Bài giảng Ngữ Văn Khối 8 - Phần Tiếng Việt: Hành động nói - Nguyễn Thị Minh Lệ

Người thực hiện: Nguyễn Thị Minh LệMÔNNgữ văn 8 Đọc đoạn trích sau:Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.	(Thạch Sanh)	NGỮ VĂN 8(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Đoạn trích :Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.	(Thạch Sanh)Đoạn trích :Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.	(Thạch Sanh)	Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.* Ghi nhớBài tậpA hỏi B:	- Mấy giờ rồi ?B có thể ứng xử như sau:(1) B im lặng không trả lời.(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.(3) B nói: 3 giờ rồi.=> Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không.Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không.Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy. trốn đi ngay đi.(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi Mục đích của hành động nói:Lời của Lý ThôngMục đíchTrình bàyĐiều khiển (đe doạ )Điều khiển Hứa hẹnCái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài.Cái Tí nghe nói dãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.[] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...	( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )Đoạn trích 2bộc lộ cảm xúc Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...Hỏi, bộc lộ cảm xúc U không cho con ở nhà nữa ư? Hỏi, bộc lộ cảm xúc U nhất định bán con đấy ư ? thông báo Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài Hỏi (lo lắng) Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?MỤC ĐÍCH? HÀNH ĐỘNG NÓIĐoạn trích 2 trình bày câu trần thuật4,Thầy em hãy ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!. 	 (Tắt đèn) điều khiển câu cầu khiến3, Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.	(Nước Đại Việt ta) hỏi câu nghi vấn2,Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? (Hịch tướng sĩ) bộc lộ cảm xúc câu cảm thán1, Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! 	(Nhớ rừng)Kiểu hành động nóiKiểu câuVí dụHọat động nhómtương ứng với mỗi kiểu câu người ta thường dùng để thực hiện hành động nói :Câu nghi vấn thường dùng để thực hiện hành động hỏi.Câu cầu khiến thường dùng để thực hiện hành động điều khiển.Câu cảm thán thường dùng để thực hiện hành động bộc lộ cảm xúc.Câu trần thuật thường dùng để thực hiện hành động trình bày.* Ghi nhớNgười ta dựa theo mục đích nói của hành động nói mà đặt tên cho nó.Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày,( báo tin, kể, tả,nêu ý kiến,dự đoán,),điều khiển( cầu khiến,đe dọa,thách thức,),hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.(sgk) / Tr.63Mận hỏi Đào :- Hôm qua mày đi Phong Nha về à ?Đào gật đầu. Mận lại hỏi :- Có vui không ?Đào lắc đầu.Ví dụ=> Hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói cũng có thể diễn ra bằng cử chỉ,điệu bộ (gật đầu,lắc đầu,nhún vai, trợn mắt,bĩu môi,phẩy tay ) Bài 1 (t63)“Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình,đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ,thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa,để thỏa lòng tham không cùng,giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng ,để vét của kho có hạn.”“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo,không có ăn thì ta cho cơm;quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy ta cho thuyền, đi bộ ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết,lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.”khích lệ lòng căm thù giặc“Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên khiến cho người người giỏi như Bàng Mông,nhà nhà đều là Hậu Nghệ;có thể bêu được đầu Hốt Tất Liệt ở Cửa Khuyết,làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai.”khích lệ lòng trung quân ái quốckhích lệ tinh thần học tập,rèn luyệnKhích lệ tinh thần học tập “Binh thư yếu lược” và lòng yêu nước của các tướng sĩ.MỤC ĐÍCH CỦA HÀNH ĐỘNG NÓItrình bày(kể)trình bày (tả)điều khiển (1) Bác trai đã khá rồi chứ ? (2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. (3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. (4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.	(5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. - (6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! 	=> Hỏi=> Cảm ơn, trình bày=> Cầu khiến ( khuyên bảo )=> Trình bày ( dự đoán tình hình )=> Trình bày.=> Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )	bài tập 2Đoạn trích a. Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ “hứa”. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy?Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ. Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – (1)Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? (2)Anh hứa đi. (3)Anh xin hứa. Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) Điều khiển (ra lệnh)(2) Điều khiển (ra lệnh)(3) Hứa hẹn.Bài 3 (t64)Lời nói chẳng mất tiền muaLựa lời mà nói cho vừa lòng nhau***Đất tốt trồng cây rườm ràNhững người thanh lịch nói ra dịu dàng.Đất xấu trồng cây khẳng khiuNhững người thô tục nói điều phàm phu.Lời nói gói bạc***	Bài tập: Viết một đoạn hội thoại từ 5 – 6 câu với chủ đề tự chọn có sử dụng hành động nói sao cho phù hợp với tình huống giao tiếp ?Chân thành cảm ơn quý thầy cô đã chú ý lắng nghe.