Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử)

Gi¸o viªn : Hoµng Anh TuÊn Xứ Huế hiền hoà và thơ mộng, là nơi để lại biết bao cảm xúc, tình cảm trong tâm hồn của những người đến Huế, xa Huế; đặc biệt là các nghệ sĩ. Có rất nhiều nhà thơ viết về cảnh đẹp và con người xứ Huế như Nguyễn Bính, Hàn Mặc Tử, Tố Hữu, Thu Bồn, Bùi Giáng... Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử để cùng đồng cảm với thi nhân những nỗi niềm tha thiết với xứ Huế.HÀN MẶC TỬ I/ TÁC GIẢ - TÁC PHẨM :1/ Tác giả : * - Người có tài năng nhưng có một cuộc đời ngắn ngủi và bất hạnh. - Hồn thơ mãnh liệt: gắn bó tha thiết với cuộc đời và quằn quại đau đớn. - Phong cách : có những vần thơ điên loạn và những hình ảnh hồn nhiên trong sáng và tươi đẹp. §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö2/ Hoàn cảnh sáng tác : *- Viết vào năm 1939, khi Hàn Mặc Tử nhận được một bức ảnh phong cảnh Huế và lời hỏi thăm do Hoàng Cúc gửi vào lúc nhà thơ bị bệnh, điều trị ở Quy Nhơn.- Trích trong tập “ Thơ Điên “ * §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö ĐÂY THÔN VĨ DẠ Sao anh không về chơi thôn Vĩ ?Nhìn nắng hàng cau nắng mới lênVườn ai mướt quá xanh như ngọcLá trúc che ngang mặt chữ điềnGió theo lối gió, mây đường mâyDòng nước buồn thiu, hoa bắp layThuyền ai đậu bến sông trăng đóCó chở trăng về kịp tối nay ?Mơ khách đường xa, khách đường xaÁo em trắng quá nhìn không raỞ đây sương khói mờ nhân ảnhAi biết tình ai có đậm đà ?II/ PHÂN TÍCH : * 1/ Khổ thơ thứ nhất : * - Sao anh...? -> câu hỏi tu từ ->lời mời, trách móc nhẹ nhàng của người thôn Vĩ qua sự tưởng tượng của nhà thơ và lời tự nhủ tha thiết của thi nhân trở về thôn Vĩ *- Cảnh và người: + nắng hàng cau - nắng mới lên + vườn ai mướt quá - xanh như ngọc + lá trúc che ngang mặt chữ điền-> hình ảnh gợi hình, gợi cảm nghệ thuật so sánh -> cảnh và người hài hoà, nên thơ, kín đáo , duyên dáng, thanh lịch * §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö=>Bức tranh mang vẻ đẹp mượt mà, óng ả, đằm thắm, thơ mộng trong buổi bình minh của thôn Vĩ Dạ qua tình cảm thân thương, đắm say của nhà thơ. §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö2/ Khổ thơ thứ hai : *- Gió, mây, nước, hoa, sông, trăng -> hình ảnh ước lệ, thi vị, mềm mại, huyền ảo- Điệp từ : gió, mây ; nhưng đối lập với trạng thái rời rạc, chia lìa- Từ gợi cảm : buồn thiu, lay- Nhịp điệu: chậm rãi, nhè nhẹ * -> cảnh vật rời rạc, tĩnh lặng, không gắn bó giao hoà mà chia lìa và mang nỗi buồn man mác. -> Cảnh vật mang nhịp điệu đặc trưng của xứ Huế. * §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö- Thuyền ai... -> đại từ phiếm chỉ Có chở trăng về kịp... ? -> câu hỏi tu từ -> Tâm trạng băn khoăn lo ngại, vừa hy vọng vừa thất vọng .*=> Với bút pháp thực ảo đan xen, thể hiện cảnh đẹp huyền ảo nhưng buồn bã, hắt hiu với những nỗi cô đơn, khắc khoải, chờ mong, day dứt về tình yêu. * §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö3/ Khổ thơ thứ ba: *- Cảnh : Thơ mộng, giàu màu sắc hư ảo *- Tâm trạng :+ Mơ: khách đường xa -> điệp ngữ -> tiếng reo gọi với tình cảm khát khao, da diết, mãnh liệt nhớ về một hình bóng người yêu thương. +Thực : - Áo em ...nhìn không ra Ở đây... mờ nhân ảnh-> hình ảnh tưởng tượng ->khẳng định, ý thức được một thực tế xa cách phũ phàng *+ Ai ... đà ? -> điệp từ, câu hỏi tu từ, kết thúc độc đáo-> lời bỏ ngỏ với nhiều tâm trạng : trăn trở, day dứt; hoài nghi,hụt hẫng; chua xót, đắng cay; chơi vơi, đau đớn.* §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö=>Tâm trạng mang nhiều nỗi buồn đau , chờ mong khắc khoải và một khát vọng cháy bỏng về mối tình vừa thực vừa hư ảo của nhà thơ. * §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc TöIII/ TỔNG KẾT : *1/ Nội dung : Bài thơ mang vẻ đẹp tươi thắm và thơ mộng của xứ Huế qua tâm hồn giàu trí tưởng tượng của thi nhân. Đồng thời mang giá trị nhân bản sâu sắc về sự đồng cảm, gần gũi và khát vọng của tình yêu trong sáng, sâu đậm nhưng vô vọng, xa xăm mang nhiều nỗi buồn đau của nhà thơ.2/ Nghệ thuật : Với bút pháp hiện thực và hư ảo, tác giả thể hiện tài tình cuộc đối thoại, độc thoại nội tâm trong tình yêu của chính mình. Đó là phong cách tiêu biểu của Hàn Mặc Tử. §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö Đây thôn Vĩ Dạ - Vân Khánh“ Thå laì tiãúng noïi tri ám “. Âoüc baìi thå “ Âáy thän Vé Daû “ ta bàõt gàûp mçnh trong âoï, cuìng thi nhán âi tçm tiãúng noïi âäöng caím, seí chia, âäöng âiãûu. Chuïng ta caìng yãu thãm caính vaì ngæåìi xæï Huãú. Âäöng thåìi chuïng ta hiãøu thãm cuäüc âåìi, âãø âaût âãún sæû thaïnh thiãûn trong tçnh yãu vaì khaït voüng... thç coï luïc con ngæåìi phaíi traîi qua, bàõt gàûp nhæîng tråí ngaûi, âàõng cay. Haìn Màûc Tæí âaî noïi lãn tiãúng noïi cuía loìng mçnh vaì cuía moüi ngæåìi vaì laì tiãúng noïi cuía cuäüc âåìi. §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö Về nhà :- Học thuộc lòng bài thơ. Cảm nhận sâu sắc về nỗi lòng của nhà thơ.- Soạn bài thơ : Tống biệt hành của Thâm Tâm.+ Theo các câu hỏi trong sách giáo khoa.+ Đặc biệt chú ý câu 4, về giọng điệu âm hưởng thơ, dụng ý nghệ thuật của cách gieo vần, ngắt nhịp, phối thanh... §¢Y TH¤N VÜ D¹ - Hµn MÆc Tö KẾT THÚC BÀI HỌCNẾU CÓ GÌ THIẾU SÓT RẤT MONG QUÝ THẦY CÔ GÓP Ý THÊM !XIN CẢM ƠN ! Qua phÇn TiÓu dÉn ë s¸ch gi¸o khoa, h·y nhËn xÐt ng¾n gän nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ cuéc ®êi, hån th¬, phong c¸ch nghÖ thuËt cña Hµn MÆc Tö ? Cuéc ®êi nh­ thÕ nµo ?Hån th¬ cã ®Æc ®iÓm g× ?Phong c¸ch nghÖ thuËt nh­ thÕ nµo ? Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào ? * Hướng dẫn đọc bài thơ: Nhòp ñieäu chaäm raõi, aâm höôûng saâu laéng, nhaán gioïng ôû ñieäp ngöõ, leân gioïng ôû cuoái caâu thô coù hình thöùc laø caâu hoûi 	Bài thơ có 3 khổ, vừa miêu tả cảnh, vừa nói đến tình. Ở mỗi khổ thơ, cảnh thôn Vĩ hiện lên với một vẻ, sắc màu khác nhau và theo đó tâm trạng của nhà thơ cũng thay đổi với nhiều cảm xúc khác nhau. Chúng ta có thể phân tích từng khổ thơ một. * Đọc khổ thơ 1:-Câu thơ mở đầu có hình thức như thế nào? -Câu thơ có ý nghĩa gì ?	Chú ý : Thôn Vĩ hiện lên trong bài thơ bằng sự tưởng tượng và hồi tưởng những kỷ niệm về thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử. Cảnh và người thôn Vĩ được miêu tả qua những hình ảnh, chi tiết nào ?Nhà thơ sử dụng hình ảnh như thế nào ? Sử dụng nghệ thuật gì ?Cảnh và người thôn Vĩ hiện lên như thế nào ? *Em cảm nhận như thế nào về bức tranh thôn Vĩ ? * Đọc khổ thơ 2:Bức tranh sông nước xứ Huế vào đêm hiện lên trong nỗi nhớ của nhà thơ qua những hình ảnh nào ?Nhà thơ sử dụng nghệ thuật miêu tả như thế nào ? ( Biện pháp tu từ, cách dùng từ, nhịp thơ )Cảnh vật có trạng thái như thế nào ? - Qua bức tranh thiên nhiên, nhà thơ có những cảm xúc, tâm trạng gì ?Gợi mở :+ Tâm trạng của nhà thơ được thể hiện qua những chi tiết nào ?+ Tác giả dùng nghệ thuật gì ? Ý nghĩa ? * Đọc khổ thơ 3: Với nét vẽ áo trắng , sương khói cảnh vật thôn Vĩ hiện lên thơ mộng, chập chờn hư ảo... Điều đọng lại trong ta là tình cảm, tâm trạng của thi nhân giữa ước mơ và hoàn cảnh thực tại.Nhà thơ có những tâm trạng gì trong ước mơ và hiện thực? Được thể hiện như thế nào ? ( Chi tiết, hình ảnh, nghệ thuật ) * Trong khổ thơ thứ ba, tâm trạng của nhà thơ có những cảm xúc gì ? 	Nh­ vËy, tõ nçi buån, b¨n kho¨n ®i ®Õn nh÷ng khao kh¸t m·nh liÖt; nh­ng hiÓu râ thùc tÕ phò phµng cho nªn nhµ th¬ míi ®au ®ín, day døt vµ xãt xa víi nh÷ng nçi niÒm da diÕt d©ng trµo... Bµi th¬ kÕt thóc ®éc ®¸o, c©u th¬ võa bá ngá võa nh­ tr¶ lêi cho c©u më ®Çu “ Ai biÕt t×nh ai cã ®Ëm ®µ “ mµ “ anh vÒ ch¬i th«n VÜ “, lêi th¬ cø b©ng khu©ng, kh¾c kho¶i, v­¬ng vÊn trong lßng ®Ó ta cïng sÎ chia vµ ®ång c¶m víi Hµn MÆc Tö. 	-Theo em, vì sao bài thơ sống mãi trong lòng người đọc và trường tồn cùng với thời gian ? Hoặc : -Hãy nêu khái quát những giá trị đặc sắc về nội dung tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm ?Đặc biệt, câu thơ cuối cùng thể hiện tâm trạng gì của nhà thơ ? 	* Em có nhận xét gì về bức tranh thiên nhiên và tâm trạng của nhà thơ thể hiện trong khổ thơ thứ hai ? 	Ta bay lên ! Ta bay lênGió tiễn đưa ta tới nguyệt thềmTa ở cõi cao nhìn trở xuống :Lâng lâng mây khói quyện trăng đêm ( Lên chơi trăng ) 	Trăng nằm sóng soài bên cành liễu Đợi gió đông về để lả lơi... Hoa lá ngây tình không muốn động Lòng em hồi hộp, chị Hằng ơi... ( Bẽn lẽn )