Bài giảng Ngữ văn 12 tiết 41 - 42: Người lái đò sông Đà (trích – Nguyễn Tuân)

Tiết 41 - 42: VănNGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ(TRÍCH – NGUYỄN TUÂN)I, Tìm hiểu chung1. Tác giả Nguyễn Tuân(1910-1987)2. Tùy bút sông Đà(1960) : 15 tùy bút và 1 bài thơ phác thảoa. Hoàn cảnh sáng tác: Đây là kết quả của chuyến đi lên miền Tây Bắc vào năm 1958b. Nội dungGhi lại phong cảnh Tây Bắc vừa uy nghiêm hùng vĩ, trữ tình; Con người TB dũng cảm cần cù3, Đoạn trích Người lái đò sông Đà được in trong tập sông Đà(1960) của Nguyễn TuânTìm hiểu chung1.Tác giả2.Tùy bút Sông Đàa.Hoàn cảnh sáng tácb.Nội dung3. Đoạn trích Người lái đò sông Đà4. Thể loại: tùy bút là loại bút kí ghi chép người thật việc thật, không có cốt truyện, đặc biệt in đậm cảm xúc chủ quan của người viết đậm chất trữ tình5. Đọc văn bảnII, Đọc hiểu văn bản1, Hình tượng sông ĐàCâu đề từ: “Chúng thủy giai đông tầu, Đà giang độc Bắc lưu”=>Như một nhân vật có cá tính độc đáoa. Sông Đà hung bạo4.Thể loại5.Đọc văn bảnII.Đọc hiểu văn bản1.Hình tượng sông ĐàCon sông hung bạob.Con sông trữ tình*Đá bờ sông dựng vách thành; Chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu; Mùa hè thấy lạnh và tối; Đá mai phục hết lòng sông, Nhổm dậy vồ lấy thuyền;Mặt hòn đá ngỗ ngược, Nhăn nhúm, bày thạch trận; hất hàm hỏi, =>So sánh độc đáo, trí tưởng tượng phong phú,sử dụng nhiều giác quan, huy động kiến thức quân sự, võ thuật, giao thông=> Hiểm trở, hùng vĩ, lòng sông hẹp, lưu tốc dòng chảy mạnh ,siết* Đoạn ghềnh Hát Lóong“Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô giócuồn cuộn đòi nợ xuýt=>Điệp từ, điệp cấu trúc, nhịp tăng tiến, động từ mạnh=>Sự ngang tàng của sông Đà*Những cái hút nước:-Như cái giếng bê tông-Nước thở và kêu như cửa cống cái bị sặc-Nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào-Thuyền bị lôi tuột xuống, tan xác ở khuỷnh sông dưới=>So sánh, nhân hóa, ngôn ngữ tạo hình, động từ mạnh,vận dụng tri thức điện ảnh, kể và tả=>Dòng sông hung hăng, ưa gây sự gây tai họa, khủng khiếp và dữ dội, kẻ thù số 1 của con người*Những cái thác nước:-Réo gần réo to, oán trách van xin, khiêu khích, chế nhạo-Rống lên như tiếng ngàn con trâu mộng, lồng lộn phá tuông rừng lửa=>So sánh nhân hóa,từ ngữ chọn lọc, tinh tế tài hoa trong miêu tả =>Dữ dội cúa thác nước hiện lên thành hình dáng cụ thể; sông Đà như loài thủy quái hung hăng bạo ngược nham hiểm xảo quyệt.Tóm lại: Con sông diện mạo dữ tơn,tâm địa xảo quyệt,dòng sông phù thủy, nham hiểm, sẵn sàng cướp đi mạng sống con người, là hiểm họa của người dân TB.b. Dòng sông trữ tình thơ mộng-Hình dáng: SĐ tuôn dài như một áng tóc trữ tìnhđốt nương xuân=>Liên tưởng so sánh độc đáo, câu văn mềm mại đầy chất thơ=>SĐ như hình ảnh người thiếu nữ TB kiều diễm hiền dịu duyên dáng gợi sự mềm mại thanh bình*Về sắc màu:Mùa thu nước lừ lừ chín đỏ giống như da mặtMùa xuân dòng xanh ngọc bích*SĐ gợi cảm, như một cố nhân,ánh nắng chiếu xuống dòng sông, màu nắng tháng 3 Đường thi*Cảnh vật bên bờ sông: lặng tờ,nương ngô nhú lên lá ngô non, cỏ gianh ra nõn búp, một đàn hươubờ sông hoang dại như một bờ tiền sử, bờ sông hồn nhiên=>So sánh chuẩn xác,liên tưởng phong phú, câu văn mềm mại, đầy hình ảnh=>Cảnh thi vị thơ mộng,một vẻ đẹp thơ mộng=> Tình yêu tha thiết say đắm với SĐ; phong cách tài hoa uyên bác2. Hình tượng ông lái đò*Lai lịch và ngoại hình: ông già 70 tuổi, làm nghề lái đò, tay lêu nghêu như cây sàoa.Trong cuộc vượt thác*Lực lượng:- Sông Đà:+Đá:bày thạch trận ven sông; nước reo hò làm thanh viện cho đá-Ông lái đò: chiếc thuyền với 6 bơi chèo=>Chênh lệch về lực lượng*Cuộc chiến đấu: vượt qua 3 trùng vi thạch trận2.Hình tượng ông lái đòa. Trong cuộc vượt thác: 3 trùng vi thạch trậnb. Sau cuộc vượt thácTrùng vây thứ nhấtSông Đà-Đá: 5 cửa trận, 4 cửa tử, 1 cửa sinh ở phía tả ngạn, dàn bày thạch trận-Nước thác reo hò ; đá oai phonghất hàm thách thức-Mặt nước hò la, bẻ gãy cán chèo, sóng nước liều mạng đá trái, thúc gối=>Thế chủ động, tiến công ồ ạtNgười lái đò-Giữ vững mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng=>Bình tĩnh có bản lĩnh-Cố nén vết thương, chân kẹp chặt cuống lái; như vị tướng oai phong, tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo=>Quả cảm tài hoa, phẩm chất chiến sĩTrùng vây thứ haiSông Đà-Đá: tăng thêm nhiều cửa tử, cửa sinh lập lờ phía hữu ngạn-Nước: dòng thác hùm beo hồng hộc tế mạnh=>Dũng mãnh và nham hiểmNgười lái đò“Nắm chắc binh pháp thuộc quy luật..”=>Vị tướng dạn dày kinh nghiệm-Cưỡi lên sóng, nắm chắc bờm sóng, ghì cương lái, bám chắc luồng nước,phóng nhanh lái miết vào cửa sinh-Đứa thì ông tránh “rảo bơi chèo”, đứa thì đè sấn lên,chặt đôi ra=>Thế tấn công hào hùng và dũng cảm, thuần phục thác đá; Trùng vây thứ baSông Đà-Bố trí ít cửa hơn, bên trái bên phải đều là luông chết, luồng sống ở ngay chính giữa bọn đá hậu vệ=>Tinh vi xảo quyệt hơnNgười lái đò-Phóng thẳng thuyềnthuyền phóng qua vút vút-Con thuyền xuyên qua hơi nước =>Dũng mãnh, trình độ chèo lái đã đạt tới mức tài hoa nghệ thuật=>Biện pháp nghệ thuật:Vốn từ ngữ giàu có thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau (quân sự, võ thuật, giao thông),nhịp điệu câu văn nhanh mạnh, miêu tả tỉ mỉ=>Nguyên nhân chiến thắng: Dũng cảm, ngoan cường,ý chí quyết tâm, tài trí, kinh nghiệm sông nướcb.Sau cuộc vượt thácHành động:đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam, bàn về cá anh vũ, dầm xanh; không ai bàn thêm một lời nào về chiến thắng vừa qua=>Vẻ đẹp bình dị khiêm nhường của ông lái đò=>Người lái đò :Dũng cảm, tài ba,trí tuệ, bản lĩnh, ý chí quyết tâm cao vượt qua thử thách, tài năng, tài hoa nhưng cũng hết sức bình dị “chất vàng mười của con người Tây Bắc”=>Thái độ Ngợi ca, khâm phục, ngưỡng mộ người lao động; yêu mến say đắm thiết tha đối với thiên nhiên và con người lao động Tây Bắc=>Nhà văn khẳng định: Chủ nghĩa anh hùng không chỉ có nơi chiến trường mà còn có ngay ở trong cuộc sống lao động bình thường; Tư cách nghệ sĩ tài hoa không chỉ trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật mà còn trong nhiều lĩnh vực khác.=>Nguyễn Tuân: Tài hoa, uyên bác, vốn sống phong phú, hiểu biết sâu rộngIII, Tổng kết1. Nghệ thuật :Thể hiện rõ phong cách tài hoa uyên bác:-Kho từ vựng phong phú, lối ví von liên tưởng độc đáo, bất ngờ, sáng tạo-Sự quan sát và tưởng tượng tài hoa-Cách viết phóng túng, ngôn ngữ điêu luyện,vận dụng nhiều tri thức uyên bác của nhiều ngành.-Khám phá cảnh vật và con người trên phương diện văn hóa, thẩm mĩ.2. Nội dung: bài tùy bút thể hiện: -Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh của Sông Đà hung bạo- trữ tình. -Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua hình ảnh của những người lái đò trên sông.→ T/cảm nồng nàn, say đắm của Ng.Tuân đối với th.nhiên, đất nước và con người VN-Bài tập củng cố1 bờ sông dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời.a. Thácb. Gióc. Đád. Cỏ2. Sự hung bạo của sông Đà được thể hiện ở:a. Những cái hút nướcb. Những thác nướcc. Những cái hút nước,đá, thác nướcd. Đá, hút nước3. Con sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuânCâu văn trên tác giả sử dụng biện pháp:a. Nhân hóab. So sánhc. So sánh, nhân hóa, điệp từd. Từ láy, điệp ngữ4. Nguyên nhân chiến thắng của người lái đò sông Đà:a. Sự ngoan cường,lòng dũng cảm,ý chí quyết tâmb. Sự ngoan cường,lòng dũng cảm,ý chí quyết tâm,tài tríc. Sự ngoan cường,lòng dũng cảm,ý chí quyết tâm,tài trí,sự bình dịd. Sự ngoan cường,lòng dũng cảm,ý chí quyết tâm,tài trí, kinh nghiệm sông nước5. Đâu là câu trả lời đúng nhất cho câu hỏi: Vì sao hình tượng sông Đà trên trang văn của Nguyễn Tuân lại có sức hấp dẫn thu hút người đọc?a. Vì nó mang những vẻ đẹp đa dạng, riêng có của thiên nhiên Tây Bắc mà không dòng sông nào trên đất nước ta có đượcb. Vì nó được xây dựng như một nhân vật có cá tính, có tâm trạng, có hoạt động, thật phong phú và phức tạpc. Vì nó làm nền cho sự xuất hiện của con người lao động Tây Bắc trí dũng và tài hoad. Vì nó thể hiện công phu lao động nghệ thuật và sự tài hoa, uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân6. Qua hình tượng người lái đò, Nguyễn Tuân đã có quan niệm như thế nào về nét tài hoa, nghệ sĩ của con người?a. Nét tài hoa, nghệ sĩ chỉ thuộc về những con người lao động trong các lĩnh vực nghệ thuật(văn học, điện ảnh, hội họa,âm nhạc)b. Nét tài hoa, nghệ sĩ là vẻ đẹp và phẩm chất ở những con người của một thời đã qua nay chỉ còn trong vang bóngc. Nét tài hoa, nghệ sĩ của con người không chỉ thể hiện trong các hoạt động sáng tạo nghệ thuật mà còn trong nhiểu lĩnh vực khácd.Tất cả các phương án trênHỌC BÀI Ở NHÀ:1. Phân tích vẻ đẹp hùng vĩ và trữ tình, thơ mộng của sông Đà ?2. Ông lái đò – người lao động được xây dựng độc đáo như thế nào ?3. Rút ra phong cách nghệ thuật tài hoa – tài tử của Nguyễn Tuân ?