Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Chiều tối (Hồ Chí Minh) - Bùi Quốc Toàn

 DIRECTOR: BÙI QUỐC TOÀNPROFESSOR: NGUYỄN VĂN DŨNGNGỮ VĂN LỚP 11.CHIỀU TỐI(Mộ)(Hồ Chí Minh)1) Hoàn cảnh sáng tác: (Tóm tắt) Mùa thu 1942,là bài thứ 31/134 trong “NKTT”. Hoàn cảnh Bác bị chuyển tù từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. I- TÌM HIỂU CHUNGI. TÌM HIỂU CHUNG1. Tiểu dẫn -Hoàn cảnh sáng tác tập “Nhật kí trong tù”:Tháng 8.1942 Người lấy tên là Nguyễn Ái Quốc và lên đường sang Trung Quốc.Vừa đặt chân lên huyện Túc Vinh , tỉnh Quảng Tây , Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ rồi bị đày ải qua 30 nhà lao thuộc 13 huyện của tỉnh Quảng Tây.Trong thời gian ở tù 13 tháng , Hồ Chí Minh đã sáng tác tập nhật kí bằng thơ , chữ Hán gồm 134 bài gọi là “Ngục trung nhật kí”(Nhật kí trong tù).- Bài thơ ”Chiều tối “:Là bài thứ 31 , gợi cảm hứng trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào cuối mùa thu năm 1942 2) Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệt cổ điển I- TÌM HIỂU CHUNG Quyeän ñieåu quy laâm taàm tuùc thuï, Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng; Sôn thoân thieáu nöõ ma bao tuùc, Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng.Chim moûi veà röøng tìm choán nguû,Choøm maây troâi nheï giöõa taàng khoâng;Coâ em xoùm nuùi xay ngoâ toái,Xay heát, loø than ñaõ röïc hoàng.MộCHIỀU TỐIII )ÑOÏC- HIEÅU VAÊN BAÛN I- TÌM HIỂU CHUNG3) Đề tàiBuổi chiều miền sơn cướca. Tìm hiểu bản dịch thơNguyên tácBản dịch thơQuyện điểu quy lâm tầm túc thụ,Cô vân mạn mạn độ thiên không;Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng. -Hồ Chí Minh-Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;Cô em xóm núi xay ngô tối,Xay hết, lò than đã rực hồng. - Nam Trân (dịch)-> Câu 2: Bản dịch không chuyển tải được sự “cô lẻ”của chòm mây và “mạn mạn” là chậm chạp , uể oải chứ không phải trôi nhẹ -> Câu 3: Nguyên tác không nói tối, bản dịch thêm chữ tối làm mất đi vẻ tự nhiên trong sáng tạo của BácSo với nguyên tác, bản dịch thơ có điểm nào chưa phù hợp?2. Văn bản2.Tác phẩm:a. Tìm hiểu bản dịch thơ(so sánh đối chiếu)b. Thể loại-Bố cục:*Thể thơ : tứ tuyệt. *Bố cục : hai phần: -Hai câu đầu:Bức tranh chiều tối nơi xóm núi -Hai câu sau: Bức tranh đời sống con người c. Chủ đề : Bức tranh chiều tối nơi xóm núi  vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh: luôn lạc quan yêu đời , yêu thiên nhiên, yêu con người sâu sắc thiết tha dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. (Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,Quyện điểu quy laâm taàm tuùc thuïï Böùc tranh thieân nhieân chieàu toái nôi nuùi röøng Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoângChòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)Hình ảnh:“Quyện điểu” cánh chim mỏi quen thuộcđẹp,gợi buồn. Cánh chim mỏi mệt sau một ngày kiếm ăn vất vả nhưng vẫn cố gắng bay về rừng “Tầm túc thụ”, tìm chỗ dừng chân, tá túc.Không gian vắng lặng,bao la, khoáng đạtThời gian ngả về chiều“Quyện điểu quy laâm taàm tuùc thuï” 	“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,”Hình ảnh: + “Coâ vaân” -> Đám mây lẻ loi, cô đơn. + “Maïn maïn” Từ láy -> Trôi chậm chạp -> Chuyển động nhẹ nhàng -> Gợi sự êm ả, vắng lặng. => vaïn vaät vaän ñoäng“Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng”	“choøm maây troâi nhẹ giữa tầng khoâng”Sơ kết :+Nghệ thuật: Lấy cái nhỏ bé của “cánh chim, chòm mây” để tả cái rộng lớn bao la của bầu trờiLấy cái động của “cánh chim, chòm mây” tả cái tĩnh lặng nơi miền sơn cước buổi chiều tà.Lấy cái hữu hạn tả cái vô hạn Bút pháp chấm phá, gợi nhiều hơn tả Màu sắc cổ điểnSơ kết :+Nội dung Bức tranh thiên nhiên đẹp, đượm buồn.Hình tượng nhân vật trữ tình:Yêu thiên nhiênTâm hồn tinh tế nhạy cảmTinh thần lạc quanPhong thái ung dung tự tạiĐối chiếuTương đồng:	Cánh chim mỏi mệt sau một ngày Người tù cũng thấm mệt.	Đám mây lẻ loi Người tù một mình trên đường giải đi.Tương phản:	Cánh chim có mệt mỏi nhưng sẽ tìm được tổ ấm 	Chòm mây có cô đơn nhưng chúng tự do giữ bầu trời bao la còn người tù mất tự do. Thấy rõ hơn vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí MinhIII/Tổng kết:1/ Nội dung: vẻ đẹp tâm hồn, tình cảm nhân ái và nghị lực kiên cường của người chiến sĩ Cộng sản Hồ Chí Minh 2/Nghệ thuật: - Bút pháp cổ điển mà hiện đại Bút pháp cổ điểnBút pháp hiện đại-Thể thơ tứ tuyệt, chữ Hán.-Đề tài thiên nhiên, tả cảnh ngụ tình. -Bút pháp chấm phá,ngôn ngữ cô động, hàm súc. -Thi pháp ước lệ cổ điển-Hình tượng con người chủ thể của bức tranh thiên nhiên.-Mạch thơ,hình ảnh thơ(gần gũi , giản dị)vận động, hướng về sự sống , ánh sáng.Sơn thoân thiếu nữ ma bao tuùc (Cô em xóm núi xay ngô tối,2) :Böùc tranh cuộc sống Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàngXay hết lò than đã rực hồng).Hình ảnh: “Sơn thoân thiếu nữ ma bao tuùc” 	-Cảnh lao động, sinh hoạt của con người khỏe khoắn, trẻ trung Bút pháp lấy điểm tả diện.	-Nét hiện đại: vượt khỏi hình ảnh quen thuộc “ Ngư, tiều, canh, mục” gần gũi với cuộc sống đời thường.Xay hết lò than đã rực hồng.Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng+Từ “ hồng”: thi nhãngợi không gian tràn đầy ánh sáng, ấm áp và niềm vui .“Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”“Xay hết lò than đã rực hồng.”	-Lối điệp ngữ, láy ý vòng xoay của chiếc cối thời gian vận động.	-Ngắt nhịp 4/3:  khi xay ngô xong, lò than rực hồng  lấy sáng tả tối“Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”Sơn thoân thiếu nữ ma bao tuùc 	Hình tượng thơ luôn vận động theo chiều hướng đi từ :- 	Bóng tối ra ánh sángBuồn đến vuiCô đơn đến ám áp Tinh thần hiện đại.Sơ kết:+Nghệ thuậtSơ kết :+Nội dung Bức tranh cuộc sống giản dị, ấm áp tình người.Hình tượng nhân vật trữ tình:Yêu cuộc sốngYêu con ngườiTinh thần lạc quanIII) CHỦ ĐỀ 	Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh:Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu con người.Tinh tế nhạy cảm trước thiên nhiên và lòng người.Lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng.Phong thái ung dung tự tại, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt Hoà hợp giữa chất trữ tình và chất thépIV) Keát luaän 	-Bài thơ thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại.	-”Chiều tối” là bài thơ tiêu biểu cho “ Nhật ký trong tù”, mang đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh.Tài năng và vẻ đẹp tâm hồn người lãnh tụ kính yêu của dân tộc.TRÒ CHƠI Ô CHỮ1234567812315678HomeCâu hỏi củng cốNhững biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh?TRÒ CHƠI Ô CHỮ12345678Câu hỏi Bài “Chiều tối” có tên chữ Hán là gì?(2)Trong “ Chiều tối” có mấy hình ảnh? (4)Hình tượng nhân vật trữ tình trong bài là ai?(9)Hai câu thơ đầu thể hiện rõ đặc điểm gì trong thơ HCM ?(7)Hai câu thơ cuối thể hiện rõ tinh thần gì trong thơ HCM ?(4)Thời điểm sáng tác bài” Chiều tối” (7)Nhãn tự của bài “ Chiều tối” (4)Cụm từ nào được lặp lại trong “Chiều tối”(8)Những biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh?Tinh thần hiện đạiBút pháp cổ điểnThể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luậtĐề tài “Chiều”Nhân vật trữ tình ung dung tự tại hoà hợp với thiên nhiên Bút pháp gợi nhiều hơn tảBút pháp lấy sáng tả tốiBút pháp lấy điểm tả diệnLấy cái hữu hạn tả cái vô hạnNhân vật trữ tình làm chủ tình huốngNhân vật trữ tình kiên cường bất khuấtHình tượng thơ vận động hướng về sự sống, ánh sáng, niềm vuiNhân vật trữ tình luôn lạc quanChất thépChất trữ tìnhMỘ1234567812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN234567812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH34567812345678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH3TRỮTÌNH4567812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH3TRỮTÌNH4THÉP567812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH3TRỮTÌNH4THÉP510/194267812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH3TRỮTÌNH4THÉP510/19426HỒNG7812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeMỘ1BỐN2HỒCHÍMINH3TRỮTÌNH4THÉP510/19426HỒNG7MABAOTÚC812315678TRÒ CHƠI Ô CHỮHomeCâu hỏi củng cốNhững biểu hiện cụ thể của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại trong bài thơ “ Chiều tối” của Hồ Chí Minh?