Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 46: Câu ghép (Tiếp theo) - Trường THCS Cẩm Phúc

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ HỘI GIẢNG CẤP HUYỆNNăm học 2012-2013PHOØNG GIAÙO DUÏC HUYEÄN CẨM GIÀNGTRÖÔØNG TRUNG HOÏC CÔ SỞ CẨM PHÚC MÔN: NGỮ VĂN LỚP 8 TRƯỜNG THCS CẨM PHÚCKIỂM TRA BÀI CŨ 1. Thế nào là c©u ghÐp?“Bëi chµng ¨n ë hai lßngCho nªn phËn thiÕp long ®ong mét ®êi” (Ca dao)BëiCho nªnC©u ghÐp lµ nh÷ng c©u do hai hoÆc nhiÒu côm C-V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nµy ®­îc gäi lµ mét vÕ c©u.2. H·y ph©n biÖt c¸c vÕ c©u trong vÝ dô sau vµ cho biÕt c¸c vÕ c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng c¸ch nµo?VÝ dô trªn cã hai vÕ c©u cña mét c©u ghÐp. C¸c vÕ c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng quan hÖ tõ “Bëi” ë c©u lôc vµ “Cho nªn” ë c©u b¸t. Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô: a,Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp.///CCCVVV- V1- TiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp - V3- ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. a,Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp.(Ph¹m v¨n §ång)- Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép: Quan hệ nguyên nhân - kết quả.- Quan hệ nguyên nhân - kết quả được đánh dấu bằng quan hệ từ “bởi vì”.- V2- t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp  Nguyên nhân  Kết quả2. NhËn xÐt:I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:b, Nếu ai buồn phiền cau có thì gương cũng buồn phiền cau có theo. (Băng Sơn)//-> Quan hệ điều kiện (giả thiết)c, Hiệp sĩ Đôn -ki-hô-tê sống mơ mộng còn giám mã Xan -chô Pan -xa thì thực tế đến thực dụng.//-> Quan hệ tương phảnd, Trời  mưa to, gió  thổi mạnh.-> Quan hệ tăng tiếncàngcàngđ, Địch phải đầu hàng  là chúng bị tiêu diệt.e, Nạn nghiện thuốc lá còn nguy hiểm hơn cả ôn dịch . nó gặm nhấm sức khoẻ con người như tằm ăn lá dâu.hoặcvµ-> Quan hệ lựa chọn-> Quan hệ bổ sungg, Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. (Nguyên Hồng)-> Quan hệ tiếp nối, đồng thờih, Không nghe thấy tiếng súng bắn trả địch đã rút chạy.:-> Quan hệ giải thích Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)2. NhËn xÐt:I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:- Các vế của câu ghép có quan hệ ý nghĩa với nhau khá chặt chẽ. Quan hệ nguyên nhân, quan hệ giải thích, quan hệ điều kiện (giả thiết), quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, quan hệ bổ sung, quan hệ tiếp nối, quan hệ đồng thời.2. NhËn xÐt:- Mỗi quan hệ thường được đánh dấu bằng: những quan hệ từ, cặp quan hệ từ, cặp từ hô ứng nhất định.- Những quan hệ thường gặp: Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)- §Ó nhËn biÕt chÝnh x¸c quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u, trong nhiÒu tr­êng hîp, ta ph¶i dùa vµo v¨n c¶nh hoÆc hoµn c¶nh giao tiÕp. * Ghi nhớ: (Sgk/ 123)I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:2. Nhận xétII. LuyÖn tËp.Hoµn thµnh b¶ng sau:®iÒu kiÖn-gi¶ thiÕtDÊu hiÖu h×nh thøc th­êng gÆpQuan hÖ ý nghÜa c¸c vÕ c©u ghÐpnguyªn nh©nt­¬ng ph¶nt¨ng tiÕnlùa chänbæ sungtiÕp nèi®ång thêigi¶i thÝchV×...nªn; t¹i...nªn; nhê...nªnNÕu...th×; gi¸...th×; hÔ...th× Tuy...nh­ng; cßn....cµng...cµng.... hay, hoÆc kh«ng nh÷ng...mµ cßn; vµråi,.......võa ...võa .... nghÜa lµ, sau dÊu : 123456789 Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo) * Ghi nhớ: (Sgk/ 123)I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:II. LuyÖn tËp.Bµi 1/ 124-SGK. X¸c ®Þnh mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong nh÷ng c©u ghÐp? Mçi vÕ biÓu thÞ ý nghÜa g×? a. C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc)b, NÕu trong pho lÞch sö loµi ng­êi xo¸ ®i c¸c thi nh©n, v¨n nh©n vµ ®ång thêi trong t©m linh loµi ng­êi xo¸ ®i nh÷ng dÊu vÕt cña hä cßn l­u l¹i th× c¸i c¶nh t­îng nghÌo nµn sÏ ®Õn bùc nµo! (Hoµi Thanh “ ý nghÜa v¨n ch­¬ng”) a. C¶nh vËt chung quanh t«i / ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i /®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i /®i häc.- VÕ 1,2: nguyªn nh©n -kÕt qu¶ - VÕ 2,3: gi¶i thÝch-> Quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) - kÕt qu¶ Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)2. Nhận xét * Ghi nhớ: (Sgk/ 123)Lưu ý: Câu 2 phần e: Không có từ để nối hai vế câu ghép nhưng vẫn ngầm hiểu được quan hệ giữa hai vế câu là quan hệ nguyên nhân. ( “Vì yếu nên mới bị lẳng”)  Cần phải dựa vào văn cảnh mới xác định được câu ghépe, Hai ng­êi gi»ng co nhau, du ®Èy nhau, råi ai nÊy ®Òu bu«ng gËy ra, ¸p vµo vËt nhau ... KÕt côc, anh chµng “ hÇu cËn «ng lÝ” yÕu h¬n chÞ chµng con män, h¾n bÞ chÞ nµy tóm tãc l¼ng cho méy c¸i, ng· nhµo ra thÒm.-> Câu 2: Quan hệ nguyên nhân.-> C©u 1: Quan hÖ tiÕp nèiI. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:II. LuyÖn tËp.Bµi 2/ 124, 125-SGK Vµo mïa s­¬ng, ngµy ë H¹ Long nh­ ng¾n l¹i. Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s­¬ng tan, trêi míi quang. Buæi chiÒu, n¾ng võa nh¹t, s­¬ng ®· bu«ng nhanh xuèng mÆt biÓn. ( Thi S¶nh) a.C©u ghÐp:- Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s­¬ng tan, trêi míi quang. - Buæi chiÒu, n¾ng võa nh¹t, s­¬ng ®· bu«ng nhanh xuèng mÆt biÓn. ///// b.Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ: - C©u1: quan hÖ nguyªn nh©n - C©u2 : quan hÖ tiÕp nèi, ®ång thêi. c.Kh«ng nªn t¸ch mçi vÕ c©u trong mçi c©u ghÐp trªn thµnh mét c©u ®¬n v× c¸c vÕ c©u cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vÒ l«gic, thêi gian. Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)2. Nhận xét * Ghi nhớ: (Sgk/ 123)* Lưu ý: Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép tạo cách lập luận chặt chẽ, bộc lộ được thái độ, cách đánh giá sự vật, sự việc, diễn đạt rõ ý đồ và mục đích giao tiếp trong khi nói và viết.a) NÕu con ch­a ®i, cô NghÞ ch­a giao tiÒn cho, u ch­a cã tiÒn nép s­u th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®­îc. Không nên táchQuan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt)b)C©u ghÐpC©u ®¬nTh«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.Th«i! U van con. U l¹y con. Con th­¬ng thÇy, th­¬ng u. Con ®i ngay b©y giê cho u. (Gióp ta h×nh dung chÞ DËu nãi nh¸t gõng hoÆc nghÑn ngµo)(Gîi ra c¸ch nãi kÓ lÓ, van vØ thiÕt tha cña chÞ DËu) Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)I. Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u1. XÐt vÝ dô:2. NhËn xÐt:II. LuyÖn tËp.Bµi 4/ 124, 125-SGKBài tập nhóm ( theo bàn học sinh)Câu 1Cho câu ghép: Vì người đời vô tình nên cô bé bán diêm đã chết.Theo em có thể thay cặp quan hệ “Vì.nên” của câu trên bằng những cặp quan hệ từ: “Tại nên”, Nhờ nên” được không? Vì sao?Câu 2Cho câu ghép: Giá anh con trai không phẫn chí bỏ đi phu đồn điền cao su thì lão Hạc đâu phải sống lủi thủi như vậy.Theo em có thể thay cặp quan hệ từ “Giá . thì” của câu trên bằng những cặp quan hệ từ: “Nếu  thì”, “ Hễ  thì” được không? Vì sao? Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)Bài tập bổ sung Không nên thay Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)Câu 2:- Nếu  thì -> Có sắc thái trung tính .- Hễ  thì -> Thường dùng trong trường hợp một điều kiện được lặp lại thường xuyên .- Giá thì -> Mang ý nghĩa giả định.Câu 1:- Vì nên -> Trung hoà về sắc thái tình cảm .- Tại nên -> Sắc thái áp đặt, qui lỗi .- Nhờ nên -> Thường dùng đối với nguyên nhân tốt.2/ NÕu bµ con ®i lµm th× thËt con t«i chÕt oan4/ Vî t«i kh«ng ¸c nh­ng thÞ khæ qu¸ råi5/ Mäi ng­êi ®i hÕt cßn t«i ë l¹i3/ Gi¸ mµ trêi kh«ng m­a th× c¶ bän chóng m×nh kÐo nhau ra s©n vËn ®éng ®¸ bãng.6/ Tuy tuæi cao søc yÕu nh­ng Bác Hồ vÉn quyÕt t©m lªn ®­êng ®i chiÕn dÞch7/ M×nh ®äc hay t«i ®äc8/ Cuèi cïng m©y tan vµ m­a t¹nh.9/ Trêi næi giã råi mét c¬n m­a Ëp ®Õn.1/ T¹i nã chñ quan nªn nã ®· lµm sai bµi kiÓm tra. Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)=> Quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶.=> §iÒu kiÖn gi¶ thiÕt. => §iÒu kiÖn gi¶ thiÕt. => Quan hÖ t­¬ng ph¶n.=> Quan hÖ t­¬ng ph¶n.=> Quan hÖ t¨ng tiÕn.=> Quan hÖ lùa chän => Quan hÖ bæ sung ®ång thêi. => Quan hÖ nèi tiÕp. ? Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong các câu ghép sau:NHÓM 1:NHÓM 2:NHÓM 3:1. B¸c Hå lµ mét nhµ qu©n sù, ngo¹i giao xuÊt s¾c vµ B¸c cßn lµ mét nhµ v¨n nhµ th¬ lín.2. ChiÕc ®ß dõng bÕn vµ anh b­íc lªn bê.3. MÆc dï t«i ®· nãi nhiÒu lÇn nh­ng nã vÉn kh«ng nghe.4. B¹n sî t¸c h¹i cña r¸c th¶i ni l«ng hay b¹n b¹n sî khãi thuèc l¸?5.T«i ®ang rÊt vui: h«m nay t«i ®­îc c« gi¸o khen.6. §Ó ®éi v¨n nghÖ cña líp biÓu diÔn tèt th× c¸c b¹n cÇn luyÖn tËp nhiÒu h¬n.7. Ngoµi s©n, c¸c b¹n nam ®ang ®¸ cÇu vµ c¸c b¹n n÷ nhÈy d©y.1)T­¬ngph¶n2) Lùa chän3) Bæ sung4)TiÕp nèi5) §ång thêi6) Gi¶i thÝch7) Môc ®ÝchABC©u ghÐpQuan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©uC¸ch nèi vÕ c©uNguyªn nh©n§iÒu kiÖnDïng tõ cã t¸c dông nèiGi÷a c¸c vÕ cã dÊu : , ;Quan hÖ ý nghÜa kh¸ chÆt chÏDÊu hiÖu h×nh thøc T­¬ng ph¶nTiÕp nèiV¨n c¶nh – hoµn c¶nh giao tiÕpS¬ ®å kh¸i qu¸t kiÕn thøc: tiÕt 43-46...10 Em hãy viết mét c©u ghÐp có nội dung về bảo vệ môi trường. X¸c ®Þnh chñ ng÷ - vÞ ng÷ vµ quan hÖ ý nghÜa cña c©u ghÐp ®ã.Ví dụ: Bởi vì chúng ta /còn xả rác bừa bãi nên môi trường sống/ bị ô nhiễm nặng. ( Nguyên nhân – kết quả) Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)H­íng dÉn vÒ nhµ- Häc thuéc ghi nhí.- Hoµn thµnh c¸c bµi tËp cßn l¹i.- So¹n bµi DÊu ngoÆc ®¬n dÊu hai chÊm.- VËn dông sö dông c©u ghÐp trong giao tiÕp, trong viÕt v¨n. KÝnh chóc c¸c thÇy, c« gi¸o m¹nh kháe, h¹nh phóca] Tôi đi học rồi tôi lại về nhà. b] Tôi không hiểu nó là người xấu hay tốt ? c] Tôi năn nỉ mãi nhưng em tôi vẫn không nín. d] Nó đi đâu thì tôi đi đấy. e] Nó vừa mới đây giờ nó đã đi khuấtg] Chẳng những Trúc xinh đẹp mà bạn ấy còn rất thông minhh] Tuy cô ấy nghèo nhưng lại là một người lương thiện. Tiết 46. Tiếng Việt: CÂU GHÉP (tiếp theo)(Quan hệ tiếp nối)(Quan hệ lựa chọn)(Quan hệ tương phản)(Quan hệ điều kiện)( Quan hệ tiếp nối). (Quan hệ tăng tiến)(Quan hệ tương phản)Bài tập củng cố