Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 115: Phần Tiếng Việt: Hội thoại

 [] Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: -Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?  ( 	(Nguyên Hồng)- Người cô: - Bé Hồng:I. Vai xã hội trong hội thoại: 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93hội thoại* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại Quan hệ thân tộc, gia tộc Quan hệ trên- dướiTiết 115Vai dướiVai trên Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất chạy đến đỡ lấy tay hắn: - Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho! - Tha này! Tha này! Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi sấn đến để trói anh Dậu. 	(Ngô Tất Tố)Ví dụ 2:Chị Dậu : Cai lệ :vai dướivai trên=> Quan hệ trên – dưới (theo thứ bậc xã hội) 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại:Quan hệ xã hộiQuan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiTiết 115hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại:Quan hệ xã hộiQuan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình) 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiTiết 115Trò chơi ghép hình Xếp các hình minh họa vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5) và xác định mối quan hệ xã hội của sơ đồ đó.15234Bố và mẹCơ (chị gái của bố)Con cơChúCon15342Sơ đồ hình ảnhCon cơChúCơ (chị gái của bố)ConBố và mẹ=> Quan hệ trên- dưới (theo thứ bậc trong gia đình) Khi tham gia hội thoại, có phải mỗi người chỉ có một vai xã hội không? Dựa vào sơ đồ hình ảnh trên chứng minh điều đóù.hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại:Quan hệ xã hộiQuan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình) 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.Tiết 115Ví dụ 1: Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: - Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? [] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng .. .. thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: - Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. [] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một .hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: -Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại:Quan hệ xã hộiQuan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)Tiết 115Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình) 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.* Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại: 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 2. Ghi nhớ: * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:- Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội.- Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.Tiết 115 Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ qua cách xưng hơ giữa những người tham gia hội thoại và cĩ thể thay đổi trong quá trình hội thoại.hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại: 1. Ví dụ: SGK/trang 92,93 2. Ghi nhớ: SGK/ trang 94 II. Luyện tậpTiết 115Bài 1: 	Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch Tướng Sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với những binh sĩ dưới quyền. - Phê phán nghiêm khắc hành động hưởng lạc, thái độ bàng quan trước vận mệnh đất nước (Nay các ngươi nhìn chủ nhục được không?) - Chân tình chỉ ra những việc đúng nên làm (Nếu các ngươi... bụng ta)Bài 2:Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:-  Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào Thế là sung sướng.-  Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.     Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.-   Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.(Nam Cao, Lão Hạc)Bài 2:c.     Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối vơí ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?a.     Dựa vào đoạn trích và những điều em biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên.b.     Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.a.- Địa vị xã hội: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới - Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai- Gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp: “ông con mình”c. Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo:- Gọi là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”- Xưng hô gộp “ chúng mình”, cách nói chuyện xuề xoà * Chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:- Lão Hạc chỉ cười đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời của ông giáo. Dặn dò:*Học bài*Làm bài tập*Soạn bài: “Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”- Đọc đoạn trích và trả lời các câu hỏi bên dưới.- Vai trò của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.- Những điều cần lưu ý khi làm bài văn nghị luận.- Xem trước bài tập.Chào mừng 78 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/03/1931 – 	26/03/2009)