Bài giảng Ngữ văn 8 - Dấu câu: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

THCS NGHIA TRUNGvKiÓm tra bµi cò 1.Thế nào là câu ghép? Giữa các vế trong câu ghép thường có những mối quan hệ ý nghĩa nào và thường được nối với nhau bằng những phương tiện nào?2. Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau: - Trời mưa to, nước dâng cao. A. Nguyên nhân – kết quả B. Điều kiện – kết quả C. Tương phản D. Bổ sungTiết 51: Tiếng ViệtDẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM1. Dấu ngoặc đơn: Ví dụ: Dấu ngoặc đơn trong các đoạn trích sau dùng để làm gì ? Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”. (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)Đánh dấu phần có chức năng giải thích.b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).	 (Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam) Đánh dấu phần có nội dung thuyết minh vÒ métlo¹i ®éng vËt cã tªn ba khÝac. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). 	 (Ngữ văn 7, tập 1) Đánh dấu phần bổ sung thêm thông tin.- Không thay đổi.- Vì phần trong dấu ngoặc đơn là phần chú thích, nhằm cung cấp thêm thông tin, không thuộc phần nghĩa cơ bản.Vậy dấu ngoặc đơn dùng để làm gì ?Nếu bỏ phần nội dung trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của các đoạn trích trên có thay đổi không ? Vì sao ? 1. Dấu ngoặc đơn. Ví dụ. Ghi nhớ: SGK CHÚ Ý 1.Nam Cao sinh năm 1915 (?) – 1951, nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917. => Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm hỏi (?) để tỏ ý hoài nghi. 2. Một thế kỉ văn minh, khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra một tấc sắt. Tre vẫn còn vất vả mãi với người. (Thép Mới – Cây tre Việt Nam) => Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm than (!) để tỏ ý mỉa mai.Bài tập nhanh- Tân, lớp trưởng lớp 8C, hát rất hay. Trả lời : Có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn các phần nằm giữa hai dấu phẩy vì đó là các phần chỉ có tác dụng giải thích thêm. - Tân ( lớp trưởng lớp 8C) hát rất hay. Phần nào trong câu sau có thể cho vào trong dấu ngoặc đơn ? Tại sao ?2. Dấu hai chấm: Ví dụ:Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì?Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:	 - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.Dế Choắt nhìn tôi mà rằng: - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... 	 (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) Báo trước lời đối thoại.b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất. Báo trước một lời dẫn trực tiếp.c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật xung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.Giải thích nội dung lý do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học. Vậy dấu hai chấm dùng để làm gì? Ghi nhớ: sgk2. Dấu hai chấm Ví dụBài tập nhanhDấu hai chấm trong ví dụ sau được dùng để làm gì ?Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !Cụ bán rồi ?Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. (Lão Hạc, Nam Cao)A. Đánh dấu phần bổ sung.B. Báo trước lời thoại.C. Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.D. Đánh dấu phần giải thích.?Tóm tắt kiến thức bài học bằng bản đồ tư duyII. LUYỆN TẬPII. LUYỆN TẬPBT1/135.Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau: a. Qua c¸c côm tõ “tiÖt nhiªn”(râ rµng døt kho¸t nh­ thÕ, kh«ng thÓ kh¸c), “®Þnh phËn t¹i thiªn th­” (®Þnh phËn t¹i s¸ch trêi), “hµnh khan thñ b¹i h­” (ch¾c ch¾n sÏ nhËn lÊy thÊt b¹i), h·y nhËn xÐt vÒ giäng ®iÖu cña bµi th¬.b. ChiÒu dµi cña c©y cÇu lµ 2290 m (kÓ c¶ phÇn cÇu dÉn víi chÝn nhÞp dµi vµ m­êi nhÞp ng¾n).c. Để văn b¶n cã tÝnh liªn kÕt, ng­êi viÕt (ng­êi nãi) ph¶i lµm cho néi dung cña c¸c c©u, c¸c ®o¹n thèng nhÊt vµ g¾n bã chÆt chÏ víi nhau;  => иnh dÊu phÇn gi¶i thÝch ý nghÜa c¸c côm tõ H¸n Việt. =>Đánh dÊu phÇn thuyÕt minh gióp ng­êi ®äc hiÓu râ trong 2290 m cã c¶ phÇn cÇu dÉn. => иnh dÊu phÇn bæ sung cho chñ thÓ:Ng­êi nãi nÕu lµvăn b¶n nãi.BT2/136. Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau: a. Nh­ng hä th¸ch nÆng qu¸: nguyªn tiÒn mÆt ph¶i mét trăm ®ång b¹c, l¹i cßn cau, cßn r­îu c¶ c­íi nữa thì mÊt ®Õn cøng hai  trăm b¹c b. T«i kh«ng ngê DÕ Cho¾t nãi víi t«i mét c©u nh­ thÕ nay: - Th«i t«i èm yÕu qu¸ råi, chÕt còng ®­îc. Nh­ng tr­íc khi nh¾m  m¾t, t«i khuyªn anh: ë ®êi mµ cã thãi hung hăng bËy b¹, cã ãc  mµ kh«ng biÕt nghÜ, sím muén råi còng mang v¹ vµo mình ®Êy. c. Råi mét ngµy m­a rµo. M­a giông bèn phÝa. Cã qu·ng n¾ng  xuyªn xuèng biÓn, ãng ¸nh ®ñ mµu: xanh l¸ m¹, tÝm phít, hång  xanh biÕc. => иnh dÊu b¸o tr­íc phÇn gi¶i thÝch cho côm tõ th¸ch nÆng qu¸ . => иnh dÊu b¸o tr­íc lêi tho¹i cña dÕ Cho¾t. => иnh dÊu bµo tr­íc phÇn thuyÕt minh cho côm tõ ãng ¸nh ®ñ mµuABPhong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nướcPhong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước) Thay được, vì nghĩa cơ bản không thay đổi.Phong Nha gồm: động khô và động nướcPhong Nha gồm (động khô và động nước)Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa)BT4/ 137:5 * Bạn đó chép sai. Dấu ngoặc đơn bao giờ cũng được dùng thành cặp. * Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là bộ phận của câu.Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ: -Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa. (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại .)Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai ? Vì sao?Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận của câu không?Bài tập 6/ trang 137Đoạn văn mẫu: Một trong những vấn đề thời sự nóng hổi hiện nay là sự gia tăng dân số .Khi tìm hiểu việc gia tăng dân số của các nước ( qua hội nghị Cai – rô ở Ai Cập) ta thấy tốc độ sinh đẻ hiện nay thì chẳng bao lâu nữa con người không có chỗ ở , không thể đảm bảo đời sống ( vì thiếu lương thực , thực phẩm). Vì vậy, mọi người phải hiểu một điều: sinh đẻ có kế hoạch là con đường tồn tại của chính loài người.Dấu ngoặc đơn: Vị trí 1 :Bổ sung Vị trí 2 : Thuyết minhDấu hai chấm : Đánh dấu báo trước giải thích cho phần trước đó :BÀI TẬP 7 :Điền vào chỗ trống.1...dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm)2dùng để:Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).Dấu ngoặc đơnDấu hai chấm HƯỚNG DẪN HỌC TỰ HỌC1. BÀI VỪA HỌC: Học thuộc lòng công dụng của dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm.Làm bài tập 3; 6 trang 136,137.2. BÀI SẮP HỌC: Soạn bài : ĐỀ VĂN THUYẾT MINH VÀ CÁCH LÀM BÀI VĂN THUYẾT MINH. - Đọc kỹ và xác định các đối tượng trong 12 đề văn thuyết minh. - Đọc bài văn mẫu thuyết minh: XE ĐẠP + Phân đoạn: Mở bài, Thân bài, Kết bài . Tổ 1, 4: cho biết nội dung phần Mở bài, Kết bài. . Tổ 2, 3: cho biết nội dung phần Thân bài.Tieát hoïc keát thuùc, chuùc caùc em chaêm ngoan hoïc gioûi