Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 30: Sự lan truyền điện thế hoạt động qua xinap (Chuẩn kiến thức)

Bài 30: 
 TRUYỀN TIN QUA XINÁP 
Xung thần kinh từ một nơ ron 
cĩ thể truyền đến những tế bào nào ? 
Tế bào trước xinap 
xinap 
xinap 
xinap 
Tế bào sau xinap 
A 
cơ 
B 
Tuyến 
C 
Xináp được định nghĩa như thế nào ? 
I. KHÁI NIỆM XINÁP 
- Xináp : là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với 
tế bào thần kinh , giữa tế bào thần kinh với loại tế 
bào khác như tế bào cơ , tế bào tuyến  
Theo khái niệm trên thì cĩ bao nhiêu kiểu xináp ? 
 Đĩ là những kiểu nào ? 
- Cĩ 3 kiểu xináp là : + xináp thần kinh - thần kinh 
 + xináp thần kinh - cơ 
 + xináp thần kinh - tuyến 
Tế bào trước xinap 
xinap 
xinap 
xinap 
Tế bào sau xinap 
A 
cơ 
B 
Tuyến 
C 
Xináp 
thần kinh – thần kinh 
Xináp 
thần kinh - cơ 
Xináp 
thần kinh – tuyến 
II.CẤU TẠO XINÁP HĨA HỌC 
Thế nào là xináp hĩa học ? 
II.CẤU TẠO XINÁP HĨA HỌC 
Xináp hĩa học : là loại xináp mà thơng tin được truyền qua khe xináp đến màng sau nhờ các chất trung gian hĩa học chứa trong bĩng xináp . 
1.Khái niệm 
2. Cấu tạo 
Ti thể 
Màng sau xináp 
Thụ quan tiếp nhận chất trung gian hĩa học 
Khe xináp 
Túi chứa chất trung gian hĩa học 
Chùy xináp 
Màng trước 
xináp 
Hình 4. Sơ đồ cấu tạo xinap hĩa học 
Gồm 3 thành phần : cúc xinap , khe xinap , màng sau xinap 
a) Cúc xinap 
Đầu tận cùng của sợi trục thần kinh , hơi phồng ra có màng bao bọc . Trong cúc có chứa ti thể và các bóng chức chất hoá học trung gian . 
- Ti thể có chức năng oxi hoá chất để tạo năng lượng cung cấp cho hoạt động của xinap . 
- Bóng hoá chất : chứa chất trung gian hoá học : axêtilcôlin . Noradrênalin  
b) Khe xinap 
Nằm giữa màng trước và màng sau xinap . Kích thước khe xinap thay đổi tuỳ theo loại xinap trên 
c) Màng sau xinap 
Màng của bộ phận được điều khiển bởi cúc xinap của sợi trục thần kinh trên màng và có chứa các thụ thể nhạy cảm với chất trung gian hoá học . 
III.QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP 
Thơng tin truyền đến xináp dưới dạng gì ? 
Thơng tin dưới dạng xung thần kinh khi đến xináp 
tiếp tục được truyền qua xináp . 
Quá trình truyền tin 
 qua xináp 
Truyền tin qua xináp 
Tái tổng hợp chất 
trung gian hĩa học 
Hãy quan sát và trình bày quá trình truyền tin qua 
 xinap đối với chất trung gian hoá học là axêtilcôlin ? 
 Ca 2+ 
Hình 5. Quá trình truyền 
tin qua xinap 
: Axêtincơlin 
Diễn biến từng 
giai đoạn ? 
 Ca 2+ 
a. Xung thần kinh đến làm Ca 2+ đi vào trong chùy xinap . 
b. Ca 2+ vào làm túi chứa axetylcơlin gắn vào màng trước và vỡ ra , giải phĩng axêtylcơlin vào khe xinap . 
c. Axetylcơlin gắn vào thụ quan trên màng sau và làm xuất hiện điện thế hoạt động lan truyền đi tiếp . 
Khi màng trước xináp vỡ ra giải phĩng rất nhiều 
chất trung gian hĩa học thì tại sao chất trung gian 
hĩa học khơng bị ứ đọng ở màng sau ? 
 Enzim axêtylcơlinesteraza ở màng sau sẽ phân hủy axêtylcơlin thành axêtat và cơlin . 
2 chất này quay lại màng trước , vào trong chùy và được tổng hợp lại thành axêtylcolin chứa trong túi . 
Hình 6 . Quá trình tái tổng hợp axêtincơlin 
 Với hàng loạt xung thần kinh đi tới , 
vậy tại sao xináp cĩ thể đáp ứng đầy đủ 
các chất trung gian hĩa học ? 
* Sự tái tổng hợp chất trung gian hĩa học 
Sau khi điện thế hoạt động hình thành ở màng sau 
và lan truyền đi tiếp , chất trung gian hĩa học 
 sẽ được tái tạo . 
Màng sau 
axetat 
colin 
Khe xináp 
Axetincolin 
axetincolinesteraza 
Tái tổng hợp 
Chùy 
Bĩng xináp 
Axetincolin 
Màng trước 
Nếu axêtincơlin khơng bị phân giải ở và ứng động 
lại ở màng sau thì các hưng phấn sẽ như thế nào ? 
Và sẽ gây là hiện tượng gì ? 
Nếu màng sau mất khả năng nhận cảm axêtincơlin , 
thì hưng phấn ở màng sau cĩ được tạo thành khơng 
 T¹i sao tin ®­ ỵc truyỊn qua xin¸p chØ theo mét chiỊu tõ mµng tr­íc qua mµng sau mµ kh«ng thĨ theo chiỊu ng­ỵc l¹i? 
Xin áp điện : cÊu t¹o tõ c¸c kªnh i«n nèi gi÷a 2 tÕ bµo c¹nh nhau 
CỦNG CỐ 
 1- Điện thế hoạt động lan truyền theo xináp từ 
 màng trước về màng sau xináp là do : 
a- Chuỳ xináp có túi chứa axêtylcholin 
b- Màng trước xináp không có thụ thể 
c- Màng sau xináp không có chứa axêtylcholin 
d- Chuỳ xináp không có túi chứa axêtylcholin 
b- Màng trước xináp không có thụ thể 
3- Cơ chế truyền tin qua xinap giúp gì cho hoạt động của cơ thể động vật ? 
2- Hãy chọn câu đúng về xinap 
c- Xinap là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh khác hay tế bào cơ , tế bào tuyến 
d- Tất cả các xinap đều có chứa chất 
trung gian hóa học là axetyncolin 
b- Truyền tin qua xinap hóa học không cần 
chất trung gian 
a- Xinap là diện tiếp xúc của các tế bào 
cạnh nhau 
c- Xinap là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh khác hay tế bào cơ , tế bào tuyến 
DẶN DÒ 
Trả lời câu hỏi SGK 1, 2 ,3,4 
Đọc mục “ em có biết ” 
Đọc , nghiên cứu bài 31 SGK : 
	 Cho ví dụ về tập tính bẩm sinh và 
tập tính học được ở động vật mà em biết