Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 40: Nói giảm, nói tránh - Nguyễn Thị Tuấn Anh

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự tiết học ! Người thực hiện: Nguyễn Thị Tuấn AnhNgữ văn 8Kiểm tra bài cũ Tìm biện pháp nói quá trong các trường hợp sau? Đồn rằng bác mẹ anh hiền Cắn hạt cơm không vỡ, cắn đồng tiền vỡ tư.2. Người say rượu mà đi xe mỏy thỡ tớnh mạng như ngàn cõn treo sợi túc . Nói giảm nói tránhTiết 40a. Vỡ vậy, tụi để sẵn mấy lời này, phũng khi tụi sẽ đi gặp cụ Cỏc Mỏc, cụ Lờ-nin và cỏc vị cỏch mạng đàn anh khỏc, thỡ đồng bào cả nước, đồng chớ trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chớ Minh, Di chỳc)1. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh.Tiết 40: Núi giảm núi trỏnha) đi gặp cụ Cỏc Mỏc, cụ Lờ-nin và cỏc vị cỏch mạng đàn anh khỏc - Ví dụ 1(a,b,c) dùng cỏch núi trỏnh đi bằng những từ ngữ giảm nhẹ tính chất của hiện thực cú nghĩa tương đương với nghĩa từ “ chết”a. V ớ dụ 1b. Bỏc đó đi rồi sao, Bỏc ơi !Mựa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bỏc ơi)b) đic) chẳng cũnlàm giảm phần nào nỗi đau buồn.CHẾTc. Lượng con ụng Độ đõy mà....Rừ tội nghiệp, về đến nhà thỡ bố mẹ chẳng cũn.	  (Hồ Phương, Thư nhà)I. Bài học.Nói vòngTừ đồng nghĩaPhủ địnhVí dụ 11. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh VD3:a. Con dạo này lười lắm.b.Con dạo này khụng được chăm chỉ cho lắm.VD2: Phải bộ lại lăn vào lũng một người mẹ, ỏp mặt vào bầu sữa núng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trỏn xuống cằm, và gói rụm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ cú một dịu ờm vụ cựng. (Nguyờn Hồng, Những ngày thơ ấu) - Ví dụ 1(a,b,c) dùng cỏch núi bằng những từ ngữ cú ý nghĩa giảm nhẹ mức độ của sự việc để trỏnh đau buồn.a. V ớ dụ 1 .Ví dụ 2 dùng cỏch diễn đạt tế nhị để trỏnh sự thụ tục, thiếu lịch sự và gợi cảm xúc thân thương, trìu mến khi nói về mẹ.- Ví dụ 3(b) dùng cỏch núi tế nhị,nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu. I.Bài họcTừ đồng nghĩaNói vòngb. Ví dụ 2c. Ví dụ 31. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40: Núi giảm núi trỏnha. V ớ dụ 12. Ghi nhớ (SGK)I.Bài họcb. Ví dụ 2c. Ví dụ 3Tiết 40: Núi giảm núi trỏnhSử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng như thế nào ?Sử dụng nói giảm nói tránh- Giúp thể hiện thái độ nhã nhặn, lịch sự trong giao tiếp. - Thể hiên sự tôn trọng của người nói với người nghe.- Tạo phong cách nói năng đúng mực, có văn hoá của người nói. Bài tập:1.a. Khuya rồi, mời bà..................b. Cha mẹ em..........................từ ngày em cũn rất bộ, em về ở với bà ngoại.c. Đõy là lớp học cho trẻ em.....................d. Mẹ đó ..................rồi, nờn chỳ ý giữ gỡn sức khoẻ.e. Cha nú mất, mẹ nú.........................., nờn chỳ nú rất thương nú.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcú tuổiđi bước nữaTiết 40: Núi giảm núi trỏnhII. Luyện tập:Điền cỏc từ ngữ núi giảm núi trỏnh cho sau đõy vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, cú tuổi, đi bước nữa.a1. Anh phải hoà nhó vớớ bạn bố!b1.Anh ra khỏi phũng tụi ngay!c1.Xin đừng hỳt thuốc trong phũng học!c2.Cấm hỳt thuốc trong phũng học!d1.Nú núi như thế là thiếu thiện chớ.d2. Nú núi như thế là ỏc ý.e1. Hụm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.e2. Hụm qua em cú lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.a2. Anh nờn hoà nhó với bạn bố!b2.Anh khụng nờn ở đõy nữa!Bài tập 2.Trong mỗi cặp cõu dưới đõy, cõu nào cú sử dụng cỏch núi giảm núi trỏnh?Tiết 40: Núi giảm núi trỏnhII. Luyện tập:Tiết 40: Núi giảm núi trỏnhII. Luyện tập:Bài tập 3.1. Các em không nên làm việc riêng trong giờ học.2. Kết quả học tập của em chưa được tốt em cần cố gắng hơn nữa.3. Bài kiểm tra của bạn chưa được tốt lắm.4. Bức tranh của cậu vẽ chưa được đẹp lắm.5. Bạn học chưa được chăm lắm.Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói “ Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.Tiết 40: Núi giảm núi trỏnh- Khi cần phờ bỡnh nghiờm khắc, núi thẳng, núi đỳng mức độ sự thật.* Trong bỏo cỏo gửi cho cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng nờu nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” cú được khụng? Vỡ sao?- Khi cần thụng tin chớnh xỏc, trung thực trong văn bản hành chớnh (Biên bản, báo cáo...) * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nờn đi học đỳng giờ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao?Bài tập 4Tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh.Bài tập bổ sung 1- Hóy quan sỏt tranh minh hoạ trờn màn hỡnh và dựng phộp núi giảm núi trỏnh để diễn đạt lại cỏc cõu trong những tỡnh huống sau và cho biết ở mỗi tỡnh huống đú, em đó sử dụng cỏch núi giảm núi trỏnh nào?Anh cỳt ra khỏi nhà tụi ngay!Anh khụng nờn ở đõy nữa!TèNH HuỐNG 1 .Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch phủ định cỏch núi trỏi nghĩaBệnh tỡnh con ụng nặng lắm chắc sắp chết rồi!- Bệnh tỡnh con ụng chắc chẳng cũn được bao lõu nữa.- Bệnh tình con ôngcháu sắpTèNH HUỐNG 2.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch núi trống, núi vũngTrụng những đứa trẻ mự thật đỏng thương .Trụng những đứa trẻ khiếm thị thật đỏng thương.TèNH HUỐNG 3.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch dựng từ Hỏn Việt đồng nghĩaBài làm văn này bạn Lan làm quá dở!Bài làm văn này bạn Lan chưa đạt yêu cầu.TèNH HUỐNG 4.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch phủ định . Những đứa trẻ nay bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thương.Những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương.TèNH HUỐNG 5.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch dựng từ Hỏn Việt đồng nghĩaBài tập bổ sung 2Câu văn nào dưới đây không dùng phép nói giảm nói tránh ?A. Anh ăn nói như dùi đục chấm mắm cáy.B. Nói năng như thế có phần chưa được thiện chí lắmC. Có lẽ, anh nên thu xếp để rời nơi này sớm thì hơn.D. Bức tranh này anh vẽ chưa được đẹp lắm Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau ?“Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay: Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !” (Nam Cao – Lão Hạc)BÀI TẬP BỔ SUNG 3Cậu Vàngbị giếtđi đờiGây cảm giác ghê sợ với người nghe. Tránh gây cảm giác ghê sợ với người nghe.Hàm ý xót xa, luyến tiếc và đượm chút mỉa maiDùng từ ngữ đồng nghĩa* Lưu ý	Để cảm thụ được cái hay( giá trị nghệ thuật) của cách nói giảm nói tránh trong tác phẩm văn học cần : Đặt nó trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể (quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác, tâm trạng của người nói, người nghe...) Xét xem trong văn bản tác giả đã tạo ra phép nói giảm nói tránh bằng cách nào. Đối chiếu với những cách nói thông thường có thể dùng trong trường hợp giao tiếp đó để thấy được tác dụng của cách diễn đạt này và dụng ý của tác giảViết đoạn hội thoại (3-5 câu) trong đó có sử dụng phép nói giảm nói tránh.Bài tập Bổ sung 4BÀI TẬP về nhàPhân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau ?a / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư?b / Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!( Lóo Hạc, Nam Cao)â/ Theo gút Binh Tư: Đõy là cõu núi của ụng giỏo khi đang hiểu nhầm về lóo Hạc :lóo Hạc cũng bị tha hoỏ, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư nhưng vỡ là người cú học lại rất yờu quý lóo Hạc nờn ụng giỏo đó núi trỏnh đi sự thật. (núi trống)b / Nhắm mắt: Tỏc giả dựng từ ngữ này để núi về cỏi chết của lóo Hạc. ễng giỏo núi như vậy để trỏnh cảm giỏc đau buồn và cũng để mong cho lóo Hạc ra đi được thanh thản. .(dựng từ đồng nghĩa)ĐÁP ÁNa / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư? b/ Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở. Sưu tầm một số cõu ca dao và thơ văn cú sử dụng phộp núi giảm núi trỏnh. - Học bài chu đáo. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ngữ văn (Tiết 41)Chỳc cỏc em cú tiết học vui, bổ ớch và lý thỳ.