Bài giảng Ngữ văn 7 Tiết 122 - Tiếng Việt: Liệt kê

GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?TỪ 	CỤM TỪ trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông. nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.Cấu tạo: Ý nghĩa: đều có kết cấu tương tự nhau.kể ra các đồ vật được bày biện chung quanh quan lớn.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐI.Thế nào là phép liệt kê ?	Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm []. (Phạm Duy Tốn)?Em có nhận xét gì về cách sắp xếp các từ, cụm từ giới thiệu các sự vật?Các từ hay cụm từ cùng loại được sắp xếp nối tiếp hàng loạt.?Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì?Tác dụng: làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?	Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.“... Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.” (Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn) HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?Bài tập nhanh: Xác định biện pháp liệt kê trong đoạn văn sau:HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?Bài tập nhanh: Xác định biện pháp liệt kê trong bài ca dao sau: Trong khoang thuyÒn, dµn nh¹c gåm ®µn tranh, ®µn nguyÖt, t× bµ, nhÞ, ®µn tam. ( Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng)* Lưu ý : - Trong phép liệt kê người ta thường dùng thêm một số trợ từ (nào, thì) để nhấn mạnh.Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua nào rau, nào đậu, nào cá, nào thịt..... - Giữa các bộ phận liệt kê thường dùng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy, cũng có khi là kết thúc bằng dấu chấm lửng (...). - Phép liệt kê có thể đứng sau từ “ như” và dấu hai chấm(:) Ví dụ: ...Ngoài ra còn có các điệu lí như : lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?II.Các kiểu liệt kê:Ví dụ1: a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.	(Hồ Chí Minh)	b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. 	(Hồ Chí Minh)*Nhận xét: Câu a: Giữa các bộ phận liệt kê không có quan hệ từ “và” các bộ phận liệt kê sắp xếp theo một trình tự sự việc. - Câu b: Giữa các bộ phận liệt kê có quan hệ từ “và”,c¸c bé phËn liÖt kª t¹o thµnh tõng cÆp sãng ®«i bæ sung cho nhau. => Như vậy xét về cấu tạo có hai kiểu liệt kê: Liệt kê không theo từng cặp và liệt kê theo từng cặp.?Xét về cấu tạo, các phép liệt kê có gì khác nhau?HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?II.Các kiểu liệt kê:VÝ dô 2 a. , nøa, tróc, mai, mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng. (ThÐp Míi) vÇu Treb. TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù vµ cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ , hä hµng, vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia. 	(Phạm Văn Đồng) h×nh thµnhtr­ëng thµnhgia ®×nhlµng xãm?Thử đảo các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊVí dụ 2:a) Vầu, nứa, trúc, mai, tre mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới)b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. ( Phạm Văn Đồng) Có thể thay đổi được các bộ phận liệt kê mà ý nghĩa các phép liệt kê ấy không hề thay đổi. Không thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về mặt ý nghĩa. Như vậy xét về mặt ý nghĩa có hai kiểu liệt kê: liệt kê tăng tiến và liệt kê không tăng tiến.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?II.Các kiểu liệt kê:?Từ việc giải hai ví dụ 1 và 2 vừa rồi, em hãy trình bày kết quả phép phân loại liệt kê bằng sơ đồ? C¸c kiÓu liÖt kª XÐt theo cÊu t¹o XÐt theo ý nghÜaKiÓu liÖt kª theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª kh«ng theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª t¨ng tiÕnKiÓu liÖt kª kh«ng t¨ng tiÕnHỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?II.Các kiểu liệt kê:-Xét theo cấu tạo: có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.-Xét theo ý nghĩa: có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ*Bài ca dao sau cã sö dông phÐp liÖt kª kh«ng? Lo¹i liÖt kª nµo (nếu có)? C­íi nµng anh toan dÉn voi Vì sî quèc cÊm nªn voi kh«ng bµn DÉn tr©u sî hä m¸u hµn DÉn bß sî hä nhµ nµng co g©n MiÔn lµ cã thó bèn ch©n DÉn con chuét bÐo mêi d©n mêi lµng. *Bài ca dao sau cã sö dông phÐp liÖt kª kh«ng? Lo¹i liÖt kª nµo (nếu có)? C­íi nµng anh toan dÉn voi Vì sî quèc cÊm nªn voi kh«ng bµn DÉn tr©u sî hä m¸u hµn DÉn bß sî hä nhµ nµng co g©n MiÔn lµ cã thó bèn ch©n DÉn con chuét bÐo mêi d©n mêi lµng. Liệt kê tăng tiến. *Lưu ý: Phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần hoặc lùi dần theo tiêu chí tự chọn.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊI.Thế nào là phép liệt kê ?II.Các kiểu liệt kê:III.Luyện tập:	a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! ( Nguyễn Ái Quốc)Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ	a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!  Cấu tạo: Liệt kê không theo cặp . Ý nghĩa: Liệt kê tăng tiến .Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn thơ sau: b) Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng Em đã sống lại rồi , em đã sống! Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung Không giết được em, người con gái anh hùng! (Tố Hữu)Liệt kê tăng tiến . Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ Cấu tạo: Liệt kê không theo cặp . Ý nghĩa: Bài tập 3:a)Kể các hoạt động trên sân trường.b)Kể tên các loại quả. c)Tả nội tâm cô gái Huế. d)Kể tên các nhạc cụ dân ca Huế.Hoạt động nhóm: 2 phútHỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊBài tập 3:-Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi nào cầu lông, nhảy dây, đá bóng...HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊBài tập 3:-Trên bàn, mẹ em bày rất nhiều loại quả nào chuối, nào nho, xoài, cam, đu đủ...HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊBài tập 3:-Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP THÀNH PHỐTiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊBài tập 3:-Dàn nhạc của dân ca Huế gồm đàn tranh, đàn nguyệt, đàn bầu, sáo, và cặp sanh để gõ nhịp.Trß ch¬I « ch÷:HAIKIÓUT¡NGTIÕNMI£UT¶L¦îM§iÖPNG÷TÝNHTõ123456Tªn mét bµi th¬ cña t¸c gi¶ Tè H÷u mµ em ®· häc ë líp 6 (4 ch÷ c¸i).XÐt vÒ mÆt nghÜa cã mÊy kiÓu liÖt kª? (7 ch÷ c¸i)C©u tôc ng÷: “NhÊt n­íc, nh× ph©n, tam cÇn, tø gièng” sö dông kiÓu liÖt kª nµo? (8 ch÷ c¸i)C©u th¬: “Mai sau, mai sau, mai sau §Êt xanh tre m·i, xanh mµu tre xanh.”sö dông biÖn ph¸p tu tõ g×? (7 ch÷ c¸i)C¸c tõ chØ mµu s¾c thuéc tõ lo¹i g×? (6 ch÷ c¸i)V¨n b¶n “S«ng n­íc Cµ Mau” ®­îc viÕt theo ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo lµ chÝnh? (6 ch÷ c¸i) C¸c kiÓu liÖt kª XÐt theo cÊu t¹o XÐt theo ý nghÜaKiÓu liÖt kª theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª kh«ng theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª t¨ng tiÕnKiÓu liÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn * Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:.1.Học bài và làm các bài tập còn lại.2.Sưu tầm các câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ, có sử dụng biện pháp tu từ liệt kê.3.Chuẩn bị bài Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy: +Đọc bài trước và trả lời các câu hỏi SGK/121.4.Chuẩn bị bài Tập làm văn Tìm hiểu chung về văn bản hành chính: +Thế nào là văn bản hành chính? +Cách trình bày một văn bản hành chính?.Trân trọng cảm ơn quý thầy cô!Chúc các em chăm ngoan, học giỏi! Phßng gD & ®T thẠNH HÓA	 	Tr­êng thcs TÂN TÂYGDthi ®ua d¹y tèt - häc tèt