Bài giảng Ngữ văn 8 tiết 114: Lựa chọn trật tự từ trong câu

 Tố - Tắt đèn)I. Nhận xét chungTh¶o luËn nhãm: 3 phótEm h·y thay ®æi trËt tù tõ trong c©u in ®Ëm mµu ®á, sao cho nghÜa cña c©u kh«ng thay ®æi ?gâ ®Çu roi xuèng ®Êt2.Cai lÖb»ng giängthÐtkhµn khµn cña ng­ưêi hót nhiÒu x¸i cò.3. Cai lÖcai lÖcai lÖgâ ®Çu roi xuèng ®Êt,gâ ®Çu roi xuèng ®Êt.gâ ®Çu roi xuèng ®Êt.theùtthÐt.4.ThÐtb»ng giäng5.B»ng giängb»ng giängkhµn khµn cña ng­ưêi hót nhiÒukhµn khµn cña ng­ưêi hót khµn khµn cña ng­ưêi hót nhiÒu x¸i cò,nhiÒu x¸i cò,x¸i cò,6. B»ng giängkhµn khµn cña ng­ưêi hót nhiÒugoõ ñaàu roi xuoáng ñaát,cai lÖ7. Gâ ®Çu roi xuèng ®Êt,b»ng giäng khµn khµncña ngư­êi hót nhiÒu x¸i cò,cai lÖthÐt.x¸i còthÐt.1.Ví dụ:Các cách sắp xếp khác:2.Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.3.Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.4. Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.5. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.6. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.7. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.I.Nhận xét chungTiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u 1. Gâ ®Çu roi xuèng ®Êt, cai lÖ thÐt b»ng giäng khµn khµn cña ngư­êi hót nhiÒu x¸i cò: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u I. Nhận xét chungVí dụ: Cách 1Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cailệ và người nhà lí trưởng đãsầm sập tiến vào với nhữngsong, tay thước và dây thừng. Gõ đầu xuống đất, cai lệ bằng giọng khàn khàn củangười hút nhiều xái cũ:- Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?Nộp tiền sưu! Mau! (Ngô Tất Tố)Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + +roiroithétTiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI.Nhận xét chungVí dụ: Cách 2Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cai lệvà người nhà lí trưởng đã sầmsập tiến vào với những song,tay thước và dây thừng. Cai lệ gõ đầu xuống đất, bằng giọng khàn khàn của ngườihút nhiều xái cũ:Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?Nộp tiền sưu! Mau! Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + + 2 - ++roiroithéttiÕt 114: Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI. Nhân xét chungVí dụ: Cách 6Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cai lệvà người nhà lí trưởng đã sầmsập tiến vào với những roi song,tay thước và dây thừng. Bằnggiọng khàn khàn của người hútnhiều xái cũ, gõ đầu roi xuốngđất, cai lệ : - Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?nộp tiền sưu! Mau! Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + + 2 - + + 6--+thétTiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u 2. Nhận xét- Có nhiều cách sắp xếptrật tự từ, mỗi cách đemlại hiệu quả diễn đạtriêng.- Cần lựa chọn trật tự từthích hợp với yêu cầugiao tiếp. Bảng so sánhC¸ch s¾p xªpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau1+++2-++3-+-4---5--+67-+--+++ LÆp l¹i tõ “roi” ngay ë ®Çu c©u cã t¸c dông liªn kÕt chÆt chÏ c©u Êy víi c©u tr­ưíc.+ §Æt tõ “thÐt” ë cuèi c©u cã t¸c dông liªn kÕt chÆt chÏ c©u Êy víi c©u sau. + Më ®Çu b»ng côm tõ “gâ ®Çu roi xuèng” ®Êt cã t¸c dông nhÊn m¹nh sù hung h·n cña cai lÖ.ViÖc lùa chän trËt tù như­ trªn v×:Cã tíi 7 c¸ch s¾p xÕp mµ kh«ng thay ®æi ý nghÜa cña c©u. V× sao t¸c gi¶ Ng« TÊt Tè l¹i lùa chän trËt tù tõ như­ vËy?II. Mét sè t¸c dông cña sù s¾p xÕp trËt tù tõ? TrËt tù tõ trong nh÷ng bé phËn c©u in ®Ëm d­ưíi ®©y thÓ hiÖn ®iÒu g×?1.Ví dụ 1:a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu. 	Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.ThÓ hiÖnthø tù tr­ưíc sau cña ho¹t ®éngThÓ hiÖn thø bËc cao thÊp cña c¸c nh©n vËtThø tù xuÊt hiÖn cña c¸c nh©n vËt.T­ư¬ng øng víi côm tõ ®øng tr­ưíc:Cai lÖ mang roi songNgư­êi nhµ lÝ tr­ưëng mang tay thư­íc vµ d©y thõngù.1. Ví dụ 1:b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Ủê oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.2. Ví dụ 2:a, Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới)b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.TT/BBTTBB/TBTT C¸ch viÕt cña nhµ v¨n ThÐp Míi cã hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cao h¬n v× nã cã nhÞp ®iÖu hµi hßa.Trong nh÷ng c¸ch nªu trªn, c¸ch nµo gîi ©m h­ưëng, tiÕt tÊu, nhÞp ®iÖu hay h¬n? V× sao? Ví dụ:a, Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:Liên kết với các câu đừng trước, đứng sau nó.Nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệb, Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới)Đảm bảo sự hài hòa về âm điệuc, Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.Tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. (Thanh Tịnh, Tôi đi học) ? Cụm từ in đậm trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?BÀI TẬP NHANH Liên kết câu sau với câu trước.3.Ghi nhớ : SGK/112TrËt tù tõ trong c©u cã thÓ : - ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, hiện tượng ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (như­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù trước sau cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­ưêi nãi,) - NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng. - Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n. - §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.I. nhËn xÐt chungGhi nhí 1: SGK trang 111ii. mét sè t¸c dông cña sù s¾p xÕp trËt tù tõ Ghi nhí 2: SGK trang 112Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Nêu lí do (hiệu quả, tác dụng) của sự sắp xếp trật tự từ Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uĐọc và xác định yêu cầu của bài tập?III. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, ... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: b). Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông L , hò ô tiếng hát Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca Nhấn mạnh vẻ đẹp của non sông đất nướcTiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uôátôôđồng thời đảm bảo cho câu thơ có vần với câu trước.ạtIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn. - Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: d) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn củng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường. Liên kết với câu đứng trước, đồng thời nhấn mạnh sự việc được nói đến. Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u* BT2:Phaân tích taùc duïng cuûa vieäc saép xeáp traät töï töø trong moät soá caâu vaên,caâu thô sau.a)- “Đầu lòng hai ả tố nga Thúy Kiều là chị,em là Thúy Vân.” (Nguyễn Du) Saép xeáp theo thöù tự nhất định của sự vật,hiện tượng.b/-“Thẻ của nó,người ta giữ.Hình của nó,người ta đã chụp rồi.” (Nam Cao) Nhaán maïnh,neâu bật tầm quan trọng cuûa thẻ vaø hình.BT3:Vieát ñoaïn vaên nghò luaän; giaûi thích caùch saép xeáp traät töï töø trong moät vaøi caâu cuï theå.*Ñoaïn vaên tham khaûo:“Taàm quan troïng cuûa vieäc hoïc taäp”. Ñoái vôùi con ngöôøi, hoïc taäp laø moät vieäc voâ cuøng quan troïng./Nhôø coù hoïc taäp,con ngöôøi môùi coù hieåu bieát saâu hôn,roäng hôn nhöõng ñieàu caàn thieát./Hoïctaäp coøn giuùp con ngöôøi coù moät töông lai töôi ñeïp,moät ngheà nghieäp vöõng chaéc ñeå böôùc vaøo ñôøi./Do ñoù,moãi ngöôøi chuùng ta haõy tích cöïc hoïc taäp:Hoïc aên,hoïc noùi.hoïc goùi,hoïc môûCoù nhö theá chuùng ta môùi coù theå vöõng loøng,yeân vui trong cuoäc soáng. * BT 3: Giải thích:+ Câu 2: Cụm từ “ sâu hơn, rộng hơn” hài hòa về ngữ âm, liên kết câu.+ Câu 4: “ Học ăn, học nói, học gói, học mở” sắp xếp theo thứ tự nhất định của các loại học, liên kết câu.HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ1/ Bài vừa học :Xem lại nội dung bài đã học.Học kĩ các mục ghi nhớ.Hoàn thành bài tập + Đặt 5 câu trần thuật có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.2/ Soạn bài : Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)-Xem kĩ yêu cầu các bài tập SGK/ 122 – 124.-Làm trước BT1, 2.