Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 26: Cảm ứng ở động vật (Bản đẹp)

Chaøo möøng quyù thaày coâ 
Thaân chaøo caùc em 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
- Ứng động sinh trưởng là gì ? Nêu ví dụ ? Phân biệt ứng động sinh trưởng và không sinh trưởng ? 
Caûm öùng ôû ñoäng vaät 
Tieát 26 
Caûm öùng ôû ñoäng vaät 
B . 
Cho 1 vài VD về cảm ứng ở TV và ở ĐV? 
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
Khí hậu trở lạnh . 
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể . 
Cảm ứng ở động vật là gì ? 
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
Sâu bọ phản ứng với kích thích 
Cảm ứng ở ĐV có gì khác với cảm ứng ở TV? 
Cảm ứng : Cảm ứng là khả năng cơ thể động vật phản ứng lại các kích thích của môi trường (bên trong và bên ngoài cơ thể) để tồn tại và phát triển. 
- Ở động vật có tổ chức TK, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng . 
Vậy : 
- Phản xạ là gì ? 
	 Thực vật 
 Phản ứng chậm, phản ứng khó nhận thấy, hình thức phản ứng kém đa dạng. 
 Động vật 
 Phản ứng nhanh, phản ứng dễ nhận thấy, hình thức phản ứng đa dạng. 
 - Phân biệt đặc điểm cảm ứng: 	 
Phản xạ : Là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh trả lời lại các kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể . 
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
- Ở động vật có tổ chức TK, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng . Phản xạ thực hiện được là nhờ cung phản xạ . 
 Một cung phản xạ gồm các bộ phận : 
 + Bộ phận tiếp nhận KT ( thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm ). 
 + Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng . (HTK). 
 + Bộ phận thực hiện phản ứng ( cơ , tuyến ) 
Một cung phản xạ gồm những bộ phận nào ? 
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại . Hãy chỉ ra tác nhân kích thích , bộ phận tiếp nhận kích thích , bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin , bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên ? 
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
( Gai nhọn ) 
Bộ phận tiếp nhận kích thích 
Tác nhân kích thích 
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin 
Bộ phận thực hiện phản ứng 
 Hình thức , mức độ và tính chính xác của cảm ứng ở các loài ĐV khác nhau là khác nhau , chúng phụ thuộc vào mức độ tổ chức TK của chúng . 
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể , khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co. Sự co cơ đùi ếch trong trường hợp này có phải là phản xạ không ? Vì sao ? 
Từ hiện tượng trên ta có thể kết luận ntn về khả năng cảm ứng của tế bào và các cơ quan trong cơ thể ? 
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
Hoàn thành phiếu học tập sau ? 
Hệ thần kinh 
 Đặc điểm 
 Cấu tạo hệ TK 
 Động vật chưa có tổ chức thần kinh 
Động vật có hệ thần kinh dạng lưới 
Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch 
Ví dụ động vật 
Chưa có hệ thần kinh 
Phản ứng với kích thích bằng cách co toàn bộ cơ thể, do vậy tiêu tốn nhiều năng lượng. 
Các tế bào thần kinh tập hợp lại thành các hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài của cơ thể . 
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau bằng các sợi thần kinh. 
Phản ứng mang tính chất định khu, chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới. 
Hình thức cảm ứng là hướng động: Chuyển động đến các kích thích (hướng động dương) hoặc tránh xa kích thích (hướng động âm). Cơ thể phản ứng lại bằng chuyển động của cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh . 
Trùng giày , trùng biến hình 
Thủy tức 
Giun dep , đỉa , côn trùng 
Đặc điểm cảm ứng 
Trùng đế giầy 
Amip 
Nêu đại diện của động vật chưa có tổ chức thần kinh ? 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
Amip ........... ánh sáng chói 
 tránh 
Quan sát và cho biết hoạt động cảm ứng của chúng ? 
Cấu tạo của hệ thần kinh lưới ? 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
Kích thích 
Cảm ứng ở các loài động vật này diễn ra thế nào ? 
Phản ứng của thủy tức có phải là phản xạ không ? 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
Giun dẹp 
Đĩa 
Côn trùng 
▼ Tại sao HTK dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ ( như co 1 chân ) khi bị kích thích ? 
Đặc điểm cấu tạo hệ thần kinh dạng chuỗi hạch 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
 Đánh dấu x vào ô cho ý không đúng về ưu điểm cho hệ thần kinh dạng chuỗi hạch : 
 A – Nhờ có hạch TK nên số lượng của TBTK của động vật tăng lên . 
 B – Do các TBTK trong hạch nằm gần nhau và hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường . 
 C – Nhờ các hạch TK liên hệ với nhau nên kích thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân và tốn nhiều năng lượng . 
 D – Do mỗi hạch TK điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn , tiết kiệm năng lượng hơn so với HTK dạng lưới . 
X 
I I- CẢM ỨNG Ở NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU 
Mối quan hệ giữa cấu tạo hệ thần kinh và cảm ứng của động vật ?  Chiều hướng tiến hóa trong hình thức cảm ứng ? 
HTK DẠNG LƯỚI 
HỆ TK DẠNG CHUỖI HẠCH 
 ? 
A – C.Là khả năng cơ thể động vật phản ứng lại các kích thích của môi trường (bên trong và bên ngoài cơ thể) để tồn tại và phát triển. 
B – Các phản xạ không điều kiện , giúp bảo vệ cơ thể 
C – Là sự thích nghi của cơ thể , do các hoocmon điều khiển 
D – Các phản xạ có điều kiện , giúp cơ thể thích nghi với môi trường 
Ở động vật , cảm ứng là : 
Hình thức và mức độ phản ứng được quyết định bởi : 
A – Hệ thần kinh 
B – Thụ quan 
C – Cơ hoặc tuyến 
D – Dây thân kinh 
Ý nào không đúng đối với động vật đơn bào ?: 
A – Tiêu tốn năng lượng 
B – Thông qua phản xạ 
C – Co rút chất nguyên sinh 
D – Chuyển động cả cơ thể 
Ở thủy tức , khi bị kích thích một điểm trên cơ thể thì : 
A – Một phần cơ thể phản ứng 
B – Chỉ điểm đó phản ứng 
C – Toàn cơ thể phản ứng 
D – Phần tua phản ứng 
C 
H 
U 
Ỗ 
I 
H 
Ạ 
C 
H 
C 
U 
N 
G 
P 
H 
Ả 
N 
X 
Ạ 
A 
M 
I 
P 
L 
Ứ 
Ớ 
I 
Ứ 
N 
G 
Đ 
Ộ 
N 
G 
H 
Ứ 
Ớ 
N 
G 
Đ 
Ộ 
N 
G 
 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
 Hệ thần kinh của đĩa , châu chấu  thuộc dạng này . 
1- Có 9 ký tự 
 Phản xạ thực hiện được là nhờ vào tổ chức này . 
2- Có 10 ký tự 
 Tên của 1 loài động vật đơn bào chưa có tổ chức thần kinh . 
3- Có 4 ký tự 
 Hệ thần kinh của Sao biển , thuỷ tức  thuộc dạng này . 
4- Có 4 ký tự 
 Hình thức phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng được gọi là gì ? 
5- Có 7 ký tự 
6- Có 9 ký tự 
 Hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng xác định được gọi là gì ? 
 
VỀ NHÀ 
2- Soạn bài mới , chú ý nội dung sau : 
 Sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống . 
1- Học bài cũ , trả lời các câu hỏi Sgk . 
CHUÙC CAÙC EM HOÏC TAÄP 
ÑAÏT KEÁT QUAÛ TOÁT 
Chaân thaønh caûm ôn quyù thaày coâ 
ñaõ veà döï veà lôùp 11C9