Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 29: Điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh (Chuẩn kiến thức)

CHÀO MỪNG THẦY CÔ VÀ CÁC EM 
VỀ DỰ TIẾT HỌC! 
Goùp nhöõng kieán thöùc nhoû ñeå môû ra khung trôøi môùi 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
1.Ở trạng thái nghỉ , bên trong tế bào có nồng độ Na + ,K + như thế nào ? 
a.Na + có nồng độ cao hơn ngoài tế bào 
b.K + có nồng độ thấp hơn ngoài tế bào 
c.K + có nồng độ cao hơn ngoài tế bào 
d.Na + có nồng độ bằng nồng độ ngoài tế bào 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
2.Vai trò của bơm Na-K khi tế bào ở 
trạng thái nghỉ 
a.Chuyển Na + từ ngoài màng vào trong màng tế bào 
b.Chuyển K + từ ngoài màng vào trong màng tế bào 
c.Chuyển K + từ trong màng ra ngoài màng tế bào 
d.Chuyển Na + từ trong màng ra ngoài màng tế bào 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
3.Khi tế bào ở trạng thái nghỉ ngơi 
a.Cổng Na + và K + cùng mở 
b.Cổng Na + và K + cùng đóng 
c.Cổng K + đóng và Na + mở 
d.Cổng K + mở và Na + đóng 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
4. Cơ chế hình thành điện thế nghỉ do : 
 a. Do sự phân bố các ion ở hai bên màng tế bào , sự di chuyển của ion qua màng tế bào ( quan trọng nhất là ion K+ và ion Na+). 
 b. Tính thấm có chọn lọc của màng tế bào với ion. 
 c. Bơm Na-K. 
 d. Cả a,b,c . 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
BÊN TRONG TẾ BÀO 
BÊN NGOÀI TẾ BÀO 
MÀNG TẾ BÀO 
CỔNG K + 
CỔNG Na + 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐIỆN THẾ NGHỈ 
BÀI: 29 
ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG 
VÀ SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH 
I. Điện thế hoạt động 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
Điện thế nghỉ 
Kích thích 
‰ giây 
+50 
+40 
+30 
+20 
0 
-10 
+10 
-20 
-30 
-40 
-50 
-60 
-70 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
mV 
Giai đoạn mất phân cực 
Giai đoạn đảo cực 
Giai đoạn tái phân cực 
I. Điện thế hoạt động : 
1.Đồ thị điện thế hoạt động 
 Bằng cách nào người ta xác định được khi tế bào bị kích thích sẽ xuất hiện điện thế hoạt động ? 
 Qua đồ thị ở hình 29.1 cho ta biết những thông tin gì ? 
- 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
 Vậy thế nào là điện thế hoạt động ? 
- Điện thế hoạt động : Là sự thay đổi điện thế giữa trong và ngoài màng khi nơron bị kích thích. 
I.Điện thế hoạt động : 
1. Đồ thị điện thế hoạt động 
- Đồ thị điện thế hoạt động ; gồm 3 giai đoạn : mất phân cực ( khử cực ), đảo cực và tái phân cực . 
2 Cô cheá hình thaønh ñieän theá hoaït ñoäng : 
- Nguyên nhân là do: sự thay đổi tính thấm của màng đối với các ion thay đổi, gây nên sự khử cực (khi Na+ từ ngoài vào tế bào) - đảo cực (Na+ tiếp tục vào) - tái phân cực (khi K+ từ trong tế bào ra ngoài). 
Các giai đoạn 
Cổng Ion 
( mở,đóng ) 
Ion qua màng 
Tác dụng 
( hiện tượng gì ?) 
Mất phân cực 
Đảo cực 
Tái 
 phân cực 
Cổng Na + mở 
Na + 
Na + tích điện dương đi vào màng TB làm trung hòa điện tích âm ở mặt trong tế bào gây nên mất phân cực 
Cổng Na + mở 
Na + 
Na + tiếp tục vào dư thừa làm cho mặt trong tế bào tích điện dương so với mặt ngoài tích điện âm gây nên đảo cực . 
Cổng Na + đóng 
 K + mở 
K + 
K + đi ra mang theo điện tích dương nên làm cho mặt ngoài màng tế bào mang điện tích dương , gây nên tái phân cực . 
I. Điện thế hoạt động : 
2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động 
Vì sao khi cổng Na + mở Na + ồ ạt từ ngoài vào trong tế bào 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
BÊN TRONG TẾ BÀO 
BÊN NGOÀI TẾ BÀO 
MÀNG TẾ BÀO 
CỔNG K + 
CỔNG Na + 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Mất phân cực 
Đảo cực 
Na 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
K 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
BÊN TRONG TẾ BÀO 
BÊN NGOÀI TẾ BÀO 
MÀNG TẾ BÀO 
Na 
Na 
Na 
Na 
Na 
CỔNG K + 
CỔNG Na + 
Đảo cực 
Tái phân cực 
- - - - - - - - - - - - - - - - - 
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + 
ATP 
ADP 
2K + 
BƠM Na-K 
NGOÀI TB 
TRONG TB 
2K + 
MÀNG TB 
2K + 
2K + 
2K + 
2K + 
2K + 
2K + 
3Na + 
Na + 
3Na + 
3Na + 
3Na + 
3Na + 
3Na + 
 Sau ba giai đoạn : Na + bên trong nhiều , K + bên ngoài nhiều . 
 Để duy trì nồng độ ion Na+ bên ngoài nhiều , K+ bên trong nhiều của trạng thái điện thế nghỉ , thì cần có sự trả lại ion, quá trình này nhờ hoạt động của bơm Na-K 
 Sau ba giai đoạn chênh lệch điện tích đã trở lại – 70mV nhưng ion trong và ngoài màng thay đổi như thế nào so với trước ? 
Na + 
Na + 
I. ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG : 
II. SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN SỢI THẦN KINH 
Sợi thần kinh không có bao miêlin 
 Sợi thần kinh có bao miêlin 
Bao miêlin 
Eo Ranvie 
NỘI DUNG 
KHÔNG CÓ BAO MIÊLIN 
CÓ BAO MIÊLIN 
Cách lan truyền 
Cơ chế 
Tốc độ 
XTK lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng khác kề bên . 
Do mất phân cực,đảo cực và tái phân cực liên tiếp hết vùng này sang vùng khác trên sợi thần kinh 
Tốc độ chậm : 3-5m/s 
XTK lan truyền theo cách nhảy cóc từ eo Ranvie này đến eo Ranvie khác 
Do mất phân cực,đảo cực và tái phân cực liên tiếp từ eo Ranvie này sang eo ranvie khác trên sợi thần kinh 
Tốc độ nhanh : 100m/s 
 Nghiên cứu SGK và quan đoạn phim sau để hoàn thành phiếu học tập ; 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
1. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin 
+ 
+ 
+ 
+ 
 - 
- 
- 
- 
A 
B 
C 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
- 
D 
Bao Miêlin 
Eo Ranvie 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
1.Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin 
+ 
+ 
+ 
+ 
 - 
- 
- 
- 
A 
B 
C 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
- 
D 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
Trên sợi thần kinh không có bao miêlin, xung thần kinh truyền liên tục từ vùng này sang vùng khác kế tiếp. 
- Trên sợi thần kinh có bao miêlin, xung thần kinh truyền theo kiểu nhảy cóc từ eo Ranvie này sang eo Ranvie tiếp theo  tốc độ truyền xung nhanh hơn trên sợi không có bao miêlin. 
II. LAN TRUYEÀN XUNG THAÀN KINH TREÂN SÔÏI THAÀN KINH: 
Taïi sao ñieän theá hoaït ñoäng lan truyeàn treân sôïi TK coù bao mieâlin theo loái “ nhaûy coùc ”? 
Vì mieâlin coù tính chaát caùch ñieän , neân khoâng khöû cöïc vaø ñaûo cöïc ôû vuøng coù bao mieâlin . 
CÂU LỆNH SGK 
 Xung thaàn kinh lan truyeàn theo caùc boù sôïi thaàn kinh coù bao mieâlin töø voû naõo xuoáng ñeán caùc cô ngoùn chaân laøm ngoùn chaân co laïi . Haõy tính thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân ( bieát chieàu cao cuûa ngöôøi naøo ñoù laø 1,6 m, toác ñoä lan truyeàn laø 100 m/ giaây ). 
Thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân laø : 
1,6 m : 100 m / giaây = 0,016 giaây 
Giải : 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
+ 
+ 
+ 
+ 
 - 
- 
- 
- 
A 
B 
C 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
+ 
- 
D 
Khi xung thần kinh lan truyền từ A sang B, xung ở B kích thích C tại sao lại không kích thích trở lại A? 
Do điểm A đang bị khử cực và đảo cực , hưng tính giảm , đang ở giai đoạn bị trơ không nhận kích thích nên xung không truyền trở lại . 
 Sau 1 thôøi gian daøi lao ñoäng trí oùc caêng thaúng thì khaû naêng nhaän vaø traû lôøi kích thích cuûa teá baøo thaàn kinh giaûm xuoáng , daãn ñeán khaû naêng tieáp thu baøi giaûm , caàn phaûi nghæ ngôi ñeå khoâi phuïc trôû veà nhö cuõ . 
	  Taïi sao sau 45 phuùt hoïc baøi caêng thaúng caàn coù 5 – 10 phuùt giaûi lao ? 
Caù Ñuoái 
Ñieän phaùt ra laø 60V 
Caù Chình 
Ñieän phaùt ra laø 600V 
Caù Nheo 
Ñieän phaùt ra laø 400V 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN. 
 CHÀO TẠM BIỆT!