Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Bài 28: Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

uyễn ái Quốc – Thuế máu) Các yếu tố tự sựTác dụngVị chúa tỉnhra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền, trong một thời hạn nhất định đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra.Luận cứ nhằm kể lại kiểu bắt lính kỳ quặc làm sáng tỏ cho luận điểm : “chế độ lính tình nguyện đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn” b. ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những người lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hy sinh “ cho Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng :  “ Các bạn đã tấp tập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì dâng hiến cánh tay lao động của mình như lính thợ” Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính như thế, tại sao lại có cảnh, tốt thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốt thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh, luới lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”? (Nguyễn ái Quốc – Thuế máu)  Các yếu tố miêu tả Tác dụngTấp nập đầu quân, không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến lính khố đỏ tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu bị nhốt trong một trường học có lính canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn Luận cứ nhằm miêu tả cảnh khổ sở của người bị bắt lính để làm sáng tỏ cho luận điểm : Sự giả dối và sự lừa bịp của thực dân Pháp trong cái gọi là “tấp nập” và “ không ngần ngại” đầu quân của người An NamTTĐoạn văn sau khi đã lược bỏ yếu tố tự sự và miêu tảa.Sau nữa việc săn bắt thứ vật liệu biết nói đó, mà lúc bấy giờ người ta gọi là chế độ lính tình nguyện đã gây ra những nhũng lạm hết sức trắng trợn. Sự thật đó được thể hiện trong suốt quá trình bắt lính ở các tỉnh, huyện, xã, thôn trong cả nước Việt Nam. Hoặc đi lính tình nguyện, hoặc phải nộp tiền. b.Thế mà trong bản bố cáo với người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương sau khi hứa hẹn khen thưởng và truy tặng những người đã hi sinh cho Tổ quốccòn tuyên bố về sự phấn khởi, tình nguyện đi lính của họ. Những lời nói trên hoàn toàn trái ngược với sự thật về những hành động ngược đãi của nhà cầm quyền Pháp và Sài gòn sau chiến tranh. * Ghi nhớ 1  Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn. 2. Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành trường ca lớn như Đam Săn, Xinh Nhã vv. Riêng Chàng Trăng của dân tộc Mơnông và Nàng Han của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều nét giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi.  Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ trên rừng, phó mặc cho trời đất, suốt ngày chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên đao. Sau đó, chàng cuỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông – gơ - nhi những vầng sáng bạc. Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với người Kinh, theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hoá thành tiên lên trời. Sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã sùng diệt giặc. Từ đấy, hàng năm đến ngày lên trời, dân bản mường lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu – keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh.  So sánh với những chuyện trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ. ( Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng Gióng)  Các yếu tố tự sự, miêu tả trong truyện Chàng Trăng Các yếu tố tự sự miêu tả trong truyện Nàng Han Truyện Thánh GióngTác dụngKể chuyện thụ thai, mẹ bỏ lên rừng. Chàng không nói, không cười; cưỡi ngựa đá đi giết bạo chúa rồi biến vào mặt trăng đêm đêm soi dòng thác bạc Pông gơ nhiNàng Han liên kết với người Kinh theo cờ lệch bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc đánh giặc ngoại xâm. Thắng trận nàng hoá thành tiên bay lên trời. Trên dãy núi Pu – keo vẫn còn những vũng ao chi chít vết chân voi ngựa Hoàn toàn không kể, tảYếu tố tự sự và miêu tả làm rõ cho luận điểm : sự gần gũi giống nhau giữa các truyện anh hùng của các dân tộc Việt Nam* Ghi nhớ 2Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của văn bản TTKiểu văn bảnPhương thức biểu đạtMục đích1.Văn bản tự sựTrình bày các sự việc (sự kiện) có quan hệ nhân quả, dẫn đến kết cục biểu lộ ý nghĩa.Biểu hiện con người, quy luật đời sống, bày tỏ tình cảm, thái độ.2.Văn bản miêu tảTái hiện tính chất, thuộc tính sự vật, hiện tượng làm cho chúng hiển hiện.Giúp con người cảm nhận và hiểu được chúng3.Văn bản nghị luậnYếu tố tự sự và miêu tả là một trong những luận cứ để trình bày các luận điểm, các vấn đề : tư tưởng, quan điểm đối với tự nhiên xã hội, con người và tác phẩm văn học Thuyết phục mọi người tin theo cái đúng, cái tốt, từ bỏ cái sai, cái xấu. Ghi nhớ 1. Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn. 2. Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của văn bản Bài tập 1  Sắp Trung thu. Trời xứ Bắc hẳn trong, trang hẳn tròn và sáng.Đêm trước rằm ngày đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng qúa chừng, trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu,người tù phải thốt lên: “ Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)() Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này (đối thử lương tiêu), biết làm sao bây giờ (nại nhược hà)? Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hoà, muốn giãi bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ. Tâm trạng người tù như vậy nhưng người tù đành như phải làm lơ. Như đành để cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu dào dạt trước trăng trước đêm, trước cái đẹp,cái lành, phải ẩn vào bên trong, vùi vào trong im lặng. (Lê Trí Viễn, Một số bài giảng văn thơ Chủ tịch Hồ Chí Minh)  Yếu tố tự sựYêú tố miêu tảTác dụng Sắp trung thuĐêm trước rằm, đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy năm qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt vô cớ, chỉ là một xâu những vật lỉnh kỉnhđáng ghét của bộ mặt nhà giam.Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây Đêm nay rất đẹp, rạo rực bao nỗi niềm, cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn ra ngoài, muốn giãi bày, bộc lộYếu tố tự sự giúp người đọc hình dung rõ hơn hoàn cảnh sáng tác bài thơ và tâm trạng của nhà thơ. Yếu tố miêu tả làm cho người đọc như trông thấy trước mắt khung cảnh của đêm trăng và cảm xúc của người tù – thi sĩ, đề nhận rõ hơn chiều sâu của một tâm tư; ở đó, bên trong sự im lặng, có chứa dựng biết bao tình cảm dạt dào trước trăng, trước đêm, trước cái lành cái đẹp.  Bài tập 2  Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài “ Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen” thì em có cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài không? Vì sao?  Bài tập 2- Có thể sử dụng yếu tố miêu tả để gợi ra vẻ đẹp của hoa sen- Có thể sử dụng yếu tố tự sự khi cần kể lại một kỷ niệm về bài ca dao đóPhiếu học tậpBài 3 : Cho các luận điểm sau đây:a. Từ xưa, tôn sư trọng đạo là truyền thống đạo lý tốt đẹp của người Việt nam.b. Trong năm học 2004 – 2005, chất lượng học sinh của trường THCS Láng Thượng đã được nâng cao rõ rệt.c. Hướng về ngày thành lập Đoàn 26 -3, học sinh trường THCS Láng Thượng đã lập được nhiều thành tích.d.Nghệ thuật miêu tả trong sáu câu đầu bài thơ Khi con tu hú thật đặc sắc.Câu hỏi :- Hãy cho biết luận điểm nào cần sử dụng yếu tố miêu tả và yếu tố tự sự? Bài 4 : Hãy viết một đoạn văn nghị luận (từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự để khai triển một trong số những luận điểm ở bài tập 3. Bài 3 a. Từ xưa, tôn sư trọng đạo là truyền thống đạo lý tốt đẹp của người Việt nam.b. Trong năm học 2004 – 2005, chất lượng học sinh của trường THCS Láng Thượng đã được nâng cao rõ rệt.c. Hướng về ngày thành lập Đoàn 26 -3, học sinh trường THCS Láng Thượng đã lập được nhiều thành tích.d.Nghệ thuật miêu tả trong sáu câu đầu bài thơ Khi con tu hú thật đặc sắc.Bài 4 : Hãy viết một đoạn văn nghị luận (từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự để khai triển một trong số những luận điểm ở bài tập 3. Bài tập về nhà - Viết các đoạn văn nghị luận triển khai các luận điểm còn lại trong bài tập 4(từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự. - Học bài  - Soạn bài tiết 120 : Luyện tập đưa yếu tố tự sự miêu tả vào bài văn nghị luận.Cô giáo và học sinh lớp 8B trường THCS Láng Thượng chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ,hạnh phúc