Bài giảng môn Vật lí Lớp 10 - Bài 34: Chất rắn kết tinh. Chất rắn vô định hình (Chuẩn kĩ năng)

CHẤT RẮN 
Bài 50: 
CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG 
SỰ CHUYỂN THỂ 
CHƯƠNG VII: 
N Ộ I DUNG CHÍNH 
Chất rắn kết và chất rắn vô định hình 
1 
2 
3 
Tinh thể và mạng tinh thể 
Vật rắn đơn tinh thể và vật rắn đa tinh thể 
4 
5 
Chuyển động nhiệt ở chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hính 
Tính dị hướng 
1. Chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình 
Muối ăn 
Thạch anh 
Nhựa thông 
Hắc ín 
Quan sát: Cho bốn ảnh chụp của bốn vật rắn. 
Hình dạng bên ngoài của chúng có gì khác nhau? 
 Thế nào là chất rắn? 
 Các chất ở trạng thái rắn được gọi là  chất rắn . 
Hình dạng của muối ăn và thạch anh có những cạnh thẳng, mặt phẳng, góc đa diện. 
 Nhựa thông và hắc ín không có hình dạng cụ thể . 
 Chất rắn được chia thành 2 loại: chất rắn kết tinh (như muối, thạch anh,...) và chất rắn vô định hình (như nhựa thông, hắc ín,). 
  Về hình dạng bên ngoài, chất rắn kết tinh có dạng hình học , còn chất rắn vô định hình không có dạng hình học 
Lưu ý: một số chất rắn như đường, lưu huỳnh.. có thể tồn tại ở dạng tinh thể hay vô định hình tùy thuộc vào việc người ta làm nó rắn lại như thế nào . 
2. Tinh thể và mạng tinh thể 
 Tinh thể là gì? 
Tinh thể là những kết cấu rắn có dạng hình học xác định. 
 C ấu trúc tinh thể muối ăn 
Tinh thể Muối ăn có dạng hình lập phương được cấu trúc bỡi các ion Cl- và Na+ . Mỗi ion luôn dao động nhiệt quanh một vị trí cân bằng trùng với mỗi đỉnh của khối lập phương. 
- Liên kết giữa chúng là liên kết ion. Liên kết này mạnh nên chất rắn thuộc loại này thường bền vững. 
Tuyết 
CuSO 4 
NaCl 
Isulin 
Lưu huỳnh 
Thạch anh 
HÌNH ẢNH MỘT SỐ TINH THỂ 
 Quan sát và mô tả mạng tinh thể Kim cương? 
Mạng tinh thể kim cương: các nguyên tử C liên kết theo mọi hướng đều giống nhau. 
Cấu trúc tinh thể kim cương 
 Quan sát và mô tả mạng tinh thể Than chì? 
Mạng tinh thể than chì: mỗi nguyên tử C nằm ở đỉnh của một hình lục giác đều. Các hình này sắp xếp nối nhau tạo thành mạng phẳng. Các mạng phẳng sắp xếp song song cách đều nhau. 
Cấu trúc tinh thể than chì 
 Mạng tinh thể: Tinh thể là cấu trúc tạo bởi các hạt (nguyên tử, phân tử, ion) liên kết chặt chẽ với nhau bằng những lực tương tác và sắp xếp theo một trật tự hình học trong không gian xác định gọi là mạng tinh thể. 
3. Vật rắn đơn tinh thể và vật rắn đa tinh thể 
 Thế nào là vật rắn đơn tinh thể? 
 Một vật rắn chỉ được cấu tạo từ một tinh thể được gọi là vật rắn đơn tinh thể . 
Muối ăn kết tinh 
Thạch anh kết tinh 
 Thế nào là vật rắn đa tinh thể? 
 Một vật rắn chỉ được cấu tạo từ nhiều tinh thể con gắn kết hỗn độn với nhau được gọi là vật rắn đa tinh thể . 
4 . Chuyển động nhiệt ở chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình. 
 Mỗi hạt cấu tạo nên tinh thể đứng yên hay dao động ? 
 Mỗi hạt cấu tạo nên tinh thể không đứng yên mà luôn dao động quanh một vị trí cân bằng xác định trong mạng tinh thể. Chuyển động này được gọi là chuyển động nhiệt (ở chất kết tinh). 
 Chuyển động nhiệt ở chất rắn vô định hình là dao động của các hạt quanh vị trí cân bằng. 
 Các vị trí cân bằng này được phân bố theo trật tự gần. 
Khi nhiệt độ tăng thì dao động mạnh. 
5 . Tính dị hướng. 
 Dị hướng là gì  ? 
Dị hướng là theo các hướng khác nhau 
 Đẳng hướng là gì ? 
Đẳng hướng là chỉ theo một hướng. 
Tính dị hướng : ở một vật thể hiện ở chỗ tính chất vật lý theo các phương khác nhau ở vật đó là không như nhau. 
	Trái với tính di hướng là tính đẳng hướng. 
 Vật rắn đơn tinh thể có tính dị hướng. 
	 Vật rắn đa tinh thể và vật rắn vô định hình có tính đẳng hướng. 
	Vật rắn vô định hình không có tính dị hướng vì nó không có cấu trúc tinh thể. 
BÀI TẬP 
HÃY CHỌN MỘT TRONG CÁC SỐ SAU 
1 
Phân loại các chất rắn theo cách nào dưới đây là 
đúng? 
Chất rắn đơn tinh thể 
và chất rắn vô định hình 
A 
Chất rắn kết tinh và 
chất rắn vô định hình 
B 
ChấtSlide 14 rắn đơn tinh thể 
và chất rắn đa tinh thể 
D 
Chất rắn đa tinh thể và 
chất rắn vô định hình 
C 
2 
Đặc điểm và tính chất nào dưới đây không liên quan 
đến chất rắn kết tinh? 
Có dạng hình học 
 xác định 
A 
C ó cấu trúc tinh thể 
B 
Có nhiệt độ nóng chảy 
 xác định 
D 
Có nhiệt độ nóng 
chảy không xác định 
C 
3 
Đặc điểm và tính chất nào dưới đây liên quan đến chất 
rắn v ô định hình ? 
Có dạng hình học 
 xác định 
A 
C ó cấu trúc tinh thể 
B 
Không có nhiệt độ 
nóng chảy xác định 
D 
Có tính dị hướng 
C 
4 
Chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn kết tinh? 
Thủy tinh 
A 
Nhựa đường 
B 
Cao su 
D 
Kim loại 
C 
5 
Chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn vô định hình? 
Băng phiến 
A 
Nhựa đường 
B 
Hợp kim 
D 
Kim loại 
C 
Mỗi chất rắn kết tinh có nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước. 
CHẤT 
NHIỆT ĐỘ NÓNG CHẢY ( 0 C ) 
Nhôm 
658,3 
Sắt 
1530 
Vàng 
1064,4 
Đồng thau 
900 
Thiếc 
231,9 
Nước đá 
0 
Thủy ngân 
-38,9 
CÁM ƠN THẦY VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý THEO DÕI