Bài giảng môn Vật lí Lớp 10 - Bài 6: Tính tương đối của chuyển động. Công thức cộng vận tốc

Kính chào các thầy cô! 
Chào các em! 
	 Kiểm tra bài cũ 
1. Nêu những đặc điểm của véc tơ vận tốc của chuyển động tròn đều . 
+ Trong chuyển động tròn đều véc tơ vận tốc có độ lớn không đổi nhưng có phương luôn luôn thay đổi . 
+ Véc tơ vận tốc trong chuyển động tròn đều luôn có phương tiếp tuyến với đường tròn quỹ đạo . 
2. Nêu những đặc điểm của véc tơ gia tốc trong chuyển động tròn đều . 
+ Gia tốc trong chuyển động tròn đều đặc trưng cho sự thay đổi phương của vận tốc . 
+ Gia tốc trong chuyển động tròn đều luôn hướng vào tâm của quỹ đạo nên gọi là gia tốc hướng tâm . 
+ Độ lớn của gia tốc hướng tâm : a ht = 
V 2 
 r 
TÍNH TÖÔNG ÑOÁI 
COÂNG THÖÙC COÄNG VAÄN TOÁC 
CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG 
Baøi 6 
NỘI DUNG CHÍNH 
I.Tính tương đối của chuyển động 
	 1. Tính tương đối của quỹ đạo 
	 2. Tính tương đối của vận tốc 
II. Công thức cộng vận tốc 
	 1. Hệ qui chiếu đứng yên và hệ qui chiếu chuyển động 
	 2. Công thức cộng vận tốc 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. Tính tương đối của quỹ đạo 
Hãy quan sát chuyển động của cái đầu van xe 
Với người quan sát ngồi trên xe ? 
	 Quỹ đạo có hình dạng như thế nào ? 
	 Quỹ đạo có dạng là đường tròn có tâm nằm trên trục bánh xe . 
Với người quan sát đứng bên đường ? 
	 Quỹ đạo có dạng là đường cong lúc lên cao lúc xuống thấp . 
	 Quỹ đạo có hình dạng như thế nào ? 
KẾT LUẬN ? 
	 Hình dạng quỹ đạo của chuyển động trong các hệ quy chiếu khác nhau thì khác nhau – quỹ đạo có tính tương đối . 
2. Tính tương đối của vận tốc 
 	 Một người đang lái một chiếc xe chạy trên đường thẳng với vận tốc 40km/h. 
	 Xác định vận tốc của chiếc đèn pha gắn trên xe ? 
Đối với người lái xe ? 
Vận tốc của chiếc đèn pha bằng 0 . 
Đối với người đứng bên đường ? 
Vận tốc của chiếc đèn pha bằng 40km/h. 
KẾT LUẬN ? 
	 Vận tốc của vật chuyển động đối với các hệ quy chiếu khác nhau thì khác nhau . Vận tốc có tính tương đối . 
 
A 
A’ 
Em cã nhËn xÐt g× vÒ vËn tèc cña hép gç so víi tÊm gç vµ so víi ® iÓm A hay b ờ sông ? 
B ’ 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
A 
A’ 
? 
B ’ 
1. Hệ qui chiếu đứng yên và hệ qui chiếu chuyển động 
O’ 
y’ 
X ’ 
x 
y 
o 
HÖ quy chiÕu nµo lµ h ệ ® øng yªn , l à hệ chuyÓn ® éng ? 
HÖ quy chiÕu ® øng yªn g¾n víi vËt mèc đứng yên , hÖ quy chiÕu chuyÓn ® éng g¾n víi vËt mèc chuy ển động . ? 
1. Hệ qui chiếu đứng yên và hệ qui chiếu chuyển động 
A 
A 
B’ 
A’ 
B 
H·y chØ ra qu¶ng ®­ êng mµ vËt ®i ®­ îc so víi bê vµ so víi tÊm gç ? Qu¶ng ®­ êng tÊm gç ®i ®­ îc so víi bê ? 
Tõ thÝ dô nµy em h·y suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ó tÝnh vËn tèc cña vËt so víi bê ? 
A 
A 
B’ 
A’ 
B 
H·y chØ ra qu¶ng ®­êng mµ vËt ®i ®­îc so víi bê vµ so víi tÊm gç? Qu¶ng ®­êng tÊm gç ®i ®­îc so víi bê? 
Tõ thÝ dô nµy em h·y suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ó tÝnh vËn tèc cña vËt so víi bê? 
A 
A 
B’ 
A’ 
B 
Khi dßng s«ng kh«ng ch¶y. 
ThuyÒn chuyÓn ®éng víi vËn tèc so víi n­íc. 
3 
1 
2 
C1: H·y tr¶ lêi c©u hái C3 SGK. 
3 
2 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
	 Xét chuyển động của một chiếc thuyền đang chạy trên một dòng sông đang chảy . 
1. Hệ qui chiếu đứng yên và hệ qui chiếu chuyển động 
 Hệ qui chiếu gắn với bờ sông : Hệ qui chiếu đứng yên . 
 Hệ qui chiếu gắn với một vật trôi theo dòng nước : Hệ qui chiếu chuyển động . 
 Vận tốc của thuyền đối với bờ , tức là đối với hệ qui chiếu đứng yên , gọi là vận tốc tuyệt đối : V 1,3 
 Vận tốc của thuyền đối với nước , tức là đối với hệ qui chiếu chuyển động , gọi là vận tốc t ương đối : V 1,3 
 Vận tốc của nước đối với bờ . Đó là vận tốc của hệ qui chiếu chuyển động so với hệ qui chiếu đứng yên , gọi là vận tốc kéo theo : V 1,3 
 2 Công thức cộng vận tốc 
Nếu thuyền chuyển động với vận tốc v 1,2 so với nước 
V 1,2 
Nước lại chuyển động với vận tốc v 2,3 so với bờ 
 V 2,3 
 V 1,3 
Thì vận tốc của thuyền so với bờ là V 1,3 
Dễ dàng thấy rằng : 
 v 1,3 = v 1,2 + v 2,3 
KEÁT LUAÄN ? 
 Tại mỗi thời điểm , véc tơ vận tốc tuyệt đối bằng tổng véc tơ vận tốc tương đối và véc tơ vận tốc kéo theo . 
 v 1,3 = v 1,2 + v 2,3 
Các trường hợp riêng : 
+ Khi vận tốc tương đối V 1,2 và vận tốc kéo theo V 2,3 cùng phương cùng chiều ( thuyền chay xuôi dòng ): 
V 1,2 
V 2,3 
V 1,3 
+ Khi vận tốc tương đối V 1,2 và vận tốc kéo theo V 2,3 cùng phương ngược chiều ( thuyền chạy ngược dòng ): 
V 1,2 
V 1,3 
V 2,3 
Ta có : | V 1,3 | = | V 1.2 | + | V 2,3 | 
Ta có : | V 1,3 | = | | V 1,2 | - | V 2,3 | | 
+ Khi vận tốc tương đối V 1,2 và vận tốc kéo theo V 2,3 vuông góc với nhau ( thuyền chạy ngang qua sông từ bờ này sang bờ kia ): 
V 2,3 
V 1,2 
V 1,3 
Ta có : V 1,3 = V 1.2 + V 2,3 
2 
2 
2 
	 Hãy tóm tắt lại nội dung cơ bản của bài học hôm nay ? 
 v 1,3 = v 1,2 + v 2,3 
I. Tính tương đối của chuyển động 
	 Quỹ đạo và vận tốc của cùng một vật chuyển động đối với các hệ quy chiếu khác nhau thì khác nhau . 
II. Công thức cộng vận tốc 
	 Vận tốc tuyệt đối bằng tổng véc tơ của của vận tốc tương đối và vận tốc kéo theo 
 vËn dông cñng cè . 
C1: Mét chiÕc thuyÒn ch¹y trªn mét dßng s«ng. BiÕt vËn tèc t­¬ng ®èi cña thuyÒn so víi dßng n­íc lµ 4m/s, vËn tèc dßng n­íc lµ 2m/s. Hái vËn tèc tuyÖt ®èi cña thuyÒn cã thÓ nhËn gi¸ trÞ nµo trong c¸c gi¸ trÞ sau: 
 A. 1m/s. B. 3m/s. 
 C. 7m/s. D. 9m/s. 
 vËn dông cñng cè . 
C2: Mét chiÕc thuyÒn chuyÓn ®éng th¼ng ng­îc chiÒu dßng n­íc víi vËn tèc 6,5km/h ®èi víi dßng n­íc. VËn tèc ch¶y cña dßng n­íc ®èi víi bê s«ng lµ 1,5km/h. VËn tèc cña thuyÒn ®èi víi bê s«ng lµ. 
 A. 8 km/h. B. 5 km/h. 
 C. 6,7 km/h. D. 6,3 km/h. 
 vËn dông cñng cè . 
C3: Mét chiÕc phµ ch¹y xu«i dßng tõ bÕn A ®Õn bÕn B mÊt 3 giê. Khi ch¹y vÒ ( ®éng c¬ vÉn ho¹t ®éng nh­ lÇn ®i ) th× mÊt 6 giê. NÕu phµ háng m¸y vµ tr«i theo dßng n­íc th× tõ A ®Õn B mÊt bao nhiªu thêi gian. 
 A. 9 giê. B. 12 giê. 
 C. 15 giê. C. 3 giê. 
nhiÖm vô vÒ nh µ. 
 Bµi tËp vÒ nhµ: 
 + C¸c c©u hái, bµi tËp cña bµi 6 SGK. 
 + Bµi tËp 6.7; 6.8 vµ 6.9 s¸ch bµi tËp VËt lý 10. 
* VÒ nhµ ®äc, chuÈn bÞ tr­íc Bµi 7. 
 CHUÙC CAÙC EM HOÏC GIOÛI