Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Ngữ pháp Tiết 40: Nói giảm nói tránh - Nguyễn Thị Hợi

tham dù tiÕt häc Ng­êi thùc hiÖn: NguyÔn ThÞ HîiChµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh Ng÷ v¨n líp 8A 1KiÓm tra bµi còThÕ nµo lµ nãi qu¸ vµ t¸c dông cña nãi qu¸ ? Cho vÝ dô ?Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh , g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m. VÝ dô: §Ñp nh­ tiªn Nhanh nh­ c¾t ChËm nh­ rïa2Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua,Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau.Em hiÓu, “lùa lêi” lµ g× ?“Võa lßng nhau” lµ nh­ thÕ nµo ?3 Em thÝch nghe c©u nãi nµo h¬n? V× sao?Ừ..!! Con ngựa của m×nh kh«ng ®­îc ®Ñp l¾m!Con ngựa của cậu xÊu qu¸.NgaHµ4TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËpBµi 1: Những từ in màu đỏ trong đoạn sau ®©y trích có nghĩa là gì? Tại sao người viết lại dùng cách diễn đạt đó?+ V× vËy, t«i ®Ó s½n mÊy lêi nµy, phßng khi t«i ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lª-nin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c, th× ®ång bµo c¶ n­íc, ®ång chÝ trong §¶ngvµ bÇu b¹n kh¾p n¬i ®Òu khái c¶m thÊy ®ét ngét.(Hå ChÝ Minh, Di chóc)+ B¸c ®· ®i råi sao, B¸c ¬i! Mïa thu ®ang ®Ñp, n¾ng xanh trêi.	(Tè H÷u, B¸c ¬i)+ L­îng con «ng §é ®©y mµ ... Râ téi nghiÖp, vÒ ®Õn nhµ th× bè mÑ ch¼ng cßn.(Hå Ph­¬ng, Th­ nhµ)a. “®i gÆp cô C¸c M¸c, ... ®µn anh kh¸c” ChÕtb. “®i”ChÕt c. Ch¼ng cßn ChÕt Gi¶m nhÑ tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån5TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËpBT1. Gi¶m nhÑ tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån2. Vì sao trong câu văn, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?+ Ph¶i bÐ l¹i vµ l¨n vµo lßng mét ng­êi mÑ, ¸p mÆt vµo bÇu s÷a nãng cña ng­êi mÑ, ®Ó bµn tay ng­êi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vµ g·i r«m ë sèng l­ng cho, míi thÊy ng­êi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng(Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu)-->Dïng tõ bÇu s÷a ®Ó tr¸nh c¶m gi¸c th« tôc, thiÕu lÞch sù6TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËpBT1. Gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buånBT2. Tr¸nh c¶m gi¸c th« tôc, thiÕu lÞch sù 3. So sánh hai cánh nói sau ®©y, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?a. Con d¹o nµy l­êi l¾m.b. Con d¹o nµy kh«ng ®­îc ch¨m chØ l¾m.BT3. TÕ nhÞ, nhÑ nhµng, tr¸nh nÆng nÒ7TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häcEm hiÓu thÕ nµo lµ nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh ?Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhi, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sùVÝ dô:VD1: H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¸o ngay: - CËu Vµng råi «ng Gi¸o ¹! VD2 : Bµi v¨n cña cËu®i ®êich­a ®­îc hay l¾m !a. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông:8CËu VµngbÞ giÕt®i ®êiC¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ghª sîvíi ng­êi nghe.Hµm ý xãt xa,luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa maiB¹nViÕt v¨n dëViÕt v¨n ch­a hayG©y c¶m gi¸c nÆng nÒ khã chÞu cho ng­êi ngheTr¸nh c¶m gi¸c nÆng nÒCã tÝnh thuyÕt phôc9TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häca. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông:b. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh* Dùng từ đồng nghĩa,  đặc biệt là các từ Hán Việt* Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa* Dùng cách nói vòng* Nói trống (tỉnh lược)¤ng cô ®· chÕt råi.¤ng cô ®· quy tiªn råi.Bµi th¬ cña anh dë l¾m.Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m.Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a.¤ng Êy s¾p chÕt.¤ng ©y s¾p10TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häca. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông:b. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh* Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt * Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa* Dùng cách nói vòng* Nói trống (tỉnh lược)c. Tr­êng hîp sö dôngKhi sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh cÇn chó ý ®iÒu g× ?Khi sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh cÇn chó ý ®Õn t×nh huèng giao tiÕp.Theo em t×nh huèng nµo kh«ng nªn nãi gi¶m nãi tr¸nh ?T×nh huèng cÇn ph¶i nãi th¼ng nãi thËt th× kh«ng nªn nãi gi¶m nãi tr¸nh11* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?Th¶o luËn t×nh huèng* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau: “Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao?T×nh huèng 1T×nh huèng 212TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häcII. LuyÖn tËp:a, Khuya råi, mêi bµ . . . . b, Cha mÑ em . . . . . . . . . . . . . tõ ngµy em cßn rÊt bÐ, em vÒ ë víi bµ ngo¹i. c, §©y lµ líp häc cho trÎ em . . . . . . . . d, MÑ ®· . . . . . råi, nªn chó ý gi÷ g×n søc khoÎ. e, Cha nã mÊt, mÑ nã . . . . . . . . . , nªn chó nã rÊt th­¬ng nãBµi tËp 1: §iÒn c¸c tõ ng÷ nãi gi¶m nãi tr¸nh (khiÕm thÞ, cã tuæi, ®i nghØ, chia tay nhau, ®i b­íc n÷a).®i nghØchia tay nhaukhiÕm thÞcã tuæi®i b­íc n÷a13TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häcII. LuyÖn tËp:Bµi tËp 2: Trong mçi cÆp c©u d­íi ®©y, c©u nµo cã sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh ?a1. Anh ph¶i hoµ nh· víi b¹n bÌ!a2. Anh nªn hoµ nh· víi b¹n bÌ !b1. Anh ra khái phßng t«i ngay!b2. Anh kh«ng nªn ë ®©y n÷a !c1. Xin ®õng hót thuèc trong phßng!c2. CÊm hót thuèc trong phßng !14TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËp2. Bµi häcII. LuyÖn tËp:Bµi tËp 3. Khi chª tr¸ch mét ®iÒu g×, ®Ó ng­êi nghe dÔ tiÕp nhËn ng­êi ta th­êng nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh ®iÒu ng­îc l¹i víi néi dung ®¸nh gi¸. Ch¼ng h¹n, ®¸ng lÏ nãi “Bµi th¬ cña anh dë l¾m” th× l¹i b¶o “Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m”. H·y vËn dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh nh­ thÕ ®Ó ®Æt 5 c©u ®¸nh gi¸ trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c nhau.* C¸i ¸o cña cËu xÊu qu¸ !C¸i ¸o cña cËu kh«ng ®­îc ®Ñp l¾m!*CËu viÕt ch÷ xÊu thÕ!CËu viÕt ch÷ ch­a ®­îc ®Ñp l¾m !* CËu h¸t dë l¾m ! CËu h¸t chua ®­îc hay l¾m!15TÌNH HuỐNG 1 .TÌNH HUỐNG 2.TÌNH HUỐNG 316Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HuỐNG 1 .17Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.TÌNH HUỐNG 2.18Bài văn này bạn Lan làm quá dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.TÌNH HUỐNG 319Bµi tËp 4: Theo em trong tr­êng hîp sau cã nªn sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh kh«ng? V× sao?1. Cã 1 b¹n trong líp l­êi häc ¶nh h­ëng ®Õn thi ®ua cña líp, khuyªn b¶o nhiÒu lÇn mµ vÉn kh«ng nghe.2. GVCN phª b×nh c¸c b¹n th­êng xuyªn vi ph¹m néi quy tr­êng líp.3. ChÞ TPT nhËn xÐt ­u, nh­îc ®iÓm d­íi cê.4. Khi toµ ¸n luËn téi c¸c bÞ c¸o bÞ ph¹m téi. 20Ph©n biÖt nãi qu¸ vµ nãi gi¶m nãi tr¸nh ?Nãi qu¸Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸ch nãi c­êng ®iÖu phãng ®¹i ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng m¹nh.C¸ch nãi diÔn ®¹t tÕ nhÞ uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c ®au buån,ghª sî,nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc,thiÕu lÞch sù.*Gièng nhau:- §Òu lµ biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ- Ýt dïng trong v¨n b¶n hµnh chÝnh, khoa häc , th­êng dïng trong lêi nãi h»ng ngµy, v¨n b¶n nghÖ thuËt, chÝnh luËn...* Kh¸c nhau21TIÕT 40nãI GI¶M NãI TR¸NHi. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH1. Bµi tËpBT1. Gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buånBT2. Tr¸nh c¶m gi¸c th« tôc, thiÕu lÞch sù BT3. TÕ nhÞ, nhÑ nhµng, tr¸nh nÆng nÒNãi gi¶m nãi tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhi, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù2.Bµi häcb. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nha. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông* Dïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ tr¸i nghi·* Dïng c¸ch nãi vßng* Dïng tõ ®ång nghÜa ®Æc biÖt lµ tõ H¸n ViÖt* Dïng c¸ch nãi trèng ( tØnh l­îc)c. Sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh.Trong tr­êng hîp cÇn nãi th¼ng, nãi thËt kh«ng nªn nãi gi¶m nãi tr¸nh22HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)23Giê häc kÕt thócChóc c¸c thÇy c« gi¸o m¹nh khoÎ c«ng t¸c tètChóc c¸c em häc tËp tèt !24