Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Bài 13: Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen (Chuẩn kĩ năng)

NĂM HỌC 
KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ GIÁO 
VÀ CÁC EM HỌC SINH 
0 
 2009- 2010 
SINH HỌC 12 
Kiểm tra bài cũ 
Gen 
1 
2 
Tính trạng 
A 
B 
	Ở hoa anh thảo , màu sắc hoa được quy định bởi một cặp gen gồm 2 alen,gen nằm trên NST thường , hoa đỏ là trội hoàn toàn so với hoa trắng . Lai giống hoa đỏ thuần chủng với giống hoa trắng thuần chủng . Tìm tỉ lệ kiểu gen,kiểu hình ở F 1 ,F 2 . 
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG 
ĐẾN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
Tiết 63 
( Tiết 1) 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA KIỂU GEN, MÔI TRƯỜNG VÀ KIỂU HÌNH. 
1/ Thí nghiệm : 
 - Đối tượng : Cây hoa anh thảo 
	+ Giống hoa đỏ thuần chủng có kiểu gen : AA 
	+ Giống hoa trắng có kiểu gen : aa 
- Trồng giống hoa đỏ thuần chủng : ở 35 0 C cho hoa màu trắng , thế hệ sau trồng ở 20 0 C cho hoa màu đỏ 
AA 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
aa 
aa 
20 o C 
35 o C 
aa 
P 
F1 
F2 
- Trồng giống hoa tr ắ ng ở 2 điều kiện nhiệt độ đều cho hoa màu trằng 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
AA 
2. Kết luận 
- Bố mẹ không truyền đạt cho con những tính trạng hình thành sẵn mà truyền đạt một kiểu gen. 
 Kiểu gen quy định khả năng phản ứng của 
cơ thể trước điều kiện môi trường . 
aa 
aa 
20 o C 
35 o C 
aa 
P 
F1 
F2 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
AA 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
AA 
- Kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen với môi trường 
	 Kiểu gen + Môi trường → Kiểu hình 
VD: Lợn Ỉ Nam Định tối đa:50kg 
VD: Ở cừu : 
Gen H: có sừng , gen này trội ở con đực,lặn ở con cái 
Gen h: không sừng 
Con đực 
Con cái 
KH 
KG 
HH 
hh 
Hh 
Có sừng 
Có sừng 
Không sừng 
Có sừng 
Không sừng 
Không sừng 
VD: Giống thỏ Himalaya có bộ lông trắng muốt trên toàn 
thân , ngoại trừ các đầu mút cuả cơ thể như tai, bàn chân , 
đuôi và mõm có màu lông đen 
Toàn thân  lông trắng 
Tai, bàn chân , đuôi , mõm  lông đen 
TNCM : Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnh 
KQ : Ở lưng lông mọc có màu đen 
TB ở đầu mút cơ thể t 0 thấp  
T/h mêlanin  Lông đen 
TB ở vùng thân có t 0 cao ko T/h Melanin Lông trắng 
VD : Các cây cẩm tú cầu có cùng kiểu gen nhưng màu hoa khác nhau 
tuỳ thuộc vào độ pH cuả đất 
pH > 7 
pH = 7 
pH < 7 
Trong quá trình biểu hiện kiểu hình , kiểu gen còn chịu nhiều tác động khác nhau của môi trường gồm : 
 + Môi trường bên trong : giới tính  
 + Môi trường ngoài : pH,nhiệt độ  
- Tác động của môi trường tuỳ thuộc vào từng loại tính trạng . 
 VD: Ở bò : 
- Tỉ lệ bơ trong sữa 
Chăm sóc tốt 
Ít thay đổi 
- Sản lượng sữa 
Chăm sóc tốt 
Chăm sóc không tốt 
thay đổi nhiều 
Chăm sóc không tốt 
Kiểu gen + Môi trường → Kiểu hình 
Trong sản xuất , các yếu tố : giống , kỹ thuật canh tác , năng suất ; yếu tố nào là kiểu gen , yếu tố nào là kiểu hình , yếu tố nào là môi trường ? 
Giống + Kĩ thuật canh tác Năng suất 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
AA 
II. THƯỜNG BIẾN 
1. Thường biến 
a. Ví dụ 
b. khái niệm : 
Thường biến là những biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen , phát sinh trong quá trình phát triển cá thể dưới ảnh hưởng của môi trường . 
Ở NƯỚC 
Ở CẠN 
Loài cáo Bắc cực , Nam cực 
Mùa hè 
Mùa đông 
Dừa nước 
“ phao ” trắng , xốp , thân mềm nổi trên mặt nước 
Không có phao , thân thảo thích nghi với lối sống ở cạn 
Lông dày , trắng lẫn với màu tuyết 
Lông mỏng , nâu sẫm hoặc xám đen lẫn với màu đất , cát 
Phiếu số 1: Đặc điểm - ý nghĩa của thường biến 
Thảo luận : (3 phút ) 
Hãy bàn luận vê ̀ các vấn đê ̀ vê ̀ thường biến sau đây : 
– Thường biến có di truyền được hay không ? Vì sao ? 
– Thường biến xuất hiện mang tính đồng loạt hay không đồng loạt ? Theo hướng xác định hay không theo hướng xác định ? 
– Thường biến có ý nghĩa gi ̀? 
Mùa thu 
Mùa đông 
20 o C 
35 o C 
AA 
AA 
P 
F1 
F2 
35 o C 
AA 
 - Không di truyền 
- Xuất hiện đồng loạt , theo hướng xác định 
d. Ý nghiã 
Giúp SV phản ứng linh hoạt hình trước 
 sự thay đổi của môi trường 
c. Đặc điểm 
2. Phân biệt thường biến - đột biến 
C ác vấn đề 
THƯỜNG BIẾN 
ĐỘT BIẾN 
B ản chất khái niệm 
Nguyên nhân 
Đặc điểm 
Ý nghĩa 
Ví dụ 
Phiếu số 2:Phân biệt thường biến - đột biến : 
Thảo luận (3 phút ): Hãy phân biệt thường biến - đột biến về các điểm sau : 
Các vấn đề 
THƯỜNG BIẾN 
ĐỘT BIẾN 
B ản chất Khái niệm 
Nguyên nhân 
Đặc điểm 
Ý nghĩa 
Ví dụ 
 Làm biến đổi kiểu gen  biến đổi kiểu hình . 
Làm biến đổi kiểu hình , không làm biến đổi kiểu gen. 
Do các nhân tố gây đột biến 
 Do môi trường tác động 
- Cây bàng rụng lá vào mùa đông 
Bệnh bạch tạng 
  Di truyền được . 
  Xuất hiện riêng lẻ , vô hướng 
  Không di truyền được . 
  Xuất hiện đồng loạt , định 
hướng 
Đa số có hại nhưng là nguồn nguyên liệu cho tiến hóa và chọn giống . 
Có lợi , giúp sinh vật thích ngi với môi trường , có ý nghĩa gián tiếp với tiến hóa và chọn giống . 
Ngùa con b¹ch t¹ng 
Người nhiều ngón 
Hươu 6 chân 
Vịt con 4 chân 
 Cây rụng lá và ra lá non 
Gấu Bắc Cực 
Củng cố : 
Chọn câu trả lời đúng nhất 
?/ Nguyên nhân tạo ra thường biến là : 
 A. Tác động trực tiếp của môi trường 
B. Sự thay đổi cấu trúc của gen 
 C. Sự thay đổi cấu trúc của NST 
 D. Sự thay đổi số lượng của NST 
1.A 
?. Kiểu hình của một cơ thể phụ thuộc vào . 
Kiểu gen 
Điều kiện môi trường 
Kiểu gen và điều kiện môi trường 
Các tác nhân đột biến trong môi trường và quy luật di truyền chi phối các tính trạng . 
Sai 
Sai 
Sai 
Đúng 
A 
B 
C 
D 
 Câu nói : Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “má lúm đồng tiền ” có chính xác hay không ? Nếu cần thi ̀ phải sửa lại câu nói này như thê ́ nào ? 
Đáp án : 
 Không chính xác , va ̀ sửa lại : Cô ấy được mẹ truyền cho kiểu gen quy định tính trạng “má lúm đồng tiền ”. 
 Một sô ́ ba ̀ con nông dân đa ̃ mua hạt ngô lai có năng suất cao vê ̀ trồng nhưng cây ngô lại không cho hạt . Gia ̉ sư ̉ công ti giống đa ̃ cung cấp hạt giống đúng tiêu chuẩn . Hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến tính trạng cây ngô không cho hạt trong trường hợp trên . 
Đáp án : 
 Do các hạt giống ngô trên được gieo trồng trong điều kiện thời tiết không thích hợp . 
 Xin ch©n thµnh c¶m ¬n 
Xin kÝnh chµo vµ hÑn gÆp l¹i ! 
?/ Đặc điểm của thường biến là : A. Xảy ra không xác định B. Mang tính chất cá thể C. Không tương ứng với điều kiện môi trường D. Đồng loạt , tương ứng với điều kiện môi trường 
?/ Câu có nội dung sai trong các câu sau : A. Trong quá trình di truyền , bố mẹ không truyền cho con những tính trạng có sẵn mà truyền cho con kiểu gen quy định tính trạng đó B. Kiểu gen quy định khả năng phản ứng của cơ thể trước môi trường C. Kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen và môi trường D. Thường biến phát sinh phải thông qua con đường sinh sản 
3.D 
4.D 
A 
B 
C 
D 
?. Điều nào sau đây không đúng với thường biến 
Di truy ền được 
Phát sinh trong đời cá thể không do biến đổi KG 
Phát sinh trong đời cá thể dưới ảnh hưởng của môi trường 
Là những biến đổi KH có cùng KG 
Sai 
Sai 
Sai 
Đúng 
A 
B 
C 
D 
?. Sự phụ thuộc của tính trạng vào KG ntn ? 
Tính trạng số lượng phụ thuộc chủ yếu vào KG 
Tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào KG 
Tính trạng chất lượng ít phụ thuộc chủ yếu vào KG 
Bất kỳ loại tính trạng nào cũng phụ thuộc vào KG 
Sai 
Sai 
Sai 
Đúng 
Tại sao các nha ̀ khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng một giống lúa duy nhất ( cho du ̀ đo ́ là giống lúa có năng suất cao ) trên một diện tích rộng lớn trong cùng một vụ? 
Đáp án : 
 Vì chúng ta không thê ̉ dư ̣ đoán được sư ̣ biến đổi của thời tiết . Nếu trồng một loại giống khi thời tiết gặp bất lợi thi ̀ toàn bô ̣ cây sẽ chết . Do đo ́ chúng ta nên trồng nhiều loại giống trên một mảnh ruông rộng lớn trong cùng một vụ đê ̉ khi thời tiết thay đổi ít nhất cũng thu được một vài giống cho thu hoạch