Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 40: bài 10: Nói giảm nói tránh

 qu¸? LÊy vÝ dô minh häa?Ng÷ v¨n 8 - TiÕt 40		Nãi gi¶m nãi tr¸nhBµi 10VD1:a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chí Minh, Di chúc)I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. Ví dụb. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi)c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	 (Hồ Phương, Thư nhà)I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránha) đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác Dùng cách nói tránh đi bằng những từ ngữ có nghĩa tương đương với nghĩa từ “chết” làm giảm phần nào nỗi đau buồn.1. V í dụb) đic) chẳng cònCHẾTI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh VD2: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)1. Ví dụ Dïng cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự vµ gîi c¶m xóc th©n th­¬ng, tr×u mÕn khi nãi vÒ mÑ.I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh1. V í dụVD3:a. Con dạo này lười lắm. b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm. Dïng cách nói tế nhị,nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu. 2. NhËn xÐt:- Ng­êi nãi, ng­êi viÕt ®· cã c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ, tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. 3. Ghi nhí: (SGK- 108)*Ghi nhí: Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. Th¶o luËn nhãm Dùa vµo vÝ dô cña nhãm m×nh, h·y cho biÕt ng­êi viÕt (nãi) ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ? Nhãm I¤ng cô chÕt råi . ¤ng cô ®· quy tiªn råi. Nhãm II Bµi th¬ cña anh dë l¾m. Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m.Dïng c¸c tõ ng÷ ®ång nghÜaDïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜa Nhãm III Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. 	 Nhãm IV Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. Anh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. C¸ch nãi vßngC¸ch nãi trèng (tØnh l­îc)Tiết 40: Nói giảm nói tránh- Các cách nói giảm, nói tránh: + Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt + Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa*Lưu ý: + Nói vòng + Nói trống (tỉnh lược)I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 1. Ví dụ 2. NhËn xÐt:3. Ghi nhí:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránhTiết 40: Nói giảm nói tránh - Các cách nói giảm nói tránh:+ Khuya rồi, mời bà đi nghỉ. - Trường hợp sử dụng: + Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự. + Nó (Rùa Vàng) đứng nổi trên mặt nước và nói:” Xin bệ hạ hoàn gươm cho Long Quân”. + Khi muốn tôn trọng người đối thoại với mình (người có quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác cao hơn) + Khi muốn nhận xét một cách tế nhị, lịch sự, có văn hoá để người nghe dễ tiếp thu ý kiÕn góp ý + Khi muốn hàm ý một sắc thái biểu cảm nào đó+ Bài thơ của anh chưa được hay lắm. *Lưu ý + Cháu bé đã đỡ đi ngoài chưa? 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: + Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự. - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: + Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự. - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: + Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự. - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí:Tiết 40: Nói giảm nói tránh * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?* Trong báo cáo gửi cho cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng nêu nhận xét về những nhược điểm của các bạn như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” có được không? Vì sao? - Trường hợp sử dụng: - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí:Tiết 40: Nói giảm nói tránh +Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.* Trong báo cáo gửi cho cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng nêu nhận xét về những nhược điểm của các bạn như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” có được không? Vì sao? +Khi cần thông tin chính xác, trung thực trong văn bản hành chính (Biên bản, báo cáo...) * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao? - Trường hợp sử dụng: - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh *Lưu ý 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí:Tiết 40: Nói giảm nói tránhII. Luyện tập: - Trường hợp sử dụng: - Các cách nói giảm nói tránh:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 1. VÝ dụ: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: *Lưu ýBài tập:1(SGK):A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữaTiết 40: Nói giảm nói tránhII. Luyện tập:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.A1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!B1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay! C1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!C2/Cấm hút thuốc trong phòng học!D1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.D2/ Nó nói như thế là ác ý.E1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.E2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.A2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!B2/Anh không nên ở đây nữa!Bài tập2(SGK):Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập:Bài tập 3(SGK): Khi chê trách một điều gì để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói ”Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo ”Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt 5 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau. H·y ph©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :“H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: CËu Vµng ®i ®êi råi «ng gi¸o ¹ !” (Nam Cao – L·o H¹c)BÀI TẬP BỔ SUNG 1 CËu VµngbÞ giÕt®i ®êiG©yc¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe.Hµm ý xãt xa, luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa maiDïng tõ ng÷ ®ång nghÜa* L­u ý	§Ó c¶m thô ®­îc c¸i hay( gi¸ trÞ nghÖ thuËt) cña c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong t¸c phÈm v¨n häc cÇn : §Æt nã trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ (quan hÖ thø bËc x· héi, tuæi t¸c, t©m tr¹ng cña ng­êi nãi, ng­êi nghe...) XÐt xem trong v¨n b¶n t¸c gi¶ ®· t¹o ra phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo. §èi chiÕu víi nh÷ng c¸ch nãi th«ng th­êng cã thÓ dïng trong tr­êng hîp giao tiÕp ®ã ®Ó thÊy ®­îc t¸c dông cña c¸ch diÔn ®¹t nµy vµ dông ý cña t¸c gi¶ViÕt ®o¹n héi tho¹i (3-5 c©u) trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh.Bµi tËp Bæ sung 2Cñng cè Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nhC¶m nhËn vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nhNãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhBÀI TẬP vÒ nhµPh©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :a / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?b / Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!( Lão Hạc, Nam Cao)HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu ca dao và thơ văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! ©/ Theo gót Binh Tư: Đây là câu nói của ông giáo khi đang hiểu nhầm về lão Hạc :lão Hạc cũng bị tha hoá, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư nhưng vì là người có học lại rất yêu quý lão Hạc nên ông giáo đã nói tránh đi sự thật. (nói trống)b / Nhắm mắt: Tác giả dùng từ ngữ này để nói về cái chết của lão Hạc. Ông giáo nói như vậy để tránh cảm giác đau buồn và cũng để mong cho lão Hạc ra đi được thanh thản. .(dùng từ đồng nghĩa)ĐÁP ÁNa / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? b/ Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt!