Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chí Phèo (Nam Cao)

 manh hóa, thể hiện một quy luật phổ biến - quy luật bần cùng hóa, lưu manh hóa của con người trong xã hội bất công.4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.a. Sự xuất hiện độc đáo:a. Sự xuất hiện độc đáo:=> Nhận xét:Cách mở đầu truyện độc đáo: + Vào cách vào đề trực tiếp, Nam Cao tạo được ấn tượng trong bạn đọc về nhân vật chính: một kẻ say rượu, có cách chửi lạ lùng. Khiến người đọc phải băn khoăn: Vì sao trên đời lại có một kẻ tha hóa đến như vậy?...-> Chí Phèo hiện ra vừa cụ thể, vừa sinh động, đập vào mắt khán giả.+ Ngôn ngữ kể chuyện, trần thuật, dựng chân dung nhân vật hết sức đặc sắc:+ Ngôn ngữ nửa trực tiếp: vừa kể, vừa tả một cách khách quan; vừa như nhập vào Chí Phèo kể và nghĩ4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.a. Sự xuất hiện độc đáo:+ Đa giọng điệu, đan xen giọng người kể và giọng nhân vật.  Giọng điệu của nhà văn: phong phú, biến hóa, lúc tách bạch, lúc đan xen. Lúc miêu tả, lúc bình luận: "bao giờ chửi"  Giọng người dân làng Vũ Đại: "chắc mình ra".  Giọng Chí Phèo: "Mẹ kiếp!...".4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.b. Mối tình Chí Phèo - Thị Nở.Cuộc gặp gỡ tình cờ: - Thị đi kín nước rồi nghỉ, ngủ quên trong vườn chuối- Chí Phèo say  không về lều  ra bờ sông gần nhà  gặp Thị- Nửa đêm, Chí Phèo đau bụng, được Thị Nở dìu vào lềuChí Phèo tỉnh rượu sau cơn say:Thể trạng: miệng đắng, chân tay uể oải.Tâm trạng: 	+ Lòng mơ hồ buồn.4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.Khi tỉnh dậy, Chí Phèo đã nhìn thấy gì, nghe thấy gì? Tâm trạng của Chí như thế nào? Tại sao lại có sự biến chuyển đó?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.b. Mối tình Chí Phèo - Thị Nở.Chí Phèo tỉnh rượu sau cơn say:Tâm trạng:+ Lâu lắm mới cảm nhận được cuộc sống đời thường với những cảnh sắc, âm thanh bình dị: tiếng cười nói của những người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá, tiếng chim hót, ánh nắng rọi vào cái lều nát+ Nhớ lại quá khứ xa xôi với những ước mơ bình dị như biết bao người dân quê.+ Nghĩ đến hiện tại, lại nghĩ về tương lai cô độc, tuổi già, đau ốm hắn càng buồn lo hơn. Lần đầu tiên hắn trở lại làm người, suy nghĩ như một người nông dân nghèo bản chất lương thiện.4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.b. Mối tình Chí Phèo - Thị Nở.Bát cháo hành: Hình ảnh "bát cháo hành" vừa chân thực, vừa giàu ý nghĩa.-Với Thị Nở, đây là bát cháo tình nguyện, bát cháo đem cho, đem tặng, bát cháo tình yêu, mở đầu cho hạnh phúc gia đình.- Với Chí Phèo, bát cháo hành có tác động thật bất ngờ, mạnh mẽ: + Ngạc nhiên (vì từ trước đến nay hắn chỉ đi cướp giật của người khác để ăn, vậy mà nay lại có người cho hắn ăn). + Cảm động: "mắt ươn ướt, hình như hắn khóc". + Bâng khuâng vừa vui, vừa buồn, ăn năn hối hận vì những việc ác mà mình đã làm.Phân tích ý nghĩa hình ảnh bát cháo hành của Thị Nở đối với Chí Phèo?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.b. Mối tình Chí Phèo - Thị Nở.+ Bâng khuâng vừa vui, vừa buồn, ăn năn hối hận vì những việc ác mà mình đã làm.+ Nhớ đến quá khứ bị bà Ba làm nhục. Quay về hiện tại: tràn ngập niềm vui+ Thấy thèm lương thiện, muốn làm hòa với mọi người biết bao.+ Mong muốn Thị Nở sống chung Chí ước mơ có một gia đình hạnh phúc cùng Thị Nở  chi tiết bát cháo hành thể hiện tình cảm chứa chan nhân đạo của nhà văn. Mặt khác, thể hiện tài năng nghệ thuật miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật của Nam Cao.Phân tích ý nghĩa hình ảnh bát cháo hành của Thị Nở đối với Chí Phèo?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.b. Mối tình Chí Phèo - Thị Nở. Tâm trạng của Chí Phèo khi bị Thị Nở cự tuyệt:Khi Thị Nở cự tuyệt, Chí Phèo đau đớn nuối tiếc và tìm mọi cách níu kẻo, Thị bỏ về, Chí chạy theo “nắm lấy tay”  Chí khao khát được làm người lương thiện. Trước thái độ dứt khoát của Thị Nở, Chí Phèo rơi vào tâm trạng tuyệt vọng “với bi kịch tinh thần của con người sinh ra là người nhưng lại không được làm người”Chí đau đớn, vật vã và “uống rượu”  “càng uống càng tỉnh”  “hắn ôm mặt khóc rưng rức” (trang 186)  trong sâu thẳm tâm hồn, Chí ý thức rất rõ về nổi đau thân phận của kẻ bị tha hóa. Khi bị Thị Nở từ chối sống chung, Chí Phèo đã đau khổ như thế nào? Tâm trạng ấy dẫn đến kết quả gì? 4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.c. Mối hận Chí Phèo –Bá Kiến: Ra tù, trong cơn say, Chí Phèo luôn tìm đến nhà Bá Kiến gây sự.Chí Phèo có những câu nói thể hiện tâm trạng cực kì phẫn uất và bế tắc. Từ trong sâu thẳm một cách vô thức, Chí lờ mờ hiểu ra nguyên nhân sâu xa: kẻ làm Chí ra nông nỗi này là do Bá Kiến. Đọc đoạn trích sgk, anh (chị) thấy sau khi ra tù, Chí Phèo mấy lần đến nhà Bá Kiến? Chí Phèo đến đấy để làm gì?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.c. Mối hận Chí Phèo – Bá Kiến: Chí Phèo không đến nhà Thị Nở trả thù mà lại đến nhà Bá Kiến vì:Hành động của người say không như dự định ban đầu “những thằng điên và những thằng sayđịnh làm” (186).Bao uất ức dồn nén, Chí đã hiểu ra nguyên nhân sâu xa nỗi thống khổ của cuộc đời mình, kẻ làm Chí ra nông nỗi này là do Bá Kiến. Đòi lương thiện là phải đòi nơi lão bá Không đòi được thì phải trả thù.Đoạn đối thoại cuối cùng giữa Chí Phèo và Bá Kiến thể hiện khao khát cháy bỏng của người dân cùng khổ, thể hiện bản chất người tốt đẹp, hướng thiện của Chí.Sau khi bị Thị Nở từ chối Chí Phèo định xách dao đến nhà Thị Nở, nhưng bước chân hắn lại đưa hắn đến nhà Bá Kiến, tại sao như vậy?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.c. Mối hận Chí Phèo – Bá Kiến: Hành động đâm chết Bá Kiến: Chí Phèo giết Bá Kiến là tất yếu, đó là sự phản kháng lại kẻ đã đẩy mình vào con đường bi thảm.Nhận ra và thấm thía tội ác của kẻ đã cướp đi nhân hình và nhân tính của mình.Hiểu ra nguồn gốc nỗi đau của mình, nguyên nhân bị đẩy vào con đường tha hóa.Tự sát: Chí Phèo đã thức tỉnh hoàn toàn.Tuy làm tay sai cho Bá Kiến nhưng Chí Phèo vẫn âm ỉ lòng căm thù kẻ đã đẩy Chí vào tù. Đến khi gặp lại Thị Nở, Chí hoàn toàn đã thức tỉnh được điều đó. Không thể trở về đường cũ : lưu manh, tha hóa, đập phá, chém giết.Vì sao Chí Phèo lại giết Bá Kiến rồi tự sát? Ý nghĩa cái chết của Chí Phèo?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.c. Mối hận Chí Phèo – Bá Kiến:Không thể sống bình yên lương thiện trong xã hội ấy, không có con đường trở về với cuộc sống lương thiện.  Chí Phèo chết để giúp mình thoát khỏi kiếp quỷ dữ. Trước đây, Chí Phèo sống như một con vật, nay thức tỉnh Chí Phèo chết như một con người. Niềm khao khát lương thiện còn cao hơn cả tính mạng.=> Ý nghĩa: Cái chết của Chí chứng tỏ Chí coi niềm khao khát trở về cuộc sống lương thiện còn cao hơn cả tính mạng.Vì sao Chí Phèo lại giết Bá Kiến rồi tự sát? Ý nghĩa cái chết của Chí Phèo?4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo.c. Mối hận Chí Phèo – Bá Kiến:=> Ý nghĩa:Cái chết của Chí đã tố cáo xã hội thực dân nửa phong kiến đã không chỉ đẩy người nông dân vào con đường lưu manh hóa, bần cùng hóa mà còn đẩy họ tới cái chết. Cái chết của Chí Phèo còn chứng tỏ cảm quan hiện thực nhạy bén của Nam Cao: tình trạng xung đột giai cấp ở nông thôn Việt Nam đã hết sức gay gắt và chỉ có thể được giải quyết bằng những biện pháp quyết liệt.Qua tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao tố cáo mạnh mẽ xã hội thực dân nửa phong kiến tàn bạo đã cướp đi của người nông dân lương thiện cả nhân hình lẫn nhân tính. Đồng thời nhà văn cũng trân trọng phát hiện và khẳng định bản chất tốt đẹp của những con người này ngay khi tưởng chừng họ đã biến thành quỷ dữ.III. Chủ đề tác phẩm.Sau khi tìm hiểu tác phẩm, anh (chị) hãy cho biết chủ đề tác phẩm?Anh (chị) hãy khái quát những nét chính về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm "Chí Phèo"? IV. TỔNG KẾT. 1. Giá trị nội dung:Với cái nhìn tinh tế, sâu sắc và sáng tạo của người nghệ sĩ, Nam Cao đã khắc họa thành công một thực tế đã trở thành quy luật ở nông thôn Việt Nam trước cách mạng: một bộ phận nông dân bị tha hóa, lưu manh hóa, bị mất cả nhân hình lẫn nhân tính.Nam Cao phát hiện và khẳng định thiện tính mạnh mẽ, sức sống tiềm tàng mãnh liệt của con người ngay cả khi tưởng họ đã bị xã hội tàn ác, phi nhân tính chà đạp, cướp mất đi bộ mặt người lẫn linh hồn người.IV. TỔNG KẾT. 2. Giá trị nghệ thuậtNghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình.+ Vừa có ý nghĩa tiêu biểu, nét chung : người nông dân nghèo bị bóc lột, bị đẩy vào bước đường cùng, lưu manh hóa ...+ Vừa sinh động, có cá tính độc đáo, gây ấn tượng mạnh mẽ: Chí Phèo bị hủy diệt cả nhân hình lẫn nhân tính, bị tước đoạt quyền làm người ...Nghệ thuật miêu tả tâm trạng tinh tế, phức tạp của nhân vật. Cốt truyện hấp dẫn, tình tiết đầy kịch tính và luôn biến hóa, càng về cuối càng quyết liệt, bất ngờ. Ngôn ngữ: độc thoại nội tâm, lời văn nửa trực tiếp; sống động, điêu luyện, chọn lọc lại vừa gần gũi với lời ăn tiếng nói trong đời sống ...Giọng điệu hấp dẫn, phong phú, có sự đan xen.Kết cấu truyện độc đáo, không theo trình tự thời gian. 2. Giá trị nghệ thuậtIV. TỔNG KẾT.1. Ở Thị Nở có đủ mọi thua thiệt kém cỏi: nghèo, xấu, dở hơi,nhưng người đàn bà này vẫn “quá tầm với” của Chí Phèo. Thể hiện điều đó Nam Cao nhằm:Chế giễu người đàn bà như Thị Nở.Chế giễu những gã lưu manh như Chí Phèo.Tô đậm cái bi đát trong số phận trong cuộc đời Chí Phèo.Làm cho câu chuyện thêm phần kì thú, lôi cuốn.Củng cố kiến thức2. Qua Chí Phèo, xét riêng về vai trò hiện đại hóa nghệ thuật viết truyện ngắn, trong sự so sánh với các nhà văn hiện khác (1932-1945), Nam Cao xứng đáng hơn cả với danh hiệu nào?Nhà văn có tài miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật.Nhà văn đã sáng tạo nên những tính cách nhân vật điển hình.Nhà văn viết văn xuôi hiện thực lớn.Nhà văn hiện thực phê phán tiêu biểu.3. Những nguyên nhân nào giúp cho bản tính lương thiện của Chí Phèo được đánh thức? Bản chất của Chí Phèo là người nông dân lương thiện, có bản tính tết đẹp. Xã hội ấy dẫu có tàn ác cũng không thể hủy diệt được ánh sáng lương thiện trong tận đáy sâu tâm hồn Chí Phèo.Chính tình cảm chân thành của Thị Nở đã làm thức tỉnh, hồi sinh bản chất lương thiện trong con người Chí Phèo.Dặn dò: Làm bài tập phần "Luyện tập".Xem bài đọc thêm “Tinh thần thể dục” (NCH), và chuẩn bị trước một số ý như sau: 	+ Tìm hiểu kĩ phần tiểu dẫn. 	+ Đọc thật kĩ tác phẩm, chú thích. 	+ Trả lời câu hỏi hướng dẫn đọc thêm. Yêu cầu Hs về tìm đọc một số tác phẩm viết về đề tài người nông dân trước Cách mạng của Nam Cao và một số tác giả khác như: Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố,