Bài giảng Ngữ văn 8 Bài 12 – Tiết 47: Phương pháp thuyết minh

c¸c loµi thùc vËt bÞ nã bao quanh, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña cá dÉn ®Õn hiÖn t­îng xãi mßn ë c¸c vïng ®åi nói. Bao b× ni l«ng bÞ vøt xuèng cèng lµm t¾c c¸c ®­êng dÉn n­íc th¶i, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ngËp lôt cña c¸c ®« thÞ vÒ mïa m­a. Sù t¾c nghÏn hÖ thèng cèng r·nh lµm cho muçi ph¸t sinh, l©y truyÒn dÞch bÖnh. Bao b× ni l«ng tr«i ra biÓn lµm chÕt c¸c sinh vËt khi chóng nuèt ph¶i.... (Th«ng tin vÒ Ngµy tr¸i ®Êt n¨m 2000)Ph­¬ng ph¸p liÖt kª lµ kÓ ra c¸c thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cïng lo¹i cña ®èi t­îng cÇn thuyÕt minh.2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh:a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.Ph©n biÖt ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa gi¶i thÝch vµ ph­¬ng ph¸p liÖt kª.Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch: Nªu ®Æc ®iÓm riªng næi bËt ®èi t­îng cÇn thuyÕt minh mét c¸ch râ rµng, ng¾n gän.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª: Tr×nh bµy lÇn l­ît, c¸c thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cña ®èi t­îng thuyÕt ninh.c. Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè).VÝ dô:Ngµy nay, ®i c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®©u ®©u còng næi lªn chiÕn dÞch chèng thuèc l¸. Ng­êi ta cÊm hót thuèc ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ng­êi vi ph¹m ? ( ë BØ. Tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®«la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®«la).	(¤n dÞch, thuèc l¸)- Sè liÖu râ rµng, chÝnh x¸c.- ThuyÕt phôc ng­êi ®äc, lµm ng­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu ng­êi viÕt ®· cung cÊp.V¨n b¶n Th«ng tin tr¸i ®Êt n¨m 2000V¨n b¶n ¤n dÞch thuèc l¸Ngµy 22 th¸ng 4 hµng n¨m ®­îc gäi lµ ngµy tr¸i ®Êt do mét tæ chøc b¶o vÖ m«i tr­êng ë Mü khëi x­íng n¨m 1970. Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã 141 n­íc trªn thÕ giíi tham giaTa ®Õn bÖnh viÖn K sÏ thÊy râ: B¸c sü viÖn tr­ëng cho biÕt 80% ung th­ vßm häng vµ ung th­ phæi lµ do thuèc l¸Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu: nêu ví dụ, dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy.XÐt vÝ dô1. Ta nghÌo h¬n c¸c n­íc ¢u - MÜ rÊt nhiÒu nh­ng “xµi” thuèc l¸ lµ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc ®ã.2. ¤n dÞch thuèc l¸ ®e däa søc kháe vµ tÝnh m¹ng cña loµi ng­êi cßn nÆng h¬n c¶ AIDSA AA: §èi t­îng cÇn ®èi chiÕu. BBCB,C: C¸c ®èi t­îng ®èi chiÕu. Phương pháp so sánh : đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh.HUÕ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ®­êng s¸ng t¹o, anh dòng. HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiÕng sãng biÓn r× rµo.Tõ ®©y, buæi s¸ng chóng ta cã thể lªn Tr­êng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H­¬ng. HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ cái yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng l­ít trªn dßng n­íc hiÒn dÞu cña s«ng H­¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay l­în trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngọn c©y thanh trµ, ph­îng vÜ. HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®­îc Liªn hîp quèc xÕp vµo h¹ng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chùa Thiªn Mô, Chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba....HuÕ ®­îc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh v­ên xinh ®Ñp. Nh÷ng hoa, c©y c¶nh, nh÷ng v­ên chÌ, v­ên c©y ¨n qu¶ cña s«ng H­¬ng xanh m­ít nh­ nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ lµm cho c¸c c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n.HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã.HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ n­íc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ d­íi ch©n thµnh HuÕ. HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng. (DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh) HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * C¶nh s¾c thiªn nhiªn: - Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng, biÓn . - §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng, nói ...HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng * §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên, nãn, c« g¸i HuÕ ... - Nh÷ng mãn ¨n.HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt:HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi: Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng.HiÓu ®Çy ®ñ, cô thÓ toµn diÖn vÒ HuÕ“®èi t­îng ®a d¹ng, nhiÒu c¸ thÓ, nhiÒu bé phËn, nhiÒu mÆt”+ C¶nh s¾c thiªn nhiªn: - Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói ,s«ng ,biÓn .- §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...+ NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: - Cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng+ §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ...- Nh÷ng mãn ¨n .+ LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng .Phương pháp phân loại phân tích : chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.HuÕPhương pháp nêu định nghĩaHuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸ nghÖ thuËt lín cña ViÖt NamPh­¬ng ph¸p so s¸nhS«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ c¸i yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba....Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch*§Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ...* Nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng *Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ, nh÷ng mãn ¨n * TruyÒn thèng lÞch sö2. Bài học:	§Ó bµi v¨n thuyÕt minh cã søc thuyÕt phôc, dÔ hiÓu, s¸ng râ, ng­êi ta cã thÓ sö dông phèi hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nh­: Nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch, liÖt kª, nªu vÝ dô, dïng sè liÖu so s¸nh, ph©n tÝch, ph©n lo¹i...Bµi tËp: Nèi néi dung ë cét A víi néi dung ë cét B ®Ó cã néi dung cña ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.AB 1. Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.2. Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.3. Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu.4. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.5. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.a. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh chia ®èi t­îng ra tõng mÆt, tõng khÝa c¹nh, tõng vÊn ®Ò ®Ó lÇn l­ît thuyÕt minh gióp ng­êi ®äc hiÓu ®Çy ®ñ, toµn diÖn vÒ ®èi t­îng.b. Lµ ph­¬ng ph¸p ®­a vÝ dô cô thÓ, nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c râ rµng theo thø tù. ThuyÕt phôc ng­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu mµ ng­êi viÕt cung cÊp.c. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ®em c¸i ch­a biÕt ®èi chiÕu so s¸nh víi c¸i ®· biÕt ®Ó lµm næi bËt c¸i ch­a biÕt.d. Lµ ph­¬ng ph¸p kÓ ra lÇn l­ît, râ rµng, chÝnh x¸c nhiÒu thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cña ®èi t­îng cÇn thuyÕt minhe. Lµ ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nªu ®Æc ®iÓm riªng næi bËt cña ®èi t­îng mét c¸ch ng¾n gän, chÝnh x¸c.1. . . .2. . . .3. . . .4. . . .5. . . .debcaBµi tËp 1 T¸c gi¶ bµi “ ¤n dÞch thuèc l¸ ®· nghiªn cøu, t×m hiÓu rÊt nhiÒu” ®Ó nªu lªn yªu cÇu chèng n¹n hót thuèc l¸. Em h·y chØ ra nh÷ng kiÕn thøc cÇn cã ®Ó thÓ hiÖn trong bµi viÕt.KiÕn thøc cña mét b¸c sü.KiÕn thøc cña ng­êi quan s¸t ®êi sèng x· héi.KiÕn thøc cña mét ng­êi cã t©m huyÕt víi nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc.Bµi tËp 2 Bµi viÕt “¤n dÞch thuèc l¸” ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ®Ó nªu bËt t¸c h¹i cña viªc hót thuèc l¸.Ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu.+ ¤n dÞch thuèc l¸ víi bÖnh dÞch kh¸c.+ T¸c h¹i cña thuèc l¸ víi giÆc gÆm nhÊm.+ Thanh niªn ViÖt Nam b»ng thanh niªn MÜ.Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi hót.+ T¸c h¹i ®èi víi ng­êi bªn c¹nh.+ T¸c h¹i ®Õn nh©n c¸ch.+ C¸ch phßng chèng.Ph­¬ng ph¸p liÖt kª.Ph­¬ng ph¸p dïng sè liÖu vµ nªu vÝ dô.Bµi tËp 3:§äc v¨n bản sau NG· BA ®ång léc Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh. Trªn mét ®o¹n ®­êng kho¶ng 20km mµ cã nh÷ng 44 träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña giÆc Mü vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng h¬n 2057 trËn bom. ë ®©y cã mét tËp thÓ kiªn c­êng gåm 10 c« g¸i tuæi ®êi tõ 17 ®Õn 20 lµm nhiÖm vô san lÊp hè bom, lµm ®­êng, ®µo hÇm tró Èn, b¶o ®¶m an toµn cho xe vµ ng­êi qua l¹i. Ngµy 24-7-1968, sau 18 lÇn giÆc Mü cho m¸y bay ®¸nh ph¸ vµo khu vùc nµy, c¶ 10 chÞ em vÉn trô l¹i kiªn c­êng , bÊt khuÊt, gi÷ v÷ng m¹ch ®­êng ®Õn h¬i thë cuèi cïng. Còng trªn m¶nh ®Êt anh hïng nµy ®· sinh ra nh÷ng ng­êi anh hïng trÎ tuæi La ThÞ T¸m, mét c« g¸i ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, gan d¹, m­u trÝ. Liªn tôc 116 ngµy ®ªm lµm nhiÖm vô, chÞ ®· quan s¸t, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom ch­a næ ë c¸c träng ®iÓm ®Þch b¾n ph¸ ¸c liÖt. Ba lÇn bÞ bom næ vïi lÊp, chÞ vÉn kiªn c­êng b¸m s¸t trËn ®Þa, ®¸nh dÊu ®ñ, râ c¸c hót bom, phôc vô ®¾c lùc cho viÖc ph¸ bom, ®¶m b¶o giao th«ng th«ng suèt. Ngµy nay Ng· ba §ång Léc trë thµnh mét n¬i t­ëng niÖm nh÷ng tÊm g­¬ng oanh liÖt cña c¸c c« g¸i thanh niªn xung phong trong thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü. (B¸o Qu©n ®éi nh©n d©n,1975)- Kĩ thuật: Cặp đôi chia sẻ- Thời gian: 3phút- Nội dung:	Nhóm 1: Văn bản thuyết minh: Ngã ba Đồng Lộc đòi hỏi những kiến như thức nào?	Nhóm 2: Văn bản thuyết minh: Ngã ba Đồng Lộc sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?Bµi tËp 3 KiÕn thøc§Þa lý: Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh.LÞch söCuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc; nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong.Khoa häc qu©n sùVÒ c¸c lo¹i m¸y bay, bom.§êi sèng x· héiVÒ ®êi sèng, cuéc sèng cña c¸c n÷ thanh niªn xung phong thêi kú chèng Mü cøu n­íc.Bµi tËp 3 Ph­¬ng ph¸p Nªu ®Þnh nghÜa, giải thích.Dïng ph©n lo¹i, ph©n tÝch.Dïng sè liÖu, con sè.Nªu vÝ dô Bài tập1. Để có tri thức về đối tượng thuyết minh ta cần làm gì?	A. Quan sát trực tiếp và ghi chép.	B. Tự tưởng tượng để kể lại.	C. Đọc tài liệu, bài viết về đối tượng đó.	D. Tất cả những phương án trên.2. Sử dụng các phương pháp thuyết minh như thế nào để đạt hiệu quả cao?	A. Sử dụng tất cả các phương pháp thuyết minh.	B. Chỉ sử dụng một phương pháp duy nhất trong bài viết.	C. Sử dụng phối hợp các phương pháp một cách linh hoạt, phù hợp.	D. Chỉ sử dụng ba phương pháp trong bài viết.	Có ý kiến cho rằng:Bạn A: Trong một bài văn thuyết minh chỉ cần dùng một phương pháp cho đơn giản.Bạn B: Trong một bài văn thuyết minh cần phải kết hợp nhiều phương pháp. 	Em đồng ý với ý kiến nào? Vì sao?Hướng dẫn tự học ở nhà : + Học bài. Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập. Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh. + Soạn bài : Bài toán dân số