Bài giảng Một số kĩ thuật sử dụng trong kiểm định chất lượng giáo dục - Nguyễn Đại Dương

SỬ DỤNG TRONG KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC KĨ THUẬT QUAN SÁTKĨ THUẬT PHỎNG VẤNKĨ THUẬT THẢO LUẬN NHÓMKĨ THUẬT QUAN SÁTKhái niệm	Là quá trình tri giác (mắt thấy, tai nghe) và ghi chép lại mọi yếu tố liên quan đến đối tượng nghiên cứu, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu... nhằm mô tả, phân tích, nhận định, đánh giá. 	Quan sát trong kiểm định chất lượng giáo dục là sự xem xét bằng mắt về trường học, môi trường, văn hoá, và sự tương tác giữa những con người với nhau, v.v...Đối tượng áp dụng	Sử dụng trong đợt khảo sát chính thức để quan sát các hoạt động dạy và học, các hoạt động ngoại khóa, các yếu tố chi phối hoạt động dạy và học trong nhà trườngCác loại quan sát	a) Tham gia hoàn toàn: không tiết lộ vai trò nghiên cứu;	b) Quan sát từ góc độ của người tham dự: vai trò nghiên cứu được nói rõ;	c) Tham gia từ góc độ của người quan sát: quan sát là thứ yếu so với vai trò tham gia;	d) Quan sát hoàn toàn: người nghiên cứu quan sát mà không tham gia. Ưu điểm Giúp người quan sát tận mắt chứng kiến để hiểu biết tốt hơn;Giúp thẩm tra lại các số liệu, những thông tin, dữ liệu liên quan;Giúp thẩm tra lại minh chứng để hiểu rõ tình trạng, hiệu qủa các hoạt động;Hạn chế	- Mang tính phiến diện, chủ quan	- Dễ bị can thiệpCác yêu cầu cần đạt khi quan sát 	- Xác định rõ mục tiêu quan sát;	- Xác định rõ tiêu chí, hành vi cần quan sát;	- Xác định rõ thời điểm quan sát;	- Ghi chép đầy đủ những gì nhìn thấy vào phiếu quan sát;	- Nhất quán trong cách thức tiến hành quan sát.Các bước tiến hànhBước 1: Lập kế hoạchXác định mục đích, đối tượng quan sátXác định các nội dung, phạm vi quan sátXác định các hoạt động cụ thể cần quan sátXác định các yếu tố, các phát hiện cần tìm, cần thẩm traCác bước tiến hành	Bước 2: Thiết lập các tiêu chí và chuẩn bị các công cụ hỗ trợ quan sátThiết lập các tiêu chí quan sát, các mức độ, các biểu hiện có thể quan sát cách đánh giá; Đưa ra các tiêu chí khi quan sát từng nội dung cụ thểXây dựng bộ công cụ dùng cho quan sát;Chuẩn bị máy ảnh, máy quay, giấy bútChuẩn bị phiếu ghi kết quả quan sát. Các bước tiến hànhBước 3: Xem xét hiện trường và ghi chépGhi chép lại những thông tin chính vào phiếu quan sát Ghi chú những phát hiện trong quá trình quan sátXem xét các tài liệu, trang thiết bị (lịch hoạt động hàng tuần, sổ nhật ký sử dụng , biên bản bảo dưỡng thiết bị)Xem các góp ý của GV, HSTrực tiếp kiểm tra: thao tác thật trên thiết bị để xác định chất lượng trang thiết bịCác bước tiến hànhBước 4: Xử lý các thông tin trong quá trình quan sátTóm lược các thông tin;So sánh, đối chiếu với các nguồn thông tin, dữ liệu khác;	Lưu ý các thông tin trái chiều, các phát hiện mớiCác bước tiến hànhBước 5: Trao đổi trong nhóm, mục đích tìm những bằng chứng, loại bỏ các mâu thuẫnTìm kiếm các bằng chứng, minh chứng để xác nhận hay bác bỏ một nhận định nào đó;Đưa ra các câu hỏi, nhận xéttrao đổi trong nhóm tham gia quan sát;Phát hiện các mâu thuẫn, tìm hiểu các lí do, nguyên nhân;Thống nhất các nhận định.KĨ THUẬT PHỎNG VẤNKh¸i niÖm	Phỏng vấn là kĩ thuật thu thập dữ liệu trong đó người hỏi (phỏng vấn) đặt câu hỏi cho người được phỏng vấn và người được phỏng vấn đáp lại.Đối tượng áp dụng	Sử dụng trong đợt khảo sát sơ bộ, khảo sát chính thức để thu thập thông tin về hoạt động dạy học và các hoạt động khác của nhà trườngƯu điểm Giúp người phỏng vấn khi không có điều kiện quan sát trực tiếp; Người được phỏng vấn có thể cung cấp cho ta những thông tin quan trọng; Người phỏng vấn có thể chủ động trong việc điều khiển các câu hỏi. Nhược điểmThông tin thu thập từ phỏng vấn đã qua lăng kính của người được phỏng vấn Các cuộc phỏng vấn cung cấp thông tin ở một địa điểm được quy định thay vì là ở một bối cảnh tự nhiên nên có thể sẽ không hoàn toàn chính xác;Sự có mặt của người phỏng vấn có thể làm cho các câu trả lời bị thiên vị;Không phải ai cũng đều có khả năng diễn đạt và cảm nhận như nhau.C¸c lo¹i pháng vÊnCó ba loại phỏng vấn: Phỏng vấn không cấu trúcPhỏng vấn bán cấu trúcPhỏng vấn có cấu trúc hoặc hệ thốngMười lưu ý(a) Thiết lập mối quan hệ tốt với người được phỏng vấn;(b) Bám chặt mục đích phỏng vấn;(c) Đặt câu hỏi một cách tự nhiên;(d) Tập trung lắng nghe và thể hiện sự thông cảm;(đ) Ăn mặc thích hợp;Mười lưu ý(e) Phỏng vấn ở một địa điểm thoải mái;(g) Khuyến khích người được phỏng vấn trả lời nhiều hơn một từ;(h) Thể hiện sự tôn trọng đối với người được phỏng vấn;(i) Bày tỏ lòng cảm kích đối với người được phỏng vấn;(k) Tập dượt nhiều lần. Những câu hỏi cần tránh(a) Câu hỏi sử dụng từ cảm xúc(b) Câu hỏi có sử dụng nhiều hơn một ý (c) Câu hỏi sử dụng cấu trúc phức hợpQuy trình phỏng vấn1. Chuẩn bị:Chọn đối tượng phỏng vấn, hình thức phỏng vấn;Xác định mục tiêu, nội dung phỏng vấn (những vấn đề cần làm rõ);Chuẩn bị các câu hỏi;Chuẩn bị địa điểm, thời gianChuẩn bị các công cụ hỗ trợ (máy ghi âm)Quy trình phỏng vấn2. Tiến hành phỏng vấn:Khởi động (giới thiệu/làm quen): nói rõ mục đích phỏng vấn, khẳng định các thông tin sẽ được giữ bí mật và chỉ được dùng cho mục đích nghiên cứu làm an lòng người được phỏng vấn;Phỏng vấn: tập trung vào những câu hỏi chính để khai thác thông tin. Ghi tóm tắt các thông tin,Khai thác sâu các thông tin có liên quan làm rõ vấn đề;Chính xác hoá các thông tin (tóm tắt lại để người được phỏng vấn khẳng định mức độ chính xác của các thông tin).Quy trình phỏng vấn	3. Kết thúc phỏng vấn:- Nói rõ lý do kết thúc cuộc phỏng vấn;- Đưa ra câu hỏi thông qua vấn đề đang nói tới;- Tóm tắt cuộc phỏng vấn;- Nhận xét hoặc hỏi han các vấn đề cá nhân;- Biểu lộ bằng các cử chỉ;- Cảm ơn và biểu lộ sự hài lòng.Kỹ thuật hỏiSử dụng câu hỏi chuẩn bị sẵn một cách hợp lí (không lộ liễu)Dùng chính xác các câu hỏi đã viết trong phiếu phỏng vấnTuân thủ trật tự câu hỏiHỏi tất cả các câu hỏiKhông tìm cách kết thúc hộ các câu của người trả lờiKỹ thuËt gợi ý Im lặng: Im lặng chờ đợi đối tượng tiếp tục nói.Nhắc lại: Nhắc lại câu cuối cùng mà đối tượng vừa nói và yêu cầu họ nói tiếp;- Gật gù: Khuyến khích đối tượng bằng cách gật gù hoặc "vâng", "đúng rồi", vv...;- Đặt câu hỏi dài: Đem lại nhiều câu trả lời hơn và dễ gây thiện cảm hơn.- Đối phó với đối tượng nói nhiều, lạc đề: Tìm cách ngắt lời, nhưng phải khéo léo, không làm họ phật ý;- Xác nhận: Tỏ ra là mình đã nắm được một số thông tin về chủ đề của cuộc phỏng vấn khiến đối tượng cởi mở hơn và đỡ áy náy hơn vì đã tiết lộ thông tin của nhóm.Ghi chép các câu trả lờiCó thể ghi âm hoặc thu băng các câu trả lời phỏng vấn. Tuy nhiên đó không hẳn là ý tưởng tốt nhất. Người trả lời sẽ cảm thấy không thoải mái nếu biết rằng những nhận xét của mình sẽ bị ghi lại từng từ một. Họ sẽ tìm cách nói những gì mà mọi người có thể chấp nhận được.Phỏng vấn đạt hiệu quả nhất khi người phỏng vấn dùng bút và giấy để ghi chép.Ghi chép các câu trả lờiGhi lại ngay các câu trả lời: Người phỏng vấn cần ghi lại các câu trả lời trong khi người trả lời nói. Điều này thể hiện sự quan tâm tới những câu trả lời. Không cần ghi lại tất cả các từ. Chỉ cần ghi lại cụm từ chính hoặc lời trích dẫn. Cần lưu ý để phân biệt những gì người trả lời phỏng vấn nói ra và những gì mình tự viết vào. Ghi chép các câu trả lời	Ghi chép lại các cách gợi ý: 	Cần ghi lại tất cả các cách gợi ý đã dùng trong quá trình phỏng vấn. Nên quy ước cách ghi chép các gợi ý cho phù hợp (có thể là ghi vào lề trái chẳng hạn).Ghi chép các câu trả lời	Dùng chữ viết tắt: Hãy tạo ra một hệ thống viết tắt chuẩn để giúp ghi chép được nhiều trong cuộc thảo luận. Cần có hệ thống ghi chép nghĩa của các từ viết tắt được sử dụng lần đầu tiên KĨ THUẬT THẢO LUẬN NHÓMKHÁI NIỆM	§ã lµ qu¸ tr×nh chia sÎ, ph¶n håi th«ng tin trong nhãm nh»m ®i ®Õn thèng nhÊt trong c¸ch m« t¶, ph©n tÝch, nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸.Đối tượng áp dụng	Sử dụng trong các cuộc họp đoàn để thảo luận về các vấn đề cần thống nhất khi nghiên cứu hồ sơ đánh giá, khi tiến hành khảo sát sơ bộ, khảo sát chính thức và khi viết báo cáo đánh giá ngoàiNhững vấn đề cần thảo luận nhóm- Khi muốn tìm hiểu sự khác nhau về quan điểm giữa các thành viên trong nhóm;- Khi cần thông tin định tính để bổ sung cho các thông tin định lượng để phân tích, đánh giá;- Khi muốn có nhiều ý kiến từ các thành viên của nhóm để đảm bảo tính khách quan trong nhận định, đánh giá;- Khi muốn chất vấn, phản biện về mức độ tin cậy, tính đầy đủ, tính pháp lý... của các minh chứng.Ưu điểm- Cung cấp một khối lượng thông tin đáng kể một cách nhanh chóng và rẻ hơn so với phỏng vấn cá nhân;- Rất có giá trị trong việc tìm hiểu quan niệm, thái độ và hành vi của cộng đồng;- Hỗ trợ việc xác định những câu hỏi phù hợp cho phỏng vấn cá nhân.Nhược điểm- Khó kiểm soát động thái của quá trình thảo luận so với phỏng vấn cá nhân;- Kết quả thảo luận nhóm thường khó phân tích hơn so với phỏng vấn cá nhân;- Số lượng vấn đề đặt ra trong thảo luận nhóm có thể ít hơn so với phỏng vấn cá nhân;- Việc chi chép lại chi tiết của cuộc thảo luận nhóm tương đối khó.Các bước chuẩn bị- Xác định rõ chủ đề và mục đích;- Chọn người hướng dẫn thảo luận;- Cử thư ký ghi chép biên bản: vấn đề, nội dung, các ý kiến tranh luận, các khuyến nghị, vv;- Chuẩn bị các trang thiết bị hỗ trợ: thiết bị nghe nhìn như máy chiếu máy ghi âm, máy tính, giấy bút, bảng, vv;- Lên kế hoạch về thời gian, địa điểm, đối tư­ợng tham dự;- Lên kế hoạch xử lý và phân tích kết quả sau buổi thảo luận nhóm.Một số điểm cần lưu ý- Cần thống nhất chủ đề, mục đích thảo luận- Mọi thành viên biết lắng nghe, chủ động bổ sung ý kiến, phản biện, có chính kiến trong các phân tích, nhận định và phải mang tính xây dựng;- Tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm được trình bày ý kiến, quan điểm cá nhân;- Mỗi thành viên trong nhóm nên đặt mình ở các góc độ khác nhau để chia sẻ quan điểm và luôn khách quan trong việc đưa ra các nhận định đánh giá;- Mọi thành viên trong nhóm tôn trọng lẫn nhau, không áp đặt ý kiến/quan điểm của mình cho nhóm;- Không truy xét, không lảng tránh, không quy trách nhiệm.KẾT LUẬNNên kết hợp sử dụng 3 kỹ thuật (quan sát, phỏng vấn, thảo luận nhóm) để hạn chế từng kỹ thuật và phát huy những ưu điểm từng kỹ thuậtXác định được việc lựa chọn kỹ thuật nào là chủ yếu đối với một nội dung nào đó.XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN!