Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Bài 10: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản đẹp)

Nói giảm nói tránh1. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì?Tại sao người viết ,người nói lại dùng cách diễn đạt đó? Vì vậy ,tôi để sẵn mấy lời này,phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác,cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác,thì đồng bào cả nước,đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.(Hồ Chí Minh,Di chúc)Bác đã đi rồi sao,Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.(Tố Hữu,Bác ơi) Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp,về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.(Hồ Phương,Thư nhà)2. Vì sao trong câu văn sau đây,tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ,áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ,để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm,và gãi rôm ở sống lưng cho,mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng(Nguyên Hồng,Những ngày thơ ấu)3. So sánh hai cách nói sau đây,cho biết cách nói nào nhẹ nhàng,tế nhị hơn đối với người nghe. Con dạo này lười lắm. Con dạo này không được chăm chỉ lắmBài tập nhanh:Bài tập1: Hãy đọc và so sánh các cặp câu sau ,cho biết các cách nói giảm nói tránh?a1: ở nhà xác bệnh viện có nhiều xác chết chưa được nhậna2 : ở nhà xác bệnh viện có nhiều thi hài chưa được nhậnDùng từ đồng nghĩa – tránh sự ghê sợb1: Anh ấy sẽ chếtb2: Anh ấy khó sống đượcDùng cách phủ định từ ở mặt tích cực trong cặp từ trái nghĩac1: Nó học còn kém lắmC2: Nó học cần phải cố gắng hơnNói vòngd1: Ông ấy sắp chết d2: Ông ấy chỉ nay mai thôiNói trống (tỉnh lược)Ghi nhớ Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị,uyển chuyển,tránh gây cảm quá đau buồn,ghê sợ,nặng nề;tránh thô tục ,thiếu lịch sự.ii. Luyện tập1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ ;đi nghỉ ,khiếm thị ,chia tay nhau ,có tuổi ,đi bước nữa. Khuya rồi, mời bà ... Cha mẹ em ... từ ngày em còn rất bé,em về ở với bà ngoại. Đây là lớp học cho trẻ em ... Mẹ đã ... , nên chú ý giữ gìn sức khỏe. Cha nó mất,mẹ nó ... ,nên chú nó rất thương nó.đi ngỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữa2. Trong mỗi cặp câu dưới đây,câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh.a1 ) Anh phải hòa nhã với bạn bè !a2) Anh nên hòa nhã với bạn bè !b1 ) Anh ra khỏi phòng tôi ngay !b2) Anh không nên ở đây nữa !ĐĐSSc1 ) Xin đừng hút thuốc trong phòng !c2) Cấm hút thuốc trong phòng !d1 ) Nó nói như thế là thiếu thiện chí. d2)! Nó nói như thế là ác ý.e1 ) Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi e2) Hôm qua em có lỗi với anh,em xin anh thứ lỗiSSSĐĐĐ3. Khi chê trách một điều gì,để người nghe dễ tiếp nhận,người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá.Chẳng hạn,đáng lẽ nói “bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”.Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau. Bạn học dốt lắm Bạn học chưa giỏi lắm Bạn là người không trung thựcBạn chưa nói đúng sự thật4. Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp.Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh?Đáp án: Cần phải nói thẳng và đúng sự thật thì không nên dùng nói giảm nói tránh Củng cố:Tìm những câu nói trong các văn bản đã học có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh? Cậu vàng đi đời rồi,ông giáo ạ ! (Lão Hạc,Nam Cao) Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt. (Lão Hạc,Nam Cao) Những Thần chết đã cướp bà em đi mất... (Cô bé bán diêm,An-đéc-xen) Khi có một vì sao đổi ngôi là có một linh hồn bay lên trời với thượng đế(Cô bé bán diêm,An-đéc-xen) Họ đã về chầu thượng đế (Cô bé bán diêm,An-đéc-xen) Cái cô đơn nhất trong khắp thế gian là một tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho một chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình. (Chiếc lá cuối cùng , OHen-ri )Hướng dẫn về nhà Học bài Làm các bài tập còn lại Tìm tiếp trong các văn bản đã học các câu văn có sử dụng phép tu từ nói giảm nói tránh. Ôn tập phần văn giờ sau kiểm tra 1 tiết