Bài giảng Ngữ văn 7: Cách làm bài văn lập luận giải thích

CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH	có 4 bước:	- Tìm hiểu đề và tìm ý	- Lập dàn bài	- Viết đoạn văn	- Đọc và sửa chữaVăn lập luận và giải thích cũng tiến hành theo tuần tự các bước của một bài văn chứng minh I. Các bước làm bài văn lập luận giải thích 	Đề bài:	Nhân dân ta có câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó.	1. TÌM HIỂU ĐỀ VÀ TÌM Ý - Nội dung: câu tục ngữ.	- Thể văn: giải thích	- Các bước tìm ý:	+ Nghĩa đen	+ Nghĩa bóng	+ Nghĩa sâu xa	+ Liên hệ các dẫn chứng: ca dao, tục ngữ	có 3 phần:	- Mở bài	- Thân bài	- Kết luận 2. LẬP DÀN BÀIĐề bài: Nhân dân ta có câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó.	*Mở bài: Nêu lên vấn đề cần giải thích (ngắn gọn)	- Nêu đặc điểm của tục ngữ: đúc kết kinh nghiệm, lời văn ngắn gọn	- Giới thiệu câu tục ngữ: nêu lên kinh nghiệm học hỏi, hiểu biết của nhân dân ta “đi một sàng khôn”	* Thân bài:	- Giải thích nghĩa câu tục ngữ	+ Đi một ngày đàng: rời nhà đi đây đó một vài ngày (với là cách tính thời gian, khoảng cách người xưa)= + Học một sàng khôn: học hỏi nhiều trí khôn.	=> Cả câu: Đi đây đó thì mở rộng tầm hiểu biết, khôn ngoan từng trải. Mở rộng tầm mắt, biết nhiều thực tế trong đời sống.	- Tại sao đi một ngày đàng học một sàng khôn?	+ Ra đi nơi xa => thích ứng hoàn cảnh con người trưởng thành hơn	+ Thực tế chứng minh từ những người: Bác Hồ, vua Pie (Nga)	+ Có nhiều câu nói khẳng định giá trị câu tục ngữ trên như:	 (“ Đi cho biết đó biết đây. Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn”, “Đi một bữa chợ học một mớ khôn”)	- Bài học rút ra	+ Muốn có kiến thức phong phú, khôn ngoan phải đi nhiều, tiếp xúc nhiều điều mới, điều lạ.	+ Mở rộng tri thức để không bị tụt hậu lỗi thời	* Kết bài	- Câu tục ngữ là một lời khuyên quý báu về tinh thần ham học hỏi	- Nhưng con người cần có ý chí, bản lĩnh vượt qua thử thách trên con đường tìm kiếm tri thức.* Mở bài: Nêu vấn đề cần giải thích	Câu tục ngữ: “ Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”	Và gợi ra phương ứng giải thích.* Thân bài.	- Giải thích câu tục ngữ	+ nghĩa đen	+ nghĩa bóng	+Nghĩa sâu xa	- Dẫn chứng	- Bài học rút ra * Kết bài	Đáng giá lại giá trị câu tục ngữ	3. TẬP VIẾT BÀIa) Mở bài: SGK/85Đi thẳng vào vấn đề: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn là một câu tục ngữ hay, chẳng những đúc kết kinh nghiệm học tập của người xưa, mà còn thể hiện khát vọng được đi xa để mở rộng tầm mắt”.Đối lập hoàn cảnh với ý thức: “ Người nông dân Việt Nam xưa quanh năm bó mình trong lũy tre xanh, tầm mắt hạn hẹp. Chính vì vậy mà dân gian đã có câu tục ngữ khích lệ họ đi đây đi đó để mở rộng hiểu biết: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”.Nhình từ chung đến riêng: “ Nhân dân ta có nhiều câu tục ngữ, ca dao nói về việc đi xa để mở rộng tầm mắt. Một trong những câu đó là: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”.=> có nhiều cách:	- Đi thẳng vào vấn đề	- Đối lập hoàn cảnh với ý thức	- Nhìn từ chung đến riêngb) Thân bài: SGK/85Đoạn 1: “ Thật vậy, câu tục ngữ Đi một ngày đàng, học một sàng khôn trước hết là đúc kết kinh nghiệm. Xét về nghĩa đen, đi một ngày đàng có nghĩa là đi rất xa. Đối với người nông dân xưa vốn rất ít đi xa, lại chưa có phương tiện đo độ dài, họ thường lấy thời gian để đo con đường đã đi. Với tốc độ trung bình, một ngày đàng có thể đi được bốn năm cây chục cây số, như thế là có thể đã đi đến làng khác, xã khác, huyện khác. Đi xa như vậy, họ mới học được những điều mới lạ mà ở làng mình, xã mình, huyện mình không có được, nghĩa là học một sàng khôn. Ấn tượng về những chuyến đi xa thường rất sâu đậm. Và đó có thể là cơ sở thực tế của câu tục ngữ”.Đoạn 2: “ Nhưng câu tục ngữ bao giờ cũng đúc kết kinh nghiệm, mà đúc kết thì phải có ý nghĩa khái quát. Nội dung khái quát đó là một điều có tính quy luật: Hễ đi xa là nhìn thấy cái mới lạ, mở rộng tầm hiểu biết. Điều quan trọng là hãy đi xa đã, đến lúc đó, dù không có ý định học gì thì vẫn cứ học được và khôn ra. Đó cũng chính là nội dung của câu ca dao: Đi cho biết đó biết đây, Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn! Ở nhà với mẹ thì sướng thật đấy, nhưng chỉ ở nhà sẽ hạn chế sự hiểu biết. Những câu tục ngữ như thế rất sâu sắc. Chỉ cần nhớ lại các cuộc tham quan, du lịch mà ta đã tham gia. Dù chỉ là đi chơi, ta cũng biết thêm nhiều điều!”Đoạn 3: “ Câu tục ngữ này không chỉ đúc kết kinh nghiệm, mà còn thể hiện một lời khuyên, một lời khích lệ, một ước vọng thầm kín. Đó là ước vọng đi xa để mở rộng tầm hiểu biết, để thoát khỏi sự hạn hẹp của tầm nhìn”.	=> - Nghĩa đen: Đi rất là xa,học điều hay trong thực tế.	 - Theo trình tự hợp lí sẽ dễ hiểu và dễ tiếp nhận	 - Đúc kết kinh nghiệm	c) Kết bài: SGK/85	- “ Ngày nay giao thông thuận tiện, đời sống đã khấm khá, nhiều người có điều kiện để đi xa học hỏi. Nhưng câu tục ngữ xưa vẫn còn nguyên ý nghĩa đối với những ai quen sống khép mình, tự thỏa mãn với mình”.=> Ghi nhớ: SGK/86Muốn làm bài văn lập luận giải thích thì phải thực hiện các bước: tìm hiểu đề và tìm ý, lập dàn bài, viết bài, đọc lại và sửa chữa.Dàn bài:	- Mở bài: Giới thiệu điều cần giải thích và gợi ra phương hướng giải thích.	- Thân bài: Lần lượt trình bày các nội dung giải thích. Cần sử dụng các cách lập luận giải thích phù hợp.	- Kết bài: Nêu ý nghĩa của điều được giải thích đối với mọi người. Lời văn giải thích cần sáng sủa, dễ hiểu. Giữa các phần, các đoạn cần có lời liên kết.4. ĐỌC VÀ SỬA CHỮA	Người xưa có câu: “ Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”. Em hãy giải thích câu nói trên.	- Học thuộc ghi nhớ	- Làm bài tập	- Chuẩn bị bài “ Luyện tập lập luận giải thích”.II. Luyện tậpIII. Dặn dò