Bài giảng môn Vật lí Lớp 11 - Bài 29: Thấu kính mỏng (Bản đẹp)

Tiết 60.Bài 29 
Chương VII: Mắt Các Dụng Cụ Quang 
THẤU KÍNH MỎNG 
( Tiếp theo ) 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH : 
1. Khái niệm ảnh và vật trong Quang học 
+ Ảnh thật có thể hứng được 
trên màn ảnh ( hình a) 
Ảnh thật tạo bởi thấu kính Hội tụ 
a. 
S’ 
S 
O 
S’ 
O 
Ảnh ảo tạo bởi gương phẳng 
b. 
S 
S’ 
+ Ảnh ảo chỉ nhìn được , không 
hứng được trên màn ( hình b) 
Ảnh điểm : là điểm đồng qui của chùm tia ló hay đường kéo dài của chúng . 
Một ảnh điểm là : 
 + Thật nếu chùm tia ló là chùm hội tụ . 
 + Ảo nếu chùm tia ló là phân kì . 
Vật điểm : là điểm đồng qui của chùm tia tới 	hay đường kéo dài của chúng . 
Một vật điểm là : 
 + Thật nếu chùm tia tới là chùm phân kì . 
 + Ảo nếu chùm tia tới là chùm hội tụ . 
B’ 
A’ 
Ảnh ảo tạo bởi TKHT 
B 
A 
A 
F 
O 
F’ 
 1) Tia tới qua quang tâm o thì truyền thẳng 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
Đường đi của các tia tới đặc biệt 
 Khi dựng ảnh sử dụng 2 trong 3 tia tới sau : 
2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính 
2) Tia tới song song với trục chính , cho tia ló ( hoặc đường kéo dài ) đi qua tiêu điểm ảnh chính F ’ 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
Đường đi của các tia tới đặc biệt 
 Khi dựng ảnh sử dụng 2 trong 3 tia tới sau : 
3) Tia tới ( hoặc đường kéo dài ) qua tiêu điểm vật chính F , cho tia ló song song với trục chính 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
Đường đi của các tia tới đặc biệt 
 Khi dựng ảnh sử dụng 2 trong 3 tia tới sau : 
b. Đường đi của tia bất kì 
 Xeùt moät tia tôùi baát kì SI, ta coù theå veõ tia loù töông öùng theo caùc caùch sau : 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
I 
S 
I 
S 
2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính 
 Cách 1 
 Vẽ trục phụ song song với tia SI 
 Vẽ tiêu diện ảnh , cắt trục phụ nói trên tại một tiêu điểm ảnh phụ là F 1 ’ . Từ I vẽ tia ló qua F 1 ’ 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
F’ 1 
I 
I 
S 
S 
F’ 1 
b. Đường đi của tia bất kì 
 Cách 2 
 Veõ tieâu dieän vaät , caét tia tôùi SI taïi moät tieâu ñieåm vaät phuï laø F1. Veõ truïc phuï ñi qua F1. 
 Veõ tia loù song song vôùi truïc treân 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
I 
I 
S 
S 
F 1 
F 1 
b. Đường đi của tia bất kì 
 Xeùt moät vaät nhoû , phaúng AB ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính . Giaû söû A ôû treân truïc chính . 
F’ 
F 
O 
A 
B 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính 
c. Sự tạo ảnh 
 Böôùc 1: Xaùc ñònh aûnh B’ cuûa B baèng caùch töø B veõ ñöôøng ñi cuûa hai trong caùc tia tia saùng ñaëc bieät . Ảnh B’ laø giao ñieåm cuûa caùc tia loù 
F’ 
F 
O 
A 
B 
B’ 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính 
c. Sự tạo ảnh 
 Böôùc 2 : Töø B’ haï ñöôøng thaúng goùc xuoáng truïc chính taïi A’  ta thu ñöôïc aûnh A’B’ cuûa vaät AB 
F’ 
F 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính 
c. Sự tạo ảnh 
 Ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï . 
 Khi vaät thaät A 1 B 1 ngoaøi tieâu cöï vaät (OF)  aûnh thaät A’ 1 B’ 1 ngöôïc chieàu vôùi vaät 
F’ 
F 
O 
A 1 
B 1 
A’ 1 
B’ 1 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 3. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính 
 Ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï . 
 Khi vaät thaät A 2 B 2 ôû trong tieâu cöï vaät (OF)  aûnh aûo A’ 2 B’ 2 , lôùn hôn vaø cuøng chieàu vôùi vaät . 
F’ 
O 
A’ 2 
B’ 2 
F 
B 2 
A 2 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 3. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính 
 Ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï . 
 Khi vaät ôû tieâu ñieåm vaät  aûnh ôû xa voâ cöïc 
F 
O 
A 
B 
O 
F’ 
A  
B  
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 3. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính 
 Ñoái vôùi thaáu kính phaân kì . 
 Vaät thaät luoân luoân cho aûnh aûo , cuøng chieàu , nhoû hôn vaät vaø naèm trong khoaûng tieâu cöï aûnh (OF’) 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
F’ 
F 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
 3. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính 
 Chuù yù : 
Neáu aûnh vaø vaät : 
Thaät : muõi teân lieàn neùt 
AÛo : muõi teân ñöùt neùt 
BAÛNG TOÙM TAÉT 
Phaân kì (f<0) 
 Hội tụ (f>0) 
Thaáu 
Kính 
AÛnh cuøng chieàu so vôùi vaät 
Vaät vaø aûnh 
cuøng chieàu traùi tính chaát 
Cuøng tính chaát traùi chieàu 
Chieàu 
(so vôùi vaät ) 
AÛnh < vaät 
AÛnh aûo > vaät 
AÛnh thaät : 
> vaät : vaät trong FI 
= vaät : vaät ôû I(aûnh ôû I ’ ) 
< vaät : vaät ngoaøi khoaûng FI 
Ñoä lôùn 
(so vôùi vaät ) 
AÛnh luoân luoân aûo 
AÛnh 
- Thaät : vaät ngoài 0F 
- AÛo : vaät trong 0F 
Tính chaát 
( Thaät , aûo ) 
F’ 
F 
O 
F’ 
F 
O 
I 
I’ 
AÛnh 
OI= OI ’ =2f 
 1. Coâng thöùc xaùc ñònh vò trí aûnh 
 Trong ñoù 
d = : Khoaûng caùch töø vaät ñeán thaáu kính (m) 
d’= : Khoaûng caùch töø aûnh ñeán thaáu kính (m) 
d 
F’ 
F 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
d’ 
VI. COÂNG THÖÙC THAÁU KÍNH 
  Qui öôùc 
 Caùc giaù trò khoaûng caùch hình hoïc thay baèng caùc trò ñaïi soá : 
Vaät 
	 Thaät : d > 0 
	 Aûo : d < 0 
AÛnh 
	 Thaät : d’ > 0 
	 AÛo : d’ < 0 
Tieâu cöï 
	 f > 0 vôùi thaáu kính hoäi tuï . 
 	f < 0 vôùi thaáu kính phaân kì . 
2. Ñoä phoùng ñaïi cuûa aûnh 
a. Ñònh nghóa 
 Laø tæ soá giöõa chieàu cao cuûa aûnh vôùiø chieàu cao cuûa vaät 
b. Coâng thöùc 
F’ 
F 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
K là độ phóng đại ảnh 
C. YÙ nghóa 
 So saùnh tính chaát lieân hệ giöõa aûnh vôùi vaät ( Chieàu , ñoä cao , baûn chaát ) 
 k > 0: Ảnh vaø vaät cuøng chieàu 
 k < 0 : AÛnh vaø vaät ngöôïc chieàu 
  k  > 1 : AÛnh lôùn hôn vaät 
  k  < 1 : AÛnh nhoû hôn vaät 
  OA’B’ đồng dạng  OAB : 
  F’A’B’ đồng dạng  F’OI : 
So sánh (1) và (2) : 
B 
O 
F 
F’ 
A’ 
A 
B’ 
I 
 Thiết lập công thức xác định vị trí ảnh vật 
B 
O 
F 
F’ 
A’ 
A 
B’ 
Chia 2 vế cho dd’f : 
 Thiết lập công thức xác định vị trí ảnh vật 
VI.Công dụng của thấu kính 
Thấu kính được dùng làm : 
 Kính khắc phục tật của mắt : Cận,viễn,lão 
Thấu kính được dùng làm : 
 Kính lúp 
VI.Công dụng của thấu kính 
Thấu kính được dùng làm : 
 Máy ảnh , máy ghi hình(camera ) 
VI.Công dụng của thấu kính 
Thấu kính được dùng làm : 
 Kính hiển vi 
VI.Công dụng của thấu kính 
Thấu kính được dùng làm : 
 Kính thiên văn , ống nhòm 
VI.Công dụng của thấu kính 
Thấu kính được dùng làm : 
 Đèn chiếu 
VI.Công dụng của thấu kính 
 Máy quang phổ 
Caâu 1 
Nhìn qua moät thaáu kính hoäi tuï , ta thaáy aûnh cuûa vaät thì aûnh ñoù . 
A. luoân nhoû hôn vaät . 
B. luoân lôùn hôn vaät . 
C. Coù theå lôùn hôn hay nhoû hôn vaät . 
D. luoân ngöôïc chieàu vôùi vaät . 
CUÛNG COÁ 
 Choïn phöông aùn ñuùng 
Caâu 2 
Quan saùt aûnh cuûa moät vaät qua moät thaáu kính phaân kyø : 
A. ta thaáy aûnh lôùn hôn vaät 	 
B. ta thaáy aûnh nhoû hôn vaät 
C. coù theå lôùn hôn hay nhoû hôn vaät 
D. luoân ngöôïc chieàu vôùi vaät 
CUÛNG COÁ 
 Choïn phöông aùn ñuùng 
Caâu 3 
A. AÛnh cho bôûi thaáu kính hoäi tuï luoân lôùn hôn vaät 
B. AÛnh cho bôûi thaáu kính phaân kyø luoân lôùn hôn vaät 
C. Vôùi thaáu kính hoäi tuï , vaät thaät luoân cho aûnh thaät . 
D. Vôùi thaáu kính phaân kyø , vaät thaät luoân cho aûnh aûo . 
CUÛNG COÁ 
 Choïn phöông aùn ñuùng 
The End !