Bài giảng môn Vật lí Lớp 11 - Bài 19: Từ trường

BÀI 19	 
TỪ TRƯỜNG 
I/ NAM CHÂM 
-nam châm là một loại quặng sắt có khả năng hút được sắt vụn.nam châm có thể làm từ các vật liệu : sắt,niken,côban,gađôlium,disprôsium.HOặc từ các hợp chất của nó 
- mỗi nam châm bao giờ cũng có hai cực 
Cực nam (S) 
Cực bắc (N) 
- tương tác giữa hai nam châm 
+ hai nam cham cùng cực Thì hút nhau 
+ hai cực khác tên thì đẩy nhau 
Tương tác đó gọi là tương tác từ 
S 
N 
N 
S 
N 
S 
N 
S 
II/ TỪ TÍNH CỦA DÂY DẪN CÓ DÒNG ĐIỆN 
1/ Dây dẫn có dòng diện cũng có từ tính như nam châm 
a/ dòng điện có thể tác dụng lực lên nam cham 
I 
b/ nam châm có thể tác dụng lên dòng điện 
N 
S 
F 
Dung dịch dẫn điện 
c/ hai dòng điện có thể tương tác với nhau 
Hai dòng điện cùng chiều thì hút nhau 
Hai dòng điện ngược chiều thì đẩy nhau 
2/ kết luận 
Giữa hai nam châm , giưa hai dòng điện , giữa nam châm và dòng điện có lực tương tác ; những lực ấy gọi là lực từ ; dòng điện và nam châm có từ tính 
III/ TỪ TRƯỜNG 
F 
21 
F 
12 
Q 
 1 
Q 
 2 
Môi trường truyền lực giữa hai điện tích là gì ? 
Khái niệm từ trường . 
2/ĐỊNH NGHĨA 
Từ trường là một dạng vật chất tồn tại trong không gian mà biểu hiẹn cụ thể là sự xuất hiện của lực từ tác dụng lên một nam châm hay dòng điện đặt trong đó 
3/ quy ước hướng của từ trường tại một điểm là hướng bắc nam của kim nam châm nhỏ nằm tại vị trí cân bằng tại điểm đó 
IV/ ĐƯỜNG SỨC TỪ 
1/ HÌNH Ảnh ĐƯỜNG SỨC TỪ 
Để biễu diễn về mặt hình học sự tồn tai của từ trường trong không gian ta đưa ra khái niệm đường sức từ và dùng từ phổ để biễu diên dường sức từ 
2/ ĐỊNH NGHĨA 
Đường sức từ là những đường vẽ trong không gian có từ trường sao cho tiếp tuýen tại mỗi diểm có hướng trùng với hướng của từ trường tại điểm đó 
A 
B 
3/ CÁC VÍ DỤ VỀ ĐƯỜNG SỨC TỪ 
a/ từ trường của dòng điện thẳng rất dài 
 – là những - đường tròn nằm trong những mặt phẳng vuông góc với dòng điện và có tâm nằm trên dòng điện 
- chiều xác định theo quy tắc bàn tay phải 
Để bàn tay phải sao cho ngón tay cái nằm dọc theo dây dẫn và chỉ theo chiều dòng điện , khi đó các ngón tay kia khum lại cho ta chiều đường sức từ 
b/ từ trường của dòng điện tròn 
MẶT NAM 
MẶT BẮC 
Có chiều đi vào cùng một mặt và đi ra mặt kia của dòng điện 
( mặt nam của dòng điện tròn là khi ta nhìn vào thấy dòng điện chạy theo chiều kim đồng hồvà mặt bắc thì ngược lại ) 
VẬY:Các đường sức từ của dòng điện tròn có chiều đi vào mặt nam và đi ra mặt bắc của dòng điện tròn ấy 
4/CÁC TÍNH CHẤT CỦA ĐƯỜNG SỨC TỪ 
a/ qua mỗi điểm trong không 
 gian chỉ vẽ được một đường sức từ 
b/ các đường sức từ là những 
 đường cong khép kín hoặc 
 vô han ở hai đầu 
c/ chiều của các đường sức từ 
 tuân theo những quy tắc 
xác định ( nắm bàn tay phải hoặc 
 vào nam ra bắc ) 
N 
S 
d/ quy ước vẽ các đường sức từ 
 sao cho chỗ nào từ trường mạnh 
 thì các đường sức mau , chỗ nà 
 từ trường yếu thì các đường sức thưa 
V/ TỪ TRƯỜNG TRÁI ĐẤT 
1/ LA BÀN 
Là một kim nam châm có thể quay tự do xung quanh 
 một trục cố định đi qua trọng tâm của nó 
Kim nam châm của la bàn luon nằm theo một hướng 
xác định không đổi nam_bắc 
2/TỪ TRƯỜNG TRÁI ĐẤT 
Có hai thành phần 
- thành phần thứ nhất được coi 
 là không đổiđó là địa từ trườngtrung bình 
Từ trường gây ra một thanh nam cham 
 khổng lồ nằm ngay trong lòng trái đất 
 , hai đầu nam châm này hướng về hai 
 quay tạo bởi trục quay của trái đất và 
 nam châm khổng lồ đó bằng 11 o 
- Thành phần thứ hai làbiến thien phứ 
 tạpvà nhỏ hơn thành phần thứ nh 
t rất nhiều nên không xét ở đây 
BÃO TỪ 
Câu hỏi 1 
Phát biểu nào dưới đây là sai ? 
Lực từ kà lực tương tác : 
a.Giữa hai nam châm 
b. Giữa hai điện tích đứng yên 
 c.Giữa hai dòng điện 
d. Giữa một nam châm và một dòng điện 
b. Giữa hai điện tích đứng yên 
Câu hỏi 2 
Phát biểu nào dưới đây là đúng ? 
Từ trường không tương tác với 
a. Các điện tích chuyển động 
b. Các điện tích đứng yên 
c. Nam châm đứng yên 
d. Nam châm chuyển động 
b. Các điện tích đứng yên 
Hãy vẽ các đường cảm ứng từ và xác định các cực của nam chẩmtong các trường hợp sau 
CÂU HỎI 3 
N 
S 
N 
S