Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 114: Tiếng Việt: Lựa chọn trật tự từ trong câu

i kh¸c th× ng­êi tham gia héi tho¹i ph¶i lµm g×?Trả lời	- Trong hội thoại ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.	- Để giữ lịch sự cần: Tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.Nhiều khi cần im lặng để biểu thị thái độNgữ văn: Tiết 114Lùa chän trËt tù tõ trong c©uNgữ văn: Tiết 141 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uVí dụ:Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng. Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau! (Ngô Tất Tố - Tắt đèn)I. Nhận xét chungNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uVí dụ:Các cách sắp xếp khác:2.Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.3.Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.4. Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.5. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.6. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.7. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.I.Nhận xét chungNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u I. Nhận xét chungVí dụ: Cách 1Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cailệ và người nhà lí trưởng đãsầm sập tiến vào với nhữngsong, tay thước và dây thừng. Gõ đầu xuống đất, cai lệ bằng giọng khàn khàn củangười hút nhiều xái cũ:- Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?Nộp tiền sưu! Mau! (Ngô Tất Tố)Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + +roiroithétNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI.Nhận xét chungVí dụ: Cách 2Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cai lệvà người nhà lí trưởng đã sầmsập tiến vào với những song,tay thước và dây thừng. Cai lệ gõ đầu xuống đất, bằng giọng khàn khàn của ngườihút nhiều xái cũ:Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?Nộp tiền sưu! Mau! Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + + 2 - ++roiroithétNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI. Nhân xét chungVí dụ: Cách 6Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng. Uể oải, chống tay xuốngphản, anh vừa rên vừa ngỏngđầu lên. Run rẩy cất bát cháo,anh mới kề vào đến miệng, cai lệvà người nhà lí trưởng đã sầmsập tiến vào với những roi song,tay thước và dây thừng. Bằnggiọng khàn khàn của người hútnhiều xái cũ, gõ đầu roi xuốngđất, cai lệ : - Thằng kia ! Ông tưởng màychết đêm qua, còn sống đấy à?nộp tiền sưu! Mau! Cách sắp xếpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau 1 + + + 2 - + + 6--+thétNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u Nhận xét chung- Có nhiều cách sắp xếptrật tự từ, mỗi cách đemlại hiệu quả diễn đạtriêng.- Cần lựa chọn trật tự từthích hợp với yêu cầugiao tiếp. Bảng so sánhC¸ch s¾p xªpNhấn mạnh sự hung hãnLiên kết chặt chẽ với câu trướcLiên kết chặt chẽ với câu sau2-++3-+-4---5--+67-+--++ Ghi nhớ 1: Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI. Nhận xét chungII. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ.Ví dụ1:a) Người nhà lí trưởng hình nhưkhông dám hành hạ một người ốmnặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứlóng ngóng ngơ ngác, muốn nói màkhông dám nói. Đùng đùng, cai lệ giậtphắt cái thừng trong tay anh này vàchạy sầm sập đến chỗ anh Dậu. Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt conxuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng,Ủê oải, chống tay xuống phản, anh vừarên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bátcháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệvà người nhà lí trưởng đã sầm sập tiếnvào với những roi song, tay thước vàdây thừng.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI. Nhận xét chungỊI.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ. Thể hiện thứ tự nhấtđịnh của sự vật, hiệntượng, đặc điểm a.Thứ tự trước sau của các hành động, trạng thái.b. Thứ bậc cao thấp của nhân vậtVí dụ1:a) Người nhà lí trưởng hình nhưkhông dám hành hạ một người ốmnặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứlóng ngóng ngơ ngác, muốn nói màkhông dám nói. Đùng đùng, cai lệgiật phắt cái thừng trong tay anh nàyvà chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài mộttiếng, Ủê oải, chống tay xuống phản,Anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Runrẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đếnmiệng, cai lệ và người nhà lí trưởngđã sầm sập tiến vào với những roisong, tay thước và dây thừng.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u I. Nhận xét chungII.Một số tác dụng củasự sắp xếp trật tự từ.- Cách sắp xếp a có hiệu quả diển đạt cao hơn vì đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.Ví dụ 2:a, Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phongvào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép mới)b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uI. Nhận xét chungII. Một số tác dụng củasự sắp xếp trật tự từ.Bảng so sánh- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.C¸ch s¾p xªp1Nhấn mạnh sự hung hãn+Liên kết chặt chẽ với câu trước+Liên kết chặt chẽ với câu sau+2-++3-+-4---5--+67-+--++ Ghi nhớ 2: Trật tự từ trong câu có thể:- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói )- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.Ngữ văn: Tiết 141 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u Nội dung kiến thức cần nhớ:* Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ , mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.* Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói )- Nhấn mạnh hình ảnh,đặc điểm của sự vật, hiện tượng.- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.III. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêuNước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻvang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, ...Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy làtiêu biểu của một dân tộc anh hùng. ( Tinh thần yêu nước của nhân dân ta - Hồ Chí Minh) b) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca (Ta đi tới - Tố Hữu) c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mậtthám hay đội con gái thì khốn. - Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. (Ngựa người, người ngựa - Nguyễn Công Hoan)d)Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn củng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường. ( Chí Phèo – Nam Cao)Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, ... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: b). Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ng Nắng chói sông L , hò ô tiếng hát Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca Nhấn mạnh vẻ đẹp của non sông đất nướcNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uôátạtôôđồng thời đảm bảo cho câu thơ có vần với câu trước.ạtIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn. - Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. Liên kết câu với những câu khác trong văn bảnNgữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©uIII. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây: d) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn củng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường. Liên kết với câu đứng trước, đồng thời nhấn mạnh sự việc được nói đến.Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u- Häc thuéc phÇn ghi nhí SGK.- TËp viÕt ®o¹n v¨n cã lùa chän trËt tù tõ thÝch hîp.H­íng dÉn vÒ nhµ Xin ch©n thµnh c¶m ¬n quý thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh