Bài giảng môn Vật lí Lớp 12 - Bài 41: Cấu tạo vũ trụ (Bản đẹp)

GROUP I 
12 A5 
CẤU TẠO VŨ TRỤ 
Vũ trụ quanh ta có cấu tạo như thế nào? 
I. Hệ mặt trời 
Hệ Mặt Trời (Thái Dương Hệ) là một hệ hành tinh có Mặt Trời ở trung tâm và các thiên thể nằm trong phạm vi lực hấp dẫn của Mặt Trời, gồm 8 hành tinh chính quay xung quanh, 7 trong số các hành tinh này có vệ tinh riêng của chúng, cùng một lượng lớn các vật thể khác gồm các hành tinh lùn (như Diêm Vương Tinh), tiểu hành tinh, sao chổi, bụi và plasma.  
Đa số các vật thể trên quỹ đạo quanh Mặt Trời đều nằm trong mặt phẳng quỹ đạo gần nhau, và gần mặt phẳng hoàng đạo, và cùng quay một hướng  
QUĨ ĐẠO 
- Mặt Trời là thiên thể trung tâm của hệ Mặt Trời. Nó có bán kính lớn hơn 109 lần bán kính Trái Đất; khối lượng bằng 333000 lần khối lượng Trái Đất. 
- Lực hấp dẫn của Mặt Trời đóng vai trò quyết định đến sự hình thành, phát triển và chuyển động của hệ. 
1. MẶT TRỜI 
- Mặt Trời là một quả cầu khí nóng sáng với khoảng 75% là hiđrô và 23% là heli. Nhiệt độ mặt ngoài của Mặt Trời là 6000K và nhiệt độ trong lòng lên đến hàng chục triệu độ. Mặt Trời là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cả hệ  
2. Các hành tinh 
Các hành tinh sắp xếp theo một trật tự xác định, chuyển động quanh Mặt Trời theo cùng một chiều, trùng với chiều quay của bản thân Mặt Trời quanh mình nó. 
Có 8 hành tinh: Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất,Hỏa Tinh,Mộc tinh,Thiên Vương tinh,Hải Vương Tinh 
Xung quanh hành tinh có các vệ tinh là một thiên thể nhỏ. 
2. Các hành tinh 
- Hành tinh là một thiên thể lớn quay xung quanh Mặt Trời 
- Vệ tinh là thiên thể nhỏ quay xung quanh hành tinh 
Sao Thủy (Mercury) 
Sao Kim ( Venus ) 
Trái đất 
( The Earth ) 
Sao Hỏa ( Mars ) 
Nhóm Trái đất 
NHÓM MỘC TINH 
Sao Thiên Vương 
( Uranus ) 
Sao Mộc ( Jupiter ) 
Sao Thổ ( Saturn ) 
Sao Hải Vương ( Neptune ) 
3. Các tiểu hành tinh 
Các tiểu hành tinh là những thiên thể có kích thước rất nhỏ chuyển động quanh Mặt Trời trên các quỹ đạo có bán kính từ 2,2 đến 3,6 đvtv, trung gian giữa bán kính quỹ đạo Hoả tinh và Mộc tinh. 
S 
A 
O 
C 
H 
Ổ 
I 
Sao chổi là những khối băng và bụi bắt nguồn ở vùng ngoài của Thái dương hệ. Khi tới gần mặt trời, chúng bốc hơi và ''mọc'' ra một chiếc đuôi sáng. Đuôi sao chổi có thể dài tới 10 triệu km. Nó có thể để lại đằng sau các vệt khí trải dài hàng trăm triệu kilomet. 
4. Sao chổi và thiên thạch 
Thiên thạch 
Thiên thạch là những tảng đá chuyển động quanh Mặt Trời. 
II. CÁC SAO VÀ THIÊN HÀ 
1. CÁC SAO 
Mỗi ngôi sao trên bầu trời mà ta nhìn thấy về ban đêm thực chất là một khối khí nóng sáng như Mặt Trời. 
Nhiệt độ ở trong lòng các sao lên đến hành chục triệu độ, trong đó xảy ra các phản ứng nhiệt hạch 
Điều đặc biệt là khối lượng của các sao mà ta các định được nằm trong khoảng từ 0,1 đến vài chục lần (đa số là 5 lần) khối lượng Mặt Trời. 
Ngoài ra, người ta còn phát hiện được hàng vạn cặp sao có khối lượng tương đương với nhau, quay xung quanh một khối tâm chung, đó là những sao đôi 
Ngoài ra còn có những sao không phát sáng: Các punxa và các lỗ đen (còn gọi là các hốc đen) 
Ngoài ra ta còn thấy có những “đám mây” sáng. Đó là các tinh vân. Tinh vân là các đám bụi khổng lồ được rọi sáng bởi các ngôi sao gần đó hoặc những đám khí ion hóa được phóng ra từ một sao mới hay siêu mới 
2. Thiên hà 
Thiên hà là một hệ thống gồm nhiều loại sao và tinh vân. Trong tổng số sao trong thiên hà có thể lên đến vài trăm tỉ. Trong những kính thiên văn lớn, ảnh của các sao chỉ là những chấm sáng, còn ảnh của các thiên hà lại có hình dạng nhất định, mặc dù khoảng cách từ các sao đến ta rất nhỏ so với khoảng cách từ thiên hà đến ta 
Thiên hà gần ta nhất là thiên hà Tiên Nữ cũng cách chúng ta hai triệu năm ánh sáng. Ngày nay, người ta đã chụp ảnh được khoảng một tỉ thiên hà khác nhau. 
Đa số thiên hà có dạng xoắn ốc, một số có dạng elipxôit và một số ít có dạng không xác định. 
- Đường kính thiên hà vào khoảng 100.000 năm ánh sáng. 
3. Ngân hà 
Dải Ngân Hà là thiên hà mà Hệ Mặt Trời nằm trong đó 
Trong văn học nó còn có tên gọi là sông Ngân. Nó xuất hiện trên bầu trời như một dải sáng trắng kéo dài từ chòm sao Tiên Hậu về phía bắc và chòm sao Nam Thập Tự về phía nam. Dải Ngân Hà sáng hơn về phía chòm sao Nhân Mã là chỗ trung tâm của dải Ngân Hà. 
Căn cứ vào hình ảnh của dải Ngân Hà và vào kết quả đo khoảng cách đến các sao trong Ngân Hà. Ngân Hà có dạng hình đĩa, phần giữa phồng to, ngoài mép dẹt. Đường kính của Ngân Hà vào khoảng 100.000 năm ánh sáng. Bề dày của chỗ phồng to nhất vào khoảng 15.000 năm ánh sáng. 
Hệ Mặt Trời nằm trên mặt phẳng qua tâm và vuông góc với trục của Ngân Hà, cách tâm khoảng cỡ 2/3 bán kính của nó. 
Ngân Hà có cấu trúc dạng xoắn ốc. 
4. Các đám thiên hà 
Đến nay người ta đã phát hiện được khoảng 50 đám thiên hà. Khoảng cách giữa các đám gấp vài chục lần khoảng cách giữa các thiên hà trong cùng 1 đám 
Các thiên hà có xu hớng tập hợp với nhau thành đám. 
5. Các quaza (quasar) 
- Là những cấu trúc nằm ngoài các thiên hà, phát xạ mạnh một cách bất thường các sóng vô tuyến và tia X. 
Vũ trụ của chúng ta rất rộng lớn 
12A5 
Phúc Thịnh 
Thu Hằng 
Minh Hùng 
Thảo An 
Viết Đang 
Hải Yến 
Xuân Vĩ 
Hữu Tấn 
Thanh Hải 
Bảo Vi 
Đình Khải