phñ ®Þnh)Bµi 2: NhiÒu ng­êi cã nhËn xÐt lµ trong c¸c bµi nãi, bµi viÕt cña m×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th­êng kªu gäi chiÕn sÜ, ®ång bµo b»ng nh÷ng c©u trÇn thuËt. H·y t×m nh÷ng c©u trÇn thuËt cã môc ®Ých cÇu khiÕn trong c¸c ®o¹n trÝch d­íi ®©y cña Ng­êi vµ cho biÕt h×nh thøc diÔn ®¹t Êy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo trong viÖc ®éng viªn quÇn chóng.a. V× vËy, nhiÖm vô thiªng liªng cña toµn d©n ta lóc nµy lµ ph¶i n©ng cao tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, tiÕn tíi hoµ b×nh thèng nhÊt Tæ quèc. HÔ cßn mét tªn x©m l­îc trªn ®Êt n­íc ta, th× ta cßn ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Êu, quÐt s¹ch nã ®i. §ång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam anh hïng, d­íi ngän cê vÎ vang cña mÆt trËn D©n téc Gi¶i phãng, liªn tôc tiÕn c«ng, liªn tôc næi dËy, kiªn quyÕt tiÕn lªn, giµnh lÊy th¾ng lîi hoµn toµn. Qu©n vµ d©n miÒn B¾c ra søc thi ®ua yªu n­íc, x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ lµm trßn nghÜa vô cña m×nh ®èi víi ®ång bµo miÒn Nam ruét thÞt().Bµi 3: NhiÒu ng­êi cã nhËn xÐt lµ trong c¸c bµi nãi, bµi viÕt cña m×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th­êng kªu gäi chiÕn sÜ, ®ång bµo b»ng nh÷ng c©u trÇn thuËt. H·y t×m nh÷ng c©u trÇn thuËt cã môc ®Ých cÇu khiÕn trong c¸c ®o¹n trÝch d­íi ®©y cña Ng­êi vµ cho biÕt h×nh thøc diÔn ®¹t Êy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo trong viÖc ®éng viªn quÇn chóng.b. Cuèi cïng, t«i ®Ó l¹i mu«n vµn t×nh th©n yªu cho toµn d©n, toµn §¶ng, cho toµn thÓ bé ®éi, cho c¸c ch¸u thanh niªn vµ nhi ®ång.() §iÒu mong muèn cuèi cïng cña t«i lµ : Toµn §¶ng, toµn dân ta ®oµn kÕt phÊn ®Êu, x©y dùng mét n­íc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giÇu m¹nh, vµ gãp phÇn xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp c¸ch m¹ng thÕ giíi. (Di chóc)=> C¸ch dïng gi¸n tiÕp nµy nh­ nh÷ng lêi t©m sù cña B¸c víi mäi ng­êi, t¹o ra sù ®ång c¶m s©u s¾c, nã khiÕn cho nh÷ng nguyÖn väng cña l·nh tô trë thµnh nguyÖn väng cña mçi ng­êi. Bµi 3: T×m c¸c c©u cã môc ®Ých cÇu khiÕn trong ®o¹n trÝch sau. Mçi c©u Êy thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt nh­ thÕ nµo? DÕ Cho¾t tr¶ lêi t«i b»ng mét giäng rÊt buån rÇu:- Th­a anh, em còng muèn kh«n nh­ng kh«n kh«ng ®­îc. §ông ®Õn viÖc lµ em thë råi, kh«ng cßn h¬i søc ®©u mµ ®µo bíi n÷a [.]. Hay b©y giê em nghÜ thÕ nµy.Song anh cho phÐp em míi d¸m nãi.. Råi DÕ Cho¾t loanh quanh, b¨n kho¨n. T«i ph¶i b¶o:- §­îc, chó mµy cø nãi th¼ng thõng ra nµo. DÕ Cho¾t nh×n t«i mµ r»ng:Anh ®· nghÜ th­¬ng em nh­ thÕ th× hay lµ anh ®µo gióp cho em mét c¸i ng¸ch sang bªn nhµ anh, phßng khi t¾t lửa tối ®Ìn cã ®øa nµo ®Õn b¾t n¹t th× em ch¹y sang Ch­a nghe hÕt c©u , t«i ®· hÕch r¨ng lªn, x× mét h¬i râ dµi. Råi ,víi bé ®iÖu khinh khØnh, t«i m¾ng:- Høc ! Th«ng ng¸ch sang nhµ ta? DÔ nghe nhØ! Chó mµy h«i nh­ có mÌo nh­ thÕ nµy, ta nµo chÞu ®­îc. Th«i, im c¸i ®iÖu h¸t m­a dÇm sïi sôt Êy ®i. §µo tæ n«ng th× cho chÕt! T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m.=> DÕ Cho¾t yÕu ®uèi nªn cÇu khiÕn nh· nhÆn, mÒm máng, khiªm tèn. DÕ MÌn û thÕ m¹nh giäng ra lÖnh, h¸ch dÞch.Bµi 4: Trong những c¸ch hái ®­êng sau ®©y, em nªn dïng nh÷ng c¸ch nµo ®Ó hái ng­êi lín? a. B¸c cã biÕt b­u ®iÖn ë ®©u kh«ng ¹? e. B¸c cã thÓ chØ gióp ch¸u b­u ®iÖn ë ®©u kh«ng ¹?c. B­u ®iÖn ë ®©u, h¶ b¸c?b. B¸c lµm ¬n chØ giïm ch¸u b­u ®iÖn ë ®©u ¹.d. ChØ giïm ch¸u b­u ®iÖn ë ®©u víi!Bµi 6: Sö dông c¸ch dïng gi¸n tiÕp ®Ó diÔn ®¹t c¸c hµnh ®éng sau:a. B¶o ng­êi kh¸c ®îi m×nh. c. Muèn ng­êi kh¸c tr¸nh ®­êng cho m×nh ®i.b. Muèn nhê b¹n gi¶i hé bµi tËp.d. Kªu gäi mäi ng­êi trong líp häc tËp.-> B¹n cã thÓ ®îi m×nh mét l¸t ®­îc kh«ng?-> B¹n lµm ¬n gióp m×nh gi¶i bµi to¸n nµy ®­îc kh«ng?BT6: Chọn hành động C a/Hơi kém lịch sự b/Hơi buồn cười c/Hợp lí nhấtBµi 5ViÕt mét ®o¹n ®èi tho¹i ng¾n. Trong ®o¹n ®èi tho¹i cã hµnh ®éng nãi ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.Mai: Hµ ¬i mai ®i th¨m Lan ®i! -> C¸ch dïng trùc tiÕp Hµ : õ! Nh­ng tr­íc khi ®i m×nh nhê cËu mét viÖc ®­îc kh«ng? Mai: ViÖc g× vËy? -> C¸ch dïng trùc tiÕpHµ : CËu lµm ¬n sang h­íng dÉn m×nh gi¶i nèt mÊy bµi tËp c« gi¸o ra h«m qua ®­îc chø? -> C¸ch dïng gi¸n tiÕpH­íng dÉn vÒ nhµ:Häc néi dung môc ghi nhí. Lµm bµi tËp sè 5 (sgk) ChuÈn bÞ bµi “ Héi tho¹i”.C¶m ¬n sù tham gia häc tËp tÝch cùc cña c¸c em häc sinh.C¶m ¬n c¸c thÇy, c« gi¸o ®· ®Õn dù giê víi líp.