Bài giảng Ngữ văn 8 tiết 116: Tìm hiểu yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

 ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ,kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”.Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế,tại sao lại có cảnh,tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị,tốp thì trước khi xuống tàu .bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn,có lính Pháp canh gác ,lưỡi lê tuốt trần ,đạn lên lòng sẵn ? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên,những vụ bạo động ở Sài Gòn,ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa,phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại” ?->Sử dông yÕu tè miªu t¶, t¶ l¹i c¶nh khæ së cña ng­êi d©n bÞ b¾t lÝnh ? V× sao ®o¹n trÝch a,b sö dông yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ nh­ng kh«ng ph¶i lµ v¨n b¶n tù sù hay miªu t¶? - M§ chÝnh cña tác giả lµ: v¹ch trÇn, tè c¸o téi ¸c, sù gi¶ dèi , bÞp bîm cña thực dân Ph¸p trong c¸i gäi lµ chÕ ®é lÝnh t×nh nguyÖn.- C¸c ®o¹n tù sù, miêu tả ®­îc sdông không ph¶i nh»m kÓ ng­êi, kÓ viÖc hay miêu tả ®¬n thuÇn mµ nã chØ nh»m lµm s¸ng tá V§ tè c¸o téi ¸c vµ sù lõa bÞp, gi¶ dèi trong lêi nãi vµ viÖc lµm cña thd Ph¸p trong c¸i gäi lµ chÕ ®é lÝnh t×nh nguyÖn. => V× vËy nã kh«ng thÓ lµ văn bản tự sự hay miêu tả.I. YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n nghị luận. 1. Ví dụ: SGK/113, 114*VD1: - Vì các đoạn tự sự và miêu tả được sử dụng chỉ nhằm mục đích làm sáng tỏ vấn đề tố cáo tội ác và sự lừ phỉnh của chính quyền thực dân PTIẾT 116 Bài:28 TUẦN: 30ND: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN?H·y so s¸nh 2 ®o¹n v¨n xem c¸ch diÔn ®¹t nµo thuyết phục h¬n ?V× sao? a2. Sau n÷a viÖc s¨n b¾t thø “vËt liÖu biÕt nãi” ®ã mµ bÊy giê ng­êi ta gäi lµ chÕ ®é lÝnh t×nh nguyÖn ®· g©y ra nh÷ng vô nhòng l¹m hÕt søc tr¾ng trîn. Sù thËt ®ã ®­îc thÓ hÞªn trong suèt qu¸ tr×nh b¾t lÝnh ë c¸c tØnh, huyÖn, x·, th«n trong c¶ n­íc VN.a1. Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó ,mà lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện”(danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Đây ! Chế độ lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế này: Vị “chúa tỉnh”-mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh” - ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền , trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định.Bằng cách nào, điều đó không quan trọng.Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở (...) thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền. Thoạt tiên, chúng tóm những người khoẻ mạnh nghèo khổ,những người này chỉ chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được.Sau đó,chúng mới đòi đến con cái nhà giàu . Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc gia đình họ,và nếu cần,thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường: “đi lính tình nguyện , hoặc xì tiền ra”.b2.ThÕ mµ trong b¶n bè c¸o víi nh÷ng ng­êi bÞ b¾t lÝnh , phñ toµn quyÒn §«ng d­¬ng sau khi høa hÑn khen th­ëng vµ truy tÆng nh÷ng ng­êi ®· hi sinh cho TQ cßn tuyªn bè vÒ sù phÊn khëi, t×nh nguyÖn ®i lÝnh cña hä. Nh÷ng lêi nãi trªn hoµn toµn tr¸i ng­îc víi sù thËt vÒ nh÷ng h® ng­îc ®·i cña nhµ cÇm quyÒn Ph¸p vµ SG sau chiÕn tranh.b1. Ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi sinh cho “Tổ quốc”,đã trịnh trọng tuyên bố rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân,các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ,kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”. Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lại có cảnh,tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị,tốp thì trước khi xuống tàu .bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn,có lính Pháp canh gác , lưỡi lê tuốt trần ,đạn lên lòng sẵn ? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên , những vụ bạo động ở Sài Gòn,ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa,phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại” ?a1,b1 C¸ch diÔn ®¹t trong thuyết phục h¬n v× cã yÕu tè TS, MT. 2 yÕu tè nµy gióp cho ng­êi ®äc h×nh dung 1 c¸ch râ rµng, cô thÓ, sinh ®éng nh÷ng nhòng l¹m tr¾ng trîn, bØ æi, ®ª tiÖn cña thực dân Ph¸p trong viÖc mé lÝnh t×nh nguyÖn. §ång thêi lËt tÈy sù rªu rao bÞp bîm, dèi tr¸ cña chính quyền thực dân I.YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n nghị luận. 1. Ví dụ:SGK.*VD1: - §V a, b lµ đoạn văn NLCã sö dông yÕu tè MT, TS->Nh»m lµm s¸ng tá V§ téi ¸c, sù lõa phØnh, gi¶ dèi cña chÝnh quyÒn thự dân P.-> Gióp ng­êi ®äc h×nh dung nh÷ng nhòng l¹m tr¾ng trîn, bØ æi vµ bé mÆt thËt cña thự dân Ph¸p.? Tõ viÖc t×m hiÓu trªn, em cã nhận xét g× vÒ vai trß cña c¸c yÕu tè tự sự vµ miêu tả trong v¨n nghị luận? Gióp cho viÖc tr×nh bµy luËn cø trong bµi v¨n ®­îc râ rµng, cô thÓ, sinh ®éng; gióp bµi v¨n NL cã søc thuyÕt phôc m¹nh mÏ h¬n * VD 2:TIẾT 116 Bài:28 TUẦN: 30ND: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬNT×m nh÷ng c©u v¨n, ®o¹n v¨n cã yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong ®o¹n v¨n trªn vµ cho biÕt t¸c dông cña nã?C¸c yÕu tè tù sù, miªu t¶ trong chuyÖn chµng Tr¨ng.C¸c yÕu tè tù sù,miªu t¶ trong trong chuyÖn nµng Han. TruyÖn Th¸nh Giãng- KÓ chuyÖn thô thai, mÑ bá lªn rõng. Chµng kh«ng nãi, kh«ng c­êi; c­ìi ngùa ®¸ ®i giÕt b¹o chóa råi biÕn vµo mÆt tr¨ng, ®ªm ®ªm soi dßng th¸c b¹c P«ng –g¬ - nhi .-Nµng Han liªn kÕt víi ng­êi Kinh, thªu cê lÖnh b»ng ch¨n dÖt chØ ngò s¾c, ®¸nh giÆc ngo¹i x©m. Th¾ng trËn nµng ho¸ thµnh tiªn bay lªn trêi trªn d·y nói Pu – keo vÉn cßn nh÷ng vòng ao chi chÝt – nh÷ng vÕt ch©n voi cña nµng Han vµ ng­êi Kinh.Hoµn toµn kh«ng kÓ, t¶.? V× sao trong VB trªn tác giả ®· không kÓ ®Çy ®ñ, cÆn kÏ toµn bé 2 truyÖn Chµng Tr¨ng, Nµng Han mµ chØ t¶ cô thÓ 1 sè hình ảnh vµ kÓ kÜ 1 sè chi tiÕt trong nh÷ng c©u chuyÖn Êy?- NÕu kÓ hÕt c¶ 2 truyÖn: m¹ch NL sÏ bÞ ph¸ vì, ND văn bản r­êm rµ, dµi dßng, trµn lan, không lµm s¸ng tá ®­îc luËn ®iÓm. - ChØ t¶ 1 sè hình ảnh, kÓ kÜ 1 sè chi tiÕt cã lîi cho viÖc lµm s¸ng tá luËn ®iÓm vµ tr¸nh ®­îc nh÷ng lçi trªn ? Tõ viÖc t×m hiÓu trªn, h·y cho biÕt: Khi ®­a c¸c yÕu tè tự sự vµ miêu tả vµo bµi v¨n nghị luận cÇn chó ý nh÷ng g×? Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn I. YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n nghị luận.1.Ví dụ: SGK.*VD1:- §V a, b lµ ®oạn văn NLCã sö dông yÕu tè MT, TS->Nh»m lµm s¸ng tá V§ téi ¸c, sù lõa phØnh, gi¶ dèi cña chÝnh quyÒn thực dân P.-> Gióp ng­êi ®äc h×nh dung nh÷ng nhòng l¹m tr¾ng trîn, bØ æi vµ bé mÆt thËt cña thực dân Pháp. Gióp cho viÖc tr×nh bµy luËn cø trong bµi v¨n ®­îc râ rµng, cô thÓ, sinh ®éng ;gióp bµi v¨n NL cã søc thuyÕt phôc m¹nh mÏ h¬n - L§: 2 truyÖn cæ cña DT miÒn nói cã nhiÒu nÐt gièng víi truyÖn Th¸nh Giãng.- YÕu tè TS, MT: ChØ t¶ vµ kÓ 1 sè chi tiÕt, h/¶ .-> Tdông: c¸c yÕu tè TS, MT ®­îc dïng lµm luËn cø ®Ó phôc vô vµ lµm s¸ng tá luận điểm lµm cho m¹ch NL không bÞ ph¸ vì. * VD 2: 2.Ghi nhớ:Sgk/116II.Luyện tập: Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có các y/tố tự sự và miêu tả . Hai y/tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng,cụ thể, sinh động hơn và do đó,có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn. Các y/tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn Các y/tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài vănTIẾT 116 Bài:28 TUẦN: 30ND: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n NL. 1. Ví dụ: SGK/ 113->115 2.Ghi nhớ:Sgk/116 II.Luyện tập:  Bµi 1: ChØ ra yÕu tè TS vµ MT * Tù sù: - Sắp Trung thuĐêm trước rằm...nhà giam.- Phải đi ra ...làm thơMT: - Trời xứ Bắc ....và sáng. - Bỗng đêm nay....thốt lên ... - Nó ăm ắp ...bộc lộ... TIẾT 116 Bài:28 TUẦN: 30ND: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n nghị luận. 1. Ví dụ: SGK/ 113->115 2.Ghi nhớ:Sgk/116 II. Luyện tập:  Bµi 1: - Tác dụng cña chóng: - Sử dông ytè tù sù gióp ng­êi ®äc h×nh dung hoàn cảnh sáng t¸c cña bài th¬ vµ t©m tr¹ng cña nhµ th¬ - Sử dông ytè t¶->gîi khung c¶nh ®ªm tr¨ng vµ c¶m xóc cña ng­êi tï-thi sÜ: t©m tr¹ng b¨n kho¨n, bèi rèi, xao xuyÕn cña ng­êi tï tr­íc c¶nh ®Ñp ®ªm tr¨ng ®­îc béc lé trong c©u th¬“c¶nh ®Ñp ®ªm nay khã” => nhËn râ chiÒu s©u cña 1 t©m t­, ë ®ã bªn trong sù im lÆng cã chøa ®ùng biÕt bao tình cảm d¹t dµo trước tr¨ng, tr­íc ®ªm, tr­íc c¸i ®Ñp.	 Bµi 2: - Sử dụng yếu tè miªu t¶->gîi vÎ ®Ñp cña hoa sen- Sử dụng yếu tố tù sù ->kÓ l¹i KN vÒ bµi ca dao ®ã. Bµi 3: ( Về nhà làm) TËp viÕt 1 ®o¹n v¨n NL theo ND cña ®Ò bµi trong BT 2/ 116(tr×nh bµy suy nghÜ, c¶m nhËn cña m×nh vÒ vÎ ®Ñp cña bµi ca dao. L­u ý sö dông yÕu tè MT, TS ®· nªu trong BT )TIẾT 116 Bài:28 TUẦN: 30ND: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN? Em cã nhận xét g× vÒ vai trß cña c¸c yÕu tè tự sựvµ miêu tả trong v¨n??Khi ®­a c¸c yÕu tè tự sự và miêu tả vµo bµi v¨n nghị luận cÇn chó ý nh÷ng g×?HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ - Học thuộc ghi nhớ SGK/116 - Làm bài tập 3 (bài tập thêm) -Chuẩn bị: Luyện tập đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận + Chuẩn bị ở nhà với đề bài: Trang phục và văn hóa : lập dàn ý, tìm dẫn chứng + Luyện tập trên lớp: .Nghiên cứu tình huống .Xác lập, sắp xếp luận điểm .Vận dụng vào việc viết đoạn văn nghị luậnQuý thầy cô và các em học sinhXin chân thành cảm ơnKIỂM TRA MIỆNG 1/ Trong bài văn nghị luận yếu tố biểu cảm có vai trò gì ? 2/ Làm thế nào để bài văn có sức biểu cảm cao ?TRẢ LỜI:1/ Văn nghị luận rất cần yếu tố biểu cảm.Yếu tố biểu cảm giúp cho văn nghị luận có hiệu quả thuyết phục lớn hơn,vì nó tác động mạnh mẽ tới tình cảm của người đọc (người nghe). 2/ Để bài văn nghị luận có sức thuyết phục cao,người làm văn phải thực sự có cảm xúc trước những điều mình viết (nói) và phải biết diễn tả cảm xúc đó bằng những từ ngữ, những câu văn có sức truyền cảm. Sự diễn tả cảm xúc cần phải chân thực và không được phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài.